Roman Ingarden

Roman Witold Ingarden

Portret R. Ingardena, aut. Witkacego
Data i miejsce urodzenia	5 lutego 1893 Kraków
Data i miejsce śmierci	14 czerwca 1970 Kraków
Zawód, zajęcie	filozof

Roman Witold Ingarden (ur. 5 lutego 1893 w Krakowie, zm. 14 czerwca 1970 tamże) – polski filozof, profesor Uniwersytetu Lwowskiego (1925–1944), po wojnie profesor toruńskiego Uniwersytetu Mikołaja Kopernika (1945–1946) i Uniwersytetu Jagiellońskiego (1946–1950 i 1956–1963).

Życiorys

Syn inżyniera hydrologa Romana Kajetana Ingardena i Witosławy z domu Radwańskiej (1854–1931). W 1911 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum im. Franciszka Józefa we Lwowie. Studiował filozofię i matematykę we Lwowie i Getyndze. Doktoryzował się u Edmunda Husserla w 1918. W odrodzonej Polsce był profesorem gimnazjów w Lublinie, Warszawie i Toruniu. Habilitację uzyskał w roku 1924, co pozwoliło mu zostać docentem, a od 1933 profesorem Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. W czasie drugiej wojny światowej przebywał głównie we Lwowie, uczestniczył w tajnym nauczaniu i pracował nad swoim głównym dziełem, pt. Spór o istnienie świata.

Po zakończeniu okupacji niemieckiej wykładał na Uniwersytecie Mikołaja Kopernika w Toruniu, później na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie.

Również po przejściu na emeryturę nadal wiele publikował, brał udział w międzynarodowych kongresach, wygłaszał odczyty w Polsce i za granicą. Był członkiem Polskiej Akademii Umiejętności, członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk (od 1958) oraz wielu zagranicznych towarzystw naukowych. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie. Opublikował łącznie 224 prace, pisał głównie po polsku i niemiecku. Wiele jego dzieł doczekało się tłumaczeń na języki obce. Dokonał kilku przekładów na język polski (m.in. Krytyki czystego rozumu Immanuela Kanta). Pozostawił bogatą spuściznę rękopiśmienną.

1 lipca 1919 ożenił się z lekarką Marią Adelą Józefą Pol (1889–1978). Mieli trzech synów: Romana Stanisława (1920-2011), Jerzego Kazimierza (1921–1949) i Janusza Stefana (1923-2005). Korespondował z Edytą Stein, późniejszą świętą.

Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie (kwatera HB-wsch-gr. Ingardenów).

Grób prof. Romana Ingardena na cmentarzu Rakowickim

Poglądy

Głównym przedmiotem badań Ingardena były zagadnienia z epistemologii, ontologii i estetyki. Był także autorem kilku prac z zakresu aksjologii, antropologii filozoficznej i filozofii języka. Mistrzem i nauczycielem Ingardena był twórca fenomenologii – Edmund Husserl. Badania filozoficzne przeprowadzone przez Ingardena często krytycznie nawiązują do analiz Husserla. Jednak w odróżnieniu od swojego mistrza Ingarden na gruncie epistemologii argumentował za realizmem, a w ontologii, w celu rozstrzygnięcia sporu dotyczącego sposobu istnienia świata danego nam w percepcji, wyróżniał i analizował następujące sposoby istnienia: realny (przedmioty trwające w czasie, procesy, zdarzenia), idealny, intencjonalny i absolutny.

Główne dzieła

Ingarden publikował po polsku i niemiecku, często zaczynając od tego drugiego języka. Część jego pism wydano pośmiertnie.

• 1921: Intuition und Intellekt bei Henri Bergson,
  • 1963: Intuicja i intelekt u Henryka Bergsona,
• 1925: Essentiale Fragen,
  • 1972: O pytaniach esencjalnych,
• 1931: Das literarische Kunstwerk,
  • 1960: O dziele literackim,
• 1937: O poznawaniu dzieła literackiego,
• 1947: Szkice z filozofii literatury,
• 1957–1970: Studia z estetyki,
  • 1957: t. I,
  • 1958: t. II,
  • 1970: t. III,
• 1970: Über die Verantwortung. Ihre ontischen Fundamente,
  • 1972: O odpowiedzialności i jej podstawach ontycznych,
• 1971: U podstaw teorii poznania,
• 1972: Książeczka o człowieku,
• 1973: Utwór muzyczny i sprawa jego tożsamości,
• 1947–1974: Spór o istnienie świata,
  • 1947: t. I, Ontologia egzystencjalna,
  • 1948: t. II, Ontologia formalna,
    • cz. 1, Forma i istota
    • cz. 2, Świat i świadomość
  • 1974: t. III, Über die kausale Struktur der realen Welt,
    • 1981: O strukturze przyczynowej realnego świata.

Ingarden jest też autorem hasła o Edmundzie Husserlu w Encyklopedii PWN.

Upamiętnienie

W 1991 ustanowiono w Krakowie ulicę Romana Ingardena.

Uchwałą Sejmu RP VIII kadencji z 13 czerwca 2019 zdecydowano o ustanowieniu roku 2020 Rokiem Romana Ingardena. Patronom roku 2020 poświęcono wydanie specjalne Kroniki Sejmowej.

Zobacz też

• Książeczka o człowieku

Bibliografia

• Roman Stanisław Ingarden, Roman Witold Ingarden, Wydawnictwo UMK, Toruń 2000.
• Krystyna Ostrowska: Ingarden Roman Witold. W: Słownik psychologów polskich. Elwira Kosnarewicz, Teresa Rzepa, Ryszard Stachowski (red.). Poznań: Instytut Psychologii UAM, 1992, s. 98–99.

Linki zewnętrzne

Polskojęzyczne

• Zofia Majewska, Ingarden Roman Witold, Powszechna Encyklopedia Filozofii, Polskie Towarzystwo Tomasza z Akwinu, ptta.pl [dostęp 2024-05-05].
• Centrum Badań Filozoficznych im. Romana Ingardena
• Bibliografia publikacji Romana Ingardena
• K. Skuriat: O odpowiedzialności – Filozofia moralna Romana Ingardena – strona z portalu kulturaswiecka.pl
• Biogram i bibliografia – Porta Polonica

Anglojęzyczne

• Roman Ingarden's Ontology (ang.)
• AmieA. Thomasson AmieA., Roman Ingarden, [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, CSLI, Stanford University, 20 lipca 2016, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-02]  (ang.).
• Ingarden, Roman Witold (1893–1970) (ang.), Routledge Encyclopedia of Philosophy, rep.routledge.com [dostęp 2023-05-09].