Somit
Somity (z gr. σομα = ciało; także miomery, praczłony[1]) – segmentalne jednostki przyosiowej mezodermy grzbietowej zarodków kręgowców, rozwijające się w procesie somitogenezy symetrycznie po obu stronach cewy nerwowej i struny grzbietowej. Somity przekształcają się w dermatomy, miotomy i sklerotomy.
Każdy somit składa się ze ściany utworzonej przez warstwę butelkowatego kształtu komórek nabłonka, otaczającej mezenchymalny rdzeń, utworzony przez komórki somitocelu. Somity powstają w kierunku czaszkowo-ogonowym, pączkując z presomitalnej mezodermy. Pierwszy somit znajduje się tuż za plakodą oczną, ostatni w ogonie zarodka.
Pojęcie somitu wprowadził do embriologii Francis Maitland Balfour w 1881 roku[2], zastępując ukuty przez Roberta Remaka[3] termin „protovertebra” (niem. Urvirbel). Budowę somitów w ptasim zarodku jako pierwszy przedstawił Leonard W. Williams w 1910 roku[4].
Czasami terminem somity określane są metamery[5][6].
U człowieka
[edytuj | edytuj kod]Na początku trzeciego tygodnia rozwoju zarodka przyosiowa mezoderma ulega segmentacji. Powstałe segmenty nazywane są somitomerami. Poczynając od okolicy potylicznej w kierunku ogonowym, somitomery zmieniają swoją strukturę i wytwarzają somity.
Pierwsza para somitów powstaje około 20. dnia rozwoju. Wytwarzanie postępuje w tempie około trzech par na dobę, aż do końca piątego tygodnia. Ostatecznie powstaje od 42 do 44 par somitów: 4 potyliczne, 8 szyjnych, 12 piersiowych, 5 lędźwiowych, 5 krzyżowych i 8 do 10 ogonowych.
Pierwszy potyliczny somit i 5 do 7 ostatnich zanikają w późniejszym okresie, natomiast pozostałe tworzą szkielet osiowy[7].
Ze względu na to, że somity pojawiają się w określonej kolejności i w określonym czasie, można na podstawie ich liczby podać dokładny wiek zarodka we wczesnym okresie jego rozwoju[7].
| przybliżony wiek [dni] | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 30 |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| liczba somitów | 1-4 | 4-7 | 7-10 | 10-13 | 13-17 | 17-20 | 20-23 | 23-26 | 26-29 | 34-35 |
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ somity, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2008-08-27].
- ↑ Balfour FM: Handbuch der vergleichenden Embryologie. 2. Band. Jena: Fischer, 1881.
- ↑ Remak R: Untersuchungen über die Entwicklung der Wirbelthiere. Berlin: Reimer, 1850.
- ↑ Williams LW. The Somites of the Chick. „American Journal of Anatomy”. 11, s. 55–100, 1910. DOI: 10.1002/aja.1000110103.
- ↑ Fauna Polski - charakterystyka i wykaz gatunków. Bogdanowicz W., Chudzicka E., Pilipiuk I. i Skibińska E. (red.). T. I. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2004. ISBN 83-88147-04-8.
- ↑ Józef Razowski: Słownik entomologiczny. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987. ISBN 83-01-07907-X.
- ↑ a b Thomas W. Sadler, Langman's medical embryology, ISBN 978-1-4963-8390-7, OCLC 1098204954 [dostęp 2021-03-18].