Tarczyn

Tarczyn
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Tarczyn z lotu ptaka, (2006)
	Herb
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	piaseczyński
Gmina	Tarczyn
Prawa miejskie	1353–1870, 2003
Burmistrz	Dorota Lisicka
Powierzchnia	5,23 km²
Wysokość	140 m n.p.m.
Populacja (2022); • liczba ludności; • gęstość	; 4283; 779,9 os./km²
Strefa numeracyjna	+48 22
Kod pocztowy	05-555
Tablice rejestracyjne	od 2003 WPI
	Położenie na mapie gminy Tarczyn Tarczyn
	Położenie na mapie Polski Tarczyn
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Tarczyn
	Położenie na mapie powiatu piaseczyńskiego Tarczyn
	51°58′49″N 20°50′01″E/51,980278 20,833611
TERC (TERYT)	1418064
SIMC	0009478
	Hasło promocyjne: 1000
	Urząd miejskiJuliana Stępkowskiego 17; 05-555 Tarczyn
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa

Tarczyn – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie piaseczyńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Tarczyn. Do 1954 siedziba wiejskiej gminy Komorniki. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa warszawskiego. Był miastem duchownym^[4].

Przez miasto przepływa Tarczynka, niewielka rzeka dorzecza Wisły, lewy dopływ Jeziorki. Według danych z 31 grudnia 2012 miasto miało 4121 mieszkańców.

Miasto założone w 1353 roku^[5]. Miasto kolegiaty św. Jana w Warszawie w drugiej połowie XVI wieku^[6], w 1406 roku stanowiło uposażenie proboszcza kapituły warszawskiej^[7], w drugiej połowie XVI wieku położone było w powiecie tarczyńskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego^[8].

Demografia

Piramida wieku mieszkańców Tarczyna w 2014 roku^[3].

Historia

Od XII do XIV w. był książęcą osadą targową i wsią parafialną oraz węzłem dróg południowego Mazowsza. Prawa miejskie uzyskał w 1353. W okresie konfederacji barskiej w okolicach działał oddział partyzancki Józefa Sawy Calińskiego. Podczas powstania styczniowego liczne potyczki, w wyniku represji w 1870 Tarczyn utracił prawa miejskie. W 1914 uruchomiono kolejkę wąskotorową łączącą Tarczyn z Grójcem i Warszawą. Na początku XX w. ośrodek ruchu ludowego, podczas II wojny światowej działalność oddziałów partyzanckich Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.

Podczas okupacji hitlerowskiej, w grudniu roku Niemcy utworzyli getto dla żydowskich mieszkańców. Przebywało w nim około 1600 Żydów. 28 lutego 1941 zostali wywiezieni do getta w Warszawie, a stamtąd do obozu zagłady Treblinka II i tam zamordowani^[9].

Po zakończeniu II wojny światowej odbudowano zniszczenia, w 1953 uruchomiono kolej normalnotorową do Skierniewic. W 1968 uruchomiono duże Zakłady Przemysłu Owocowo-Warzywnego, w tym okresie rozbudowano fabrykę urządzeń handlowych^[10]. 1 stycznia 2003, po 134 latach Tarczyn odzyskał prawa miejskie. W tym samym roku odłączył się od powiatu grójeckiego i przyłączył do piaseczyńskiego.

Dane ogólne

W Tarczynie znajduje się kościół z XVI w., pw. św. Mikołaja, zbudowany w stylu gotyckim. Znajdowała się tu siedziba firmy „Perffetii van-melle” produkująca m.in. cukierki Mentos.

Z Tarczynem związana jest m.in. Irena Sendlerowa (1910–2008), mieszkanka tego miasta w latach międzywojennych, która podczas II wojny światowej uratowała z getta warszawskiego ok. 2500 dzieci żydowskich. I. Sendlerowa – odznaczona m.in. Orderem Orła Białego, medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata” i Orderem Uśmiechu. Była zgłoszoną polską kandydatką do Pokojowej Nagrody Nobla. W połowie 2007 władze samorządowe gminy Tarczyn przyznały I. Sendlerowej wyróżnienie Honorowy Obywatel Miasta Tarczyna.

Gmina Tarczyn to miejsce posiadające liczne atrakcje, np. wspomniany gotycki kościół pw. św. Mikołaja w Tarczynie, modrzewiowy kościółek z 1538 w Rembertowie, lasy Chojnowskiego Parku Krajobrazowego, unikalne ekosystemy Warszawskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, stadniny koni, bazę turystyczną oraz kursującą kolejkę wąskotorową z 1914 roku, która nadal przewozi turystów i jest najcenniejszym miejscowym zabytkiem techniki.

W latach 1997–2010 nagrywano tu serial Złotopolscy^{[potrzebny przypis]}.

Edukacja

Publiczne Liceum im. Ireny Sendlerowej w Tarczynie, ul. Księdza Czesława Oszkiela 1
Zespół Szkół im. Szarych Szeregów w Tarczynie, ul. Szarych Szeregów 8
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Juliana Stępkowskiego w Tarczynie, ul. J. Stępkowskiego 11

Transport

Zobacz też: Tarczyn (stacja kolejowa).

Przez miasto przebiega trasa międzynarodowa E-77 i linia kolejowa nr 12 Łuków – Skierniewice. Na wschód od Tarczyna znajduje się stacja wąskotorowej Grójeckiej Kolei Dojazdowej.

Wspólnoty wyznaniowe

Kościół rzymskokatolicki (dekanat tarczyński):
- parafia św. Mikołaja BM w Tarczynie
Świadkowie Jehowy:
- zbór Tarczyn (Sala Królestwa)^[11]

Ludzie związani z Tarczynem‎

Z tym tematem związana jest kategoria: Ludzie związani z Tarczynem‎.

Zobacz też

Cmentarz żydowski w Tarczynie

Przypisy

↑ Wyniki w wyborach Burmistrza Tarczyna. [w:] Wybory Samorządowe 2024 [on-line]. Wybory.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-08)].
↑ Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [online] [dostęp 2009-10-01] .
↑ ^a ^b Tarczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.
↑ Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.
↑ Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom X województwo warszawskie, zeszyt 5 powiat grójecki, pod redakcją Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej, Warszawa 1971, s. 65.
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, [b. n. k.]
↑ Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 452 .
↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 249-250
↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

Bibliografia

Jerzy Golański: Z dziejów Tarczyna, ROK, Tarczyn, ISBN 83-908607-0-8.
Jerzy Golański: W dawnym Tarczynie, ATU, ISBN 83-915521-0-1.

Linki zewnętrzne

Tarczyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 166 .
Urząd Miasta Tarczyn
Gmina Tarczyn
"Tacy byliśmy jeszcze wczoraj..." : ziemia tarczyńska na starej fotografii

[1] Wyniki w wyborach Burmistrza Tarczyna. [w:] Wybory Samorządowe 2024 [on-line]. Wybory.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2024-05-08)].

[gus-2] Dane Głównego Urzędu Statystycznego: ''Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym (Stan w dniu 31 XII 2008 r.)'' [online] [dostęp 2009-10-01] .

[populacja-3] Tarczyn w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-10] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[4] Polska XVI wieku, t. V Mazowsze, Warszawa 1895, s. 38.

[5] Stanisław Pazyra, Geneza i rozwój miast mazowieckich, Warszawa 1959, s. 112.

[6] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz. 2, Komentarz, indeksy, Warszawa 1973, s. 95.

[7] Katalog zabytków sztuki w Polsce, tom X województwo warszawskie, zeszyt 5 powiat grójecki, pod redakcją Izabelli Galickiej i Hanny Sygietyńskiej, Warszawa 1971, s. 65.

[8] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, [b. n. k.]

[9] Geoffrey P.G.P. Megargee Geoffrey P.G.P. (red.), Encyclopedia of camps and ghettos, 1933-1945, t. II, part A, s. 452 .

[mazowsze-10] Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński "Mazowsze, mały przewodnik" Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 249-250

[11] Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2014-06-05] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

Na prawach powiatu	Ostrołęka Płock Radom Siedlce Warszawa
Powiatowe	Białobrzegi Ciechanów Garwolin Gostynin Grodzisk Mazowiecki Grójec Kozienice Legionowo Lipsko Łosice Maków Mazowiecki Mińsk Mazowiecki Mława Nowy Dwór Mazowiecki Ostrów Mazowiecka Ożarów Mazowiecki Otwock Piaseczno Płońsk Pruszków Przasnysz Przysucha Pułtusk Sierpc Sochaczew Sokołów Podlaski Szydłowiec Węgrów Wołomin Wyszków Zwoleń Żuromin Żyrardów
Gminne	Bieżuń Błonie Bodzanów Brok Brwinów Cegłów Chorzele Ciepielów Czerwińsk nad Wisłą Dobre Drobin Gąbin Gielniów Glinojeck Głowaczów Góra Kalwaria Halinów Iłża Jadów Jastrząb Jedlnia-Letnisko Józefów Kałuszyn Karczew Kobyłka Konstancin-Jeziorna Kosów Lacki Latowicz Lubowidz Łaskarzew Łochów Łomianki Maciejowice Magnuszew Marki Milanówek Mogielnica Mordy Mrozy Mszczonów Myszyniec Nowe Miasto Nowe Miasto nad Pilicą Odrzywół Osieck Piastów Pilawa Pionki Podkowa Leśna Przytyk Raciąż Radzymin Różan Sanniki Serock Siennica Sienno Skaryszew Sochocin Solec nad Wisłą Sulejówek Tarczyn Tłuszcz Warka Wiskitki Wyszogród Wyśmierzyce Zakroczym Ząbki Zielonka Żelechów

Wsie	Borowiec Bystrzanów Gąski Gładków Grzędy Janówek Jeziorzany Jeżewice Józefowice Kawęczyn Komorniki Kopana Korzeniówka Kotorydz Księżak Many Marianka Marylka Nosy Nowe Racibory Pawłowice Prace Duże Prace Małe Przypki Racibory Rembertów Ruda Stefanówka Suchodół Suchostruga Świętochów Werdun Wola Przypkowska Wólka Jeżewska Wylezin
Osady	Drozdy Księżowola
Oficjalne cz. wsi	Brominy Cieśle Duki Leśna Polana Pamiątka Skrzeczeniec Stara Kopana
Nieoficjalne części wsi	Grzywaczówka Kolonia Jeziorzany Kolonia Świętochów Komorniki-Kolonia Michrów Nowa Wieś Parcele-Jeżewice Stara Wieś Tarnówka
Miejsc. zniesione	Julianów Popielarze

Miasta	Góra Kalwaria Konstancin-Jeziorna Piaseczno Tarczyn
Gminy miejsko-wiejskie	Góra Kalwaria Konstancin-Jeziorna Piaseczno Tarczyn
Gminy wiejskie	Lesznowola Prażmów

Przynależność wojewódzka	gubernia warszawska (1867–1915) woj. warszawskie (II RP) (1919–39) woj. warszawskie (1945–75)
Miasta	Góra Kalwaria (← 1879–83 i 1916–52 →) Goszczyn (do 1870) Grójec Mogielnica (do 1870 i od 1916) Przybyszew (do 1870) Tarczyn (do 1870) Warka
Osiedla (1954–72)	Tarczyn (od 1959)
Gminy wiejskie (1867–1954 i 1973–75)	Belsk (Duży) Błędów Borowe (do 1954) Chynów (od 1973) Czersk (← 1879–1952→) Dańków (do 1874) Drwalew (← 1879–1954) Goszczyn (od 1973) Góra Kalwaria (1883–1919) Grójec (od 1973) Jasieniec Jazgarzew (← 1879–1952 →) Kąty (← 1879–1952 →) Kobylin (do 1954) Komorniki (do 1954) Konary (← 1879–1954) Konie (do 1954) Lechanice (← 1879–1954) Lipie (do 1954) Mogielnica (1870–1919) Mogielnica (od 1973) Nowa Wieś (← 1879–1954) Pniewy (od 1973) Promna (do 1954) Rososz (1952–54) Rykały (do 1954) Tarczyn (od 1973) Warka (od 1973) Wągrodno (← 1879–1952)
Gromady (1954–72)	Belsk Duży (1954–72) Bikówek (1954–58) Błędów (1954–72) Boglewice (1954–59) Borowe (1954–61) Broniszew (1954–55 →) Brzostowiec (1954–61) Budki Petrykowskie (1954–61) Budziszynek (1954–59) Chynów (1954–72) Czersk (1954–57) Dańków (1954–59) Długowola (1954–59) Drwalew (1954–72) Dylew (1954–59) Gołosze (1954–59) Goszczyn (1954–72) Grzegorzewice Nowe (1954–59) Grzędy (1954–57) Jasieniec (1958–72) Jeziórka (1954–58) Klonowa Wola (1954–72) Kobylin (1954–72) Kociszew (1954–59) Konary (1954–61) Kopana (1954–61) Lesznowola (1954–72) Lewiczyn (1954–68) Lipie (1954–72) Łychów (1954–68) Michałowice (1954–61) Michałów Górny (1954–59) Michrów (1954–59) Miedzechów (1954–59) Mogielnica (1960–72) Murowanka (1954–72) Pnie (1954–55 →) Pniewy (1954–72) Prace Małe (1954–59) Promna (1954–55 →) Przybyszew (1954–55 →) Rososz (1954–72) Rykały (1954–55 →) Skurów (1954–58) Suchostruga (1954–59) Świdno (1961–72) Tarczyn (1954–72) Watraszew (1954–61) Wilczoruda (1954–59) Wilków (1954–72) Wólka Łęczeszycka (1954–59) Wrociszew (1954–72) Zalesie (1954–57)