Skarb
Skarb – jeden z podstawowych typów stanowisk archeologicznych. Termin odnosi się wyłącznie do znalezisk ruchomych (co najmniej dwóch), celowo składowanych przez jakąś osobę lub grupę. Obejmuje zespół cennych w danym okresie przedmiotów (np. monet, ozdób), fragmentów surowca (bryłek minerałów, metali), narzędzi lub broni ukrytych jako forma przechowywania majątku (zwykle w czasach zagrożenia najazdami) lub zdeponowanych w celach kultowych (jako ofiara)[1].
Do skarbów nie zalicza się znalezisk pojedynczych, wyposażenia grobów oraz porzuconych odpadków[2]. Termin ten w publikacjach naukowych może być zastępowany określeniami depozyt lub skład, które nie mają w języku potocznym zabarwienia emocjonalnego. W świadomości ludzkiej skarb może oznaczać bowiem korzyści materialne dla znalazcy lub jakieś szczególne moce, którymi może go obdarzać. Natomiast odnalezione i zbadane przez naukowców skarby, złożone niegdyś celowo w ich środowisku naturalnym, pozwalają badaczom poznać dawne kultury[3] i zanalizować zachowania ludzkie. Zakopane cenne przedmioty z celem ich późniejszego odnalezienia są źródłami do badań nad poszczególnymi okresami w dziejach (np. powszechnie spotykane w Europie skarby z czasów epoki brązu). Niekiedy jednak trudno jest odróżnić, czy dane znalezisko jest skarbem (skrytką), czy złożonym do ziemi wotum (np. znaleziska srebrnych przedmiotów z okresu późnorzymskiego na terenach Brytanii)[4].
Skarby deponowane były w Europie już w starszej epoce kamienia. Dużo liczniejsze są znaleziska z epoki brązu i wczesnej epoki żelaza (od ok. 2300 do 400 p.n.e.). Na terenie Polski znanych jest ich ok. tysiąca: zachowały się przede wszystkim przedmioty wykonane z metali – narzędzia, broń oraz ozdoby. Niektóre były wykonane z krzemienia lub innych kamieni. Znajdowana jest też ceramika oraz wyroby kościane. Z okresu wczesnego średniowiecza pochodzą skarby składające się z wyrobów srebrnych, w mniejszej ilości złotych. Były to głównie monety oraz ozdoby[5]. Cechą szczególną tych znalezisk – tak zwanych skarbów siekańcowych – jest duże rozdrobnienie znajdowanych monet. Numizmaty dzielono na mniejsze części, co wskazuje, że miały one wartość kruszcową – znaczenie miała waga i jakość surowca, nie zaś wybity na nich nominał[6].
Archeolodzy nie zawsze potrafią wyjaśnić motywy, jakimi kierowały się osoby gromadzące i deponujące składy – oprócz gromadzenia bogactw i ich ukrywania w razie zagrożenia (np. w ziemi), motywem działania mogły być też powody religijne (były to ofiary składane bóstwom lub siłom nadprzyrodzonym, o czym świadczyć może ich forma składowania w wodzie – zatopienie oznaczać mogło świadomą rezygnację z powtórnego wydobycia) lub próba zdobycia czy utrzymania wysokiej pozycji społecznej przez jednostki bądź grupy, celowo pozbywające się cennych dóbr[2]. Za przykład niech posłuży skarb z Pińska, który ukryty w drugiej połowie X wieku przeczekał na powtórne odkrycie do lat 30. XX wieku[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dorota Ławecka: Wstęp do archeologii. 2012, s. 84. ISBN 978-83-01-13966-7.
- ↑ a b Wojciech Blajer. Skarby w archeologii – utracone bogactwo czy zabezpieczony los?. „Alma Mater”. Numer specjalny 99: 2008. s. 267-270.
- ↑ Konrad Grochecki, Katarzyna Solarska: Znaleziska numizmatycznych skarbów nowożytnych. Wiek XVI-XVIII – próba interpretacji. W: Ewa Banasiewicz–Szykuła: Skarby Lubelszczyzny. Lublin: 2010, s. 113-114.
- ↑ Colin Renfrew, Paul Bahn: Archeologia. Teorie, metody, praktyka. Warszawa: 2002, s. 51. ISBN 83-7255-031-X.
- ↑ Zofia Kurnatowska. Skarby wielkopolskie z początków państwa polskiego. „Studia Legnickie”. XIII. s. 20. (pol.).
- ↑ Małgorzata Klejn: Srebrne skarby z kasztelani gieckiej. [dostęp 2017-08-05]. (pol.).
- ↑ P. Lis, Skarb srebrnych ozdób i monet z X wieku..., Kazimierz Dolny, 1996.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
- Franciszek Bossowski, Znalezienie skarbu : wedle prawa rzymskiego
- Do kogo należy znaleziony "skarb"? Porady prawne cz. I
- Ustawa z 20 lutego 2015 r. o rzeczach znalezionych (Dz.U. z 2023 r. poz. 501)