Stanisław Jurkiewicz

Stanisław Jurkiewicz
Data i miejsce urodzenia	10 marca 1884 ; Lwów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	30 maja 1954 ; Warszawa, Polska
	Minister pracy i opieki społecznej
Okres	od 15 maja 1926; do 4 czerwca 1926
Okres	od 4 czerwca 1926 (p.o); do 8 czerwca 1926
Okres	od 8 czerwca 1926; do 24 września 1926
Okres	od 24 września 1926 (p.o); do 27 września 1926
Okres	od 27 września 1926; do 30 września 1926
Okres	od 30 września 1926 (p.o); do 2 października 1926
Okres	od 2 października 1926; do 27 czerwca 1928
Okres	od 27 czerwca 1928; do 13 kwietnia 1929
Okres	od 13 kwietnia 1929 (p.o); do 14 kwietnia 1929
Poprzednik	Jan Stanisław Jankowski
Następca	Aleksander Prystor
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Jurkiewicz (ur. 10 marca 1884 we Lwowie^[1], zm. 30 maja 1954 w Warszawie) – polski prawnik, notariusz, minister rządu II RP, wolnomularz^[2].

Życiorys

Był synem Franciszka i Antoniny z Boreckich^[3]. Ukończył gimnazjum w Przemyślu, następnie Wydział Prawa Uniwersytetu Franciszkańskiego we Lwowie. Uzyskał doktorat z prawa. Kształcił się też w wiedeńskiej Exportakademie. Po zakończeniu studiów odbył roczną praktykę sędziowską we Lwowie. Przed 1914 r. pracował w Przemyślu jako prawnik.

Po wybuchu wielkiej wojny służył w armii austriackiej. Na początku konfliktu dostał się do niewoli rosyjskiej, przebywał w różnych obozach jenieckich^[3]. Po ucieczce osiadł w Moskwie, gdzie działał w Związku Prawników i Adwokatów Polskich. Po rewolucji lutowej brał udział w pracach Komisji Likwidacyjnej do spraw Królestwa Polskiego, zajmując się kwestią rewindykacji polskiego majątku ruchomego.

II Rzeczpospolita

W 1919 r. powrócił do Polski i w kwietniu zatrudnił się w Ministerstwie Pracy i Opieki Społecznej jako urzędnik nieetatowy^[3]. 1 lipca 1919 r. został mianowany radcą ministerialnym, później naczelnikiem wydziału, a następnie od października 1920 r. dyrektorem Departamentu Opieki Społecznej. Jesienią 1921 r. przeszedł na równoległe stanowisko dyrektora Departamentu Ubezpieczeń Społecznych. W roku 1920 walczył jako ochotnik w wojnie polsko-bolszewickiej^[1].

15 maja 1926 r. Jurkiewicz został mianowany ministrem pracy i opieki społecznej w rządzie Kazimierza Bartla. Pełnił ten urząd w kolejnych rządach Kazimierza Bartla i w rządzie Józefa Piłsudskiego. Jako minister musiał się zmierzyć z kwestią bezrobocia^[3]. W połowie 1926 r. utrzymywało się ono wciąż na bardzo wysokim poziomie, co skłoniło Jurkiewicza do opowiedzenia się za kontynuacją dotychczasowych założeń pomocy dla osób pozbawionych pracy. Wraz z poprawą koniunktury gospodarczej możliwe okazało się m.in. zwiększanie środków asygnowanych na roboty publiczne. Sam minister nie był jednakże zwolennikiem przesadnego koncentrowania się na tej metodzie walki z bezrobociem. Uważał, że lepsze efekty w dłuższej perspektywie można będzie osiągnąć poprzez wzrost produktywności przemysłowej oraz przyspieszenie procesu parcelacji ziemi na wsi^[3]. Minister popierał również ideę wyjazdów sezonowych polskich pracowników za granicę. Ponadto minister przeprowadził nowelizacje w prawie pracy. Najważniejsze zmiany wprowadzono, gdy urząd premiera sprawował Józef Piłsudski (2 października 1926 – 27 czerwca 1928). Jurkiewicz podjął też wysiłki na rzecz rozbudowy systemu opieki społecznej. Służyć temu miały m.in. rozporządzenia prezydenckie: o zwalczaniu żebractwa i włóczęgostwa oraz o opiekunach społecznych i o komisjach opieki społecznej. Za urzędowania Jurkiewicza przygotowano projekty aktów prawnych, m.in. dotyczące ujednolicenia systemu ubezpieczeń społecznych^[3]. Urząd ministra pełnił do 13 kwietnia 1929 r.

Po odejściu z rządu był notariuszem przy Wydziale Hipotecznym Sądu Okręgowego w Warszawie. W latach 1937–1939 pełnił funkcję wiceprezesa Izby Notarialnej w Warszawie^[3].

W latach 30. był delegatem Rządu do Rady Administracyjnej Międzynarodowego Biura Pracy w Genewie^[1] i do innych komitetów międzynarodowych.

II wojna światowa i dalsze życie

W połowie września 1939 r. wraz ze swoim bratankiem Longinem Jurkiewiczem przekroczył granicę polsko-rumuńską. W grudniu dotarł do Francji, a następnie znalazł się w Bernie, gdzie w kolejnych latach pełnił z ramienia rządu emigracyjnego funkcję delegata MPiOS na nieokupowaną część Francji, Portugalię i Szwajcarię^[4]^[5].

Po zakończeniu wojny przebywał przez pewien czas w Stanach Zjednoczonych, a także w Genewie, gdzie reprezentował Polski Czerwony Krzyż. Powrócił z emigracji w grudniu 1946 r., zamieszkał w Warszawie i pracował na stanowisku rzecznika interesu publicznego przy Trybunale Ubezpieczeń Społecznych (do 1954 roku)^[5]^[3].

Zmarł 30 maja 1954 r. i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 133-2-17)^[6].

W 2022 roku z inicjatywy premiera Mateusza Morawieckiego Fundacja „Stare Powązki”, w ramach projektu odrestaurowywania grobów ministrów II RP, odnowiła grobowiec grób Jurkiewiczów^[7].

Życie prywatne

Miał dwójkę rodzeństwa:

Józefa (1887–1980), z zawodu piekarza, który był ojcem cichociemnego Longina Jurkiewicza (1920–1943)^[5]
Ewę Olgę (1900–1991), która wyszła za Tadeusza Litawińskiego, zakopiańskiego kolekcjonera dzieł sztuki.

2 sierpnia 1919 roku ożenił się z Janiną (1880–1961), córką Ignacego i Wandy Podgórskich. Rodzicami chrzestnymi Janiny byli Maria Konopnicka i Andrzej Strug. Janina Jurkiewicz była pierwszą polską adwokatką^[8]. Po przyjeździe do Warszawy w latach 20. Stanisław i Janina Jurkiewiczowie zamieszkali w willi przy ul. Kieleckiej 33a (tel. 4-37-72). Po powrocie z emigracji ponownie zamieszkali w tym samym domu. Jurkiewiczowie nie mieli dzieci.

Okresy pełnienia urzędu ministra

15 V – 4 VI 1926^[3]
p.o. 4–8 VI 1926
8 VI – 24 IX 1926
p.o. 24–27 IX 1926
27–30 IX 1926
p.o. 30 IX – 2 X 1926
2 X 1926 – 27 VI 1928
27 VI 1928 – 13 IV 1929
p.o. 13–14 IV 1929

Członkostwo w organizacjach

Prezes Polskiego Towarzystwa Reformy Mieszkaniowej
Prezes kuratorium Fundacji Domów Akademickich im. Gabriela Narutowicza
Wiceprezes Izby Notarialnej Warszawskiej
członek rady nadzorczej Towarzystwa Osiedli Robotniczych
członek rady zarządzającej Instytutu Spraw Społecznych^[1].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)^[9]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (27 grudnia 1924)^[10]
Krzyż Niepodległości (17 września 1932)^[11]
Oficer Orderu Legii Honorowej (Francja)^[1]

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 307–308.
↑ Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 341. ISBN 83-07-00069-6.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-08] (pol.).
↑ Piotr Szubarczyk, IPN Gdańsk: Modlitwa Janki. [w:] Nasz Dziennik [on-line]. 7-9 kwietnia 2007, 83 (2796) [dostęp 2010-05-29].
↑ ^a ^b ^c Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 73. ISBN 83-902499-5-2.
↑ Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW JURKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .
↑ Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online], 3 kwietnia 2023 [dostęp 2023-10-08] (pol.).
↑ Cecylia Gajkowska: Podgórska Wanda. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 27. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1982, s. 84–85. ISBN 83-04-01268-5.
↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za wybitne zasługi na polu międzynarodowej polityki społecznej i gospodarczej”.
↑ M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 979 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie państwowej opieki i ubezpieczeń społecznych”.
↑ M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[c-1] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 307–308.

[2] Andrzej Garlicki: Przewrót majowy. Warszawa: Czytelnik, 1979, s. 341. ISBN 83-07-00069-6.

[Unnamed-20231105083301-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ Premierzy i ministrowie Rzeczypospolitej Polskiej 1918-1939 [online], polona.pl [dostęp 2023-10-08] (pol.).

[4] Piotr Szubarczyk, IPN Gdańsk: Modlitwa Janki. [w:] Nasz Dziennik [on-line]. 7-9 kwietnia 2007, 83 (2796) [dostęp 2010-05-29].

[S-5] Krzysztof A. Tochman: Słownik biograficzny cichociemnych. T. 2. Rzeszów: Wydawnictwo „Abres”, 1996, s. 73. ISBN 83-902499-5-2.

[6] Cmentarz Stare Powązki: STANISŁAW JURKIEWICZ, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .

[7] Nagrobki ministrów II RP – odnowione – Fundacja Stare Powązki [online], 3 kwietnia 2023 [dostęp 2023-10-08] (pol.).

[8] Cecylia Gajkowska: Podgórska Wanda. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 27. Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, 1982, s. 84–85. ISBN 83-04-01268-5.

[9] M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za wybitne zasługi na polu międzynarodowej polityki społecznej i gospodarczej”.

[:0-10] M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 979 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie państwowej opieki i ubezpieczeń społecznych”.

[11] M.P. z 1932 r. nr 217, poz. 249 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.

[12] 28 maja 1923 jako kierownik resortu

[13] rownik resortu

[14] 10 maja 1926 jako kierownik resortu

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[A]

[B]

[C]

W dniu zaprzysiężenia	Kazimierz Bartel Witold Broniewski Stanisław Jurkiewicz Czesław Klarner Eugeniusz Kwiatkowski Wacław Makowski Józef Mikułowski-Pomorski p.o. Kazimierz Młodzianowski Józef Piłsudski Józef Raczyński p.o. August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Aleksander Raczyński Paweł Romocki p.o. Witold Staniewicz Antoni Sujkowski

W dniu zaprzysiężenia	Józef Piłsudski Kazimierz Bartel Gabriel Czechowicz Stanisław Jurkiewicz Eugeniusz Kwiatkowski Aleksander Meysztowicz Jędrzej Moraczewski Karol Niezabytowski Paweł Romocki Felicjan Sławoj Składkowski Witold Staniewicz August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Gustaw Dobrucki Bogusław Miedziński

W dniu zaprzysiężenia	Kazimierz Bartel Gabriel Czechowicz Stanisław Jurkiewicz Alfons Kühn Eugeniusz Kwiatkowski Aleksander Meysztowicz Bogusław Miedziński Jędrzej Moraczewski Karol Niezabytowski Józef Piłsudski Felicjan Sławoj Składkowski Witold Staniewicz Kazimierz Świtalski August Zaleski
Późniejsi członkowie rządu	Stanisław Car Tadeusz Grodyński p.o.