Stabłowice
Stabłowice (dawne nazwy: Stabelwitz, Stalowice, Stebłoiwcy, Stebłowice Stare) – osiedle w zachodniej części Wrocławia, administracyjnie część osiedla Leśnica, będące w granicach miasta od 1928 roku[1].
Historia Stabłowic
[edytuj | edytuj kod]Dawna wieś, od roku 1253 (jako Steplowici) własność klasztoru św. Wincentego na Ołbinie, później dobra rycerskie (Rittergut), następnie mieszczańskie. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od przezwiska Stebło, tzn. źdźbło lub słomka. W 1425 mowa jest o znajdującym się tu młynie z trzema kołami. Pod koniec XV wieku król Władysław II Jagiellończyk zezwolił na połączenie obu folwarków i wybudowanie umocnień wokół dworu[2]. W 1653 roku doszło do tzw. krwawej łaźni w Stabłowicach (niem. Stabelwitzer Blutbad), w wyniku której kościół św. Andrzeja Apostoła powrócił do katolików. Był to efekt redukcji kościołów i odbił się głośnym echem na całym Śląsku.
W roku 1795 wspominane są m.in. kościół katolicki, młyn wodny, dom gorzelnika i browarnika. Wieś zamieszkiwało 297 osób, a w roku 1845 wieś liczyła 511 mieszkańców i 64 domy. W drugiej połowie wieku XIX szwajcarska rodzina Scholler wybudowano w północno-zachodniej części wsi przędzalnię czesankową, a potem zaczęło powstawać przyfabryczne osiedle. Przędzalnia powiązana była w późniejszym okresie z zakładami w Eitorf, od których ostatecznie odłączyła się w 1945 roku. Zakład działał do 1999, a jego budynki stoją po dziś dzień[3]. W 1876 niedaleko przędzalni powstały zabudowania Fundacji Willerta, a przy obecnej ul. Głównej cegielnia.
Od końca XIX wieku zaczął się zmieniać wygląd wsi. Przy głównej drodze, obecnej ul. Stabłowickiej (ówczesnej Dorfstrasse, a potem Stabelwitzerstrasse), zabudowa zagrodowa została zastąpiona przez domy czynszowe[4]. W okresie tym powstały też tzw. kolonie Stabłowic. Po włączeniu wsi w granice miasta Wrocławia część obszarów uprawnych sprzedano spółdzielniom mieszkaniowym, które w latach 30. XX wieku wybudowały tam nowe domy.
Zabudowa Stabłowic prawie nie ucierpiała w wyniku walk prowadzonych w lutym 1945 roku w tej części Wrocławia. Od lat 70. XX wieku następuje ciągła rozbudowa osiedla. W roku 1985 rozpoczęto budowę domu katechetycznego, a w 1988 budowę kościoła św. Andrzeja Apostoła. Z końcem XX w. zamknięto przędzalnię oraz cegielnię, którą zburzono, a na przełomie XX i XXI w. skanalizowano całe osiedle i wymieniono nawierzchnie ulic oraz chodników. W tym czasie zaczęły powstawać domy kilkupiętrowe. Obecnie prowadzone są prace budowlane przy kilku tego rodzaju obiektach. W roku 2011 na terenie osiedla rozpoczęła się budowa Nowego Szpitala Wojewódzkiego. Budowę ukończono w 2014 r., jednocześnie łącząc osiedle z ul. Kosmonautów nową ulicą Augusta E. Fieldorfa[5].
Charakterystyczne obiekty
[edytuj | edytuj kod]- Nieistniejące
- Kościół św. Andrzeja Apostoła
- Zamek Buchholz – zamek wraz z folwarkiem. Niejednokrotnie popadał w ruinę i był odbudowywany. W połowie XIX w. przebudowany na modny, neogotycki pałac, a pobliski las przetworzono na park przyzamkowy. Ostatni właściciel H.Buchholz sprzedał zamek spółdzielni mieszkaniowej, która go rozebrała w 1939 r.[6]
- Rezydencja C.A. Lauterbacha – obiekt położony na środku dzisiejszego parku przy ul. Stabłowickiej. Był własnością znanego botanika niemieckiego, który zmarł w 1937 r. w Stabłowicach. Rezydencja wraz z okazałymi szklarniami nie przetrwały wydarzeń z 1945 r.[7]
- Altenhain (pol. Gajowa) – folwark w zach. części osiedla, gdzie dziś powstaje szpital.
- Istniejące
- Szkoła Podstawowa nr 95 – budynek szkoły powstał w latach 30. XX w. w wyniku rozbudowy Stabłowic. W 1945 r. służył jako schron oraz szpital. Po II wojnie światowej mieściły się w tym obiekcie Liceum Wieczorowe, VI Liceum Ogólnokształcące oraz Szkoła Podstawowa nr 95 im. Jarosława Iwaszkiewicza.
- Kościół św. Andrzeja Apostoła
- Przędzalnia
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Marek J. Battek, Joanna Szczepankiewicz, Mały słownik nazewnictwa krajoznawczego Śląska, Wrocław 1990, tom 1, str. 12.
- ↑ Zygmunt Antkowiak, Wrocław od A do Z, Wrocław-Warszawa-Kraków: Ossolineum, 1991, ISBN 83-04-03723-8, s. 306.
- ↑ P. Geber, W. Sobociński, Wel-Tex. Wrocławska Przędzalnia Czesankowa, [w:] Encyklopedia Wrocławia, J. Harasimowicz (red.), Wrocław 2006, s. 948-949; P.Dzikowski, Historia Stabłowic i kościoła, [w:] P. Dzikowski (red.) Idź i odbuduj mój dom, Wrocław 2011, s. 23.
- ↑ A. Kwaśniewski, Stabłowicka [w:] Encyklopedia Wrocławia, J. Harasimowicz (red.), Wrocław 2006, s. 826.
- ↑ Eliza Głowicka-Wolska, Koniec budowy nowego szpitala na Stabłowicach - otwarcie wiosną 2015 | www.wroclaw.pl, „www.wroclaw.pl” [dostęp 2017-10-22] (pol.).
- ↑ P. Dzikowski, Historia Stabłowic i kościoła, [w:] Idź i odbuduj mój dom, P. Dzikowski (red.), Wrocław 2012, s. 38.
- ↑ P. Dzikowski, Historia Stabłowic i kościoła, [w:] Idź i odbuduj mój dom, P. Dzikowski (red.), Wrocław 2011, s. 40.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Stabłowice Nowe na zdjęciach archiwalnych i współczesnych
- Stabłowice Stare na zdjęciach archiwalnych i współczesnych
