Pomnik historii
Pomnik historii – jedna z form ochrony zabytków w Polsce, określonych w ustawie o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (art. 7)[1]. Status pomnika historii ustanawiany jest w drodze rozporządzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Przyznawany jest zabytkom nieruchomym o szczególnej wartości historycznej, naukowej i artystycznej, utrwalonym w powszechnej świadomości i mającym duże znaczenie dla dziedzictwa kulturalnego Polski.
Lista pomników historii jest otwarta. Zawiera obiekty i obszary reprezentujące najwybitniejszą grupę zabytków, odzwierciedlającą bogactwo i różnorodność dziedzictwa kulturowego w Polsce. Należą do nich oprócz pojedynczych obiektów także zespoły staromiejskie, komponowane krajobrazy kulturowe, dzieła budownictwa obronnego, pola bitewne, kanały, zespoły budowlane czy zespoły klasztorne.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Pojęcie prawne pomnika historii wprowadziła ustawa o ochronie dóbr kultury, uchwalona 15 lutego 1962 roku[2]. 20 września 1994 roku pierwsze obiekty zostały uznane przez prezydenta Lecha Wałęsę za pomniki historii[3].
W 2016, z okazji zbliżającego się jubileuszu stulecia odzyskania niepodległości przez Polskę, w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego zrodziła się inicjatywa poszerzenia listy pomników historii do stu obiektów. W ciągu dwóch lat Narodowy Instytut Dziedzictwa przygotował 46 kompletnych dokumentacji obiektów, które umożliwiły wpisanie ich na listę[4].
10 grudnia 2018 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie odbyła się gala „100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości”. Na gali, Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda, wręczył rozporządzenia zarządcom 14 obiektów wpisanych tego dnia na listę pomników historii. Zarządcom wszystkich w tym momencie, 105 pomników historii, wręczone zostały symboliczne tablice upamiętniające jubileusz odrodzenia niepodległej Polski[5].
Cel i znaczenie
[edytuj | edytuj kod]Celem ustanowienia pomników historii jest wyróżnienie najcenniejszych, najważniejszych obiektów zabytkowych na terenie Polski. Zgodnie z obecnym stanem prawnym przyznanie statusu pomnika historii jest przede wszystkim wydarzeniem prestiżowym[6] i stanowi jedyne odstępstwo od wynikającej z ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami zasady równocenności zabytków[7]. Nie zmienia ono jednak nic w sposobie zarządzania zasobami obiektów zabytkowych, nie nakłada ani nie zwalnia zarządców z żadnych obowiązków, nie ustanawia wzmożonego reżimu ochrony substancji zabytkowej, formalnie nie wiąże się z ułatwieniem otrzymania dofinansowania dla obiektu. Ustawa nie stawia także przed administracją konserwatorską żadnych nowych zadań i nie daje dodatkowych kompetencji, poza tymi które posiada w przypadku każdego innego zabytku nieruchomego[8].
Procedura uznania za pomnik historii
[edytuj | edytuj kod]Proces uznawania obiektu za pomnik historii reguluje obecnie art. 15 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[1]. Wniosek o uznanie zabytku za pomnik historii składa minister właściwy do spraw dziedzictwa narodowego (obecnie Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego), po uzyskaniu pozytywnej opinii Rady Ochrony Zabytków[9].
Zgodnie z obowiązującą procedurą, opracowaną przez Narodowy Instytut Dziedzictwa (NID), wniosek podpisany przez właściciela obiektu przesyłany jest do Generalnego Konserwatora Zabytków wraz z opinią wystawioną przez odpowiedniego wojewódzkiego konserwatora zabytków. Następnie wniosek jest kierowany do Narodowego Instytutu Dziedzictwa, gdzie określana jest zasadność propozycji. Po uzyskaniu opinii NID-u wniosek przedstawiany jest Radzie Ochrony Zabytków, a następnie Prezydentowi Rzeczypospolitej Polskiej. Rekomendacja Rady ma charakter obligatoryjny i wynika bezpośrednio z przepisów ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami[9].
Procedura cofnięcia uznania za pomnik historii jest podobna – poprzez wydanie przez Prezydenta RP rozporządzenia (art. 15 ust. 3)[1].
Kryteria
[edytuj | edytuj kod]Rada Ochrony Zabytków ustaliła warunki przyznawania tytułu. Głównymi kryteriami, które musi spełniać obiekt wyróżniony mianem pomnika historii są[10]:
- zachowanie pierwotnej kompozycji przestrzennej lub jej nieznaczne przekształcenie;
- jednorodność stylowa lub zharmonizowana i czytelna mieszanina różnych stylów;
- należyte wyeksponowanie w przestrzeni miejskiej lub krajobrazie i zachowanie pierwotnych relacji z otoczeniem;
- obiekt musi być owocem pracy wybitnych twórców, np.: architektów, planistów, architektów krajobrazu, ogrodników;
- zadowalający stan techniczny lub stan pozwalający na rewaloryzację obiektu;
- obiekt jest przedmiotem troski konserwatorskiej.
Krytyka
[edytuj | edytuj kod]Obecny charakter wyróżnienia jest krytykowany przez badaczy polskiego dziedzictwa kulturowego i konserwatorów zabytków. W debacie publicznej, prowadzonej na temat nowelizacji ustawy o ochronie zabytków, proponowane jest przez nich wprowadzenie nowych rozwiązań dotyczących tej formy ochrony oraz określenie jasnych celów istnienia wyróżnienia. Postulaty dotyczą także zmian administracyjnych – reformy rejestru zabytków, wprowadzenia wymogu uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego dla terenów wpisanych i postulowanych do wyróżnienia tytułem oraz finansowych – utworzenie odrębnej jednostki budżetowej odpowiedzialnej za finansowanie obiektów posiadających status pomnika historii[6][11][12].
Lista pomników historii
[edytuj | edytuj kod]Logo
[edytuj | edytuj kod]W celu wyróżnienia pomnika historii jako marki i ułatwienia działań promocyjnych, w 2011 roku Narodowy Instytut Dziedzictwa opracował logo, które po akceptacji przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego zostało przekazane opiekunom pomników historii[144]. Logiem pomników historii jest godło z motywem gotyckiego łuku[145], dostępne jest ono w kilku wersjach kolorystycznych. Szczegółowe informacje dotyczące warunków korzystania z logo, jak również wzór tablic, służących do oznakowania obiektów uznanych za pomnik historii udostępnione są na stronie internetowej NID[144].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Ochrona zabytków w Polsce
- Miejsca Światowego Dziedzictwa UNESCO w Polsce
- park kulturowy
- monument historique
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Nazwa obiektu w brzmieniu podanym w zarządzeniu lub rozporządzeniu Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ Data wejścia w życie zarządzenia lub rozporządzenia.
- ↑ Wraz z parkami podjasnogórskimi.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gostyń-Głogówko a w samym rozporządzeniu znajduje się informacja że obiekt położony jest w mieście Gostyń, podczas gdy cały obiekt położony jest na terenie sąsiadującej osady Głogówko.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa Gościkowo-Paradyż, Paradyż jest dawną nazwą miejscowości.
- ↑ a b Wpis Gmach Województwa i Sejmu Śląskiego z 2012 roku został rozszerzony w 2017 o zespół katedralny. Zmiana weszła w życie 6 grudnia 2017.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa części miasta Krakowa – Tyniec, dawniej samodzielnej wsi.
- ↑ Wraz z kościołem pod wezwaniem Świętej Trójcy i NMP oraz rotundą św. Prokopa.
- ↑ Są to: Cmentarz Powązkowski (rzymsko-katolicki), Cmentarz Ewangelicko-Augsburski, Cmentarz Ewangelicko-Reformowany, Cmentarz Żydowski, Cmentarz Muzułmański Kaukaski i Cmentarz Muzułmański Tatarski.
- ↑ W tytule Rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej widnieje nazwa miasta Janów Podlaski, od którego pochodzi nazwa stadniny.
- ↑ Na terenie wsi Góra Świętej Anny i Poręba.
- ↑ Na terenie wsi Nieborów i Arkadia.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Ustawa z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U. z 2022 r. poz. 840).
- ↑ Ustawa z dnia 15 lutego 1962 r. o ochronie dóbr kultury (Dz.U. z 1962 r. nr 10, poz. 48).
- ↑ Lech Wałęsa: Przemówienie z okazji nadania piętnastu zabytkom architektury miana „Pomników historii”. walesa.tv. [dostęp 2016-02-26]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na 100-lecie odzyskania niepodległości. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ 100 Pomników Historii na Stulecie Odzyskania przez Polskę Niepodległości. Oficjalna strona Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, 2018-12-10. [dostęp 2019-01-29]. (pol.).
- ↑ a b Minister Maciej Klimczak o Forum Debaty Publicznej. prezydent.pl, 2011-06-23. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
- ↑ Waloryzacja dziedzictwa architektonicznego w systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Molski. s. 56.
- ↑ Prawo ochrony dziedzictwa kulturowego w Polsce – próba oceny i wnioski. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Wojciech Kowalski, Katarzyna Zalasińska. s. 20.
- ↑ a b Procedura. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Kryteria wyboru ustalone przez Radę Ochrony Zabytków. Oficjalny serwis Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-12-27]. (pol.).
- ↑ Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury.
- ↑ Kierunki zmian w Polskim systemie ochrony zabytków. W: Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Piotr Dobosz. s. 114.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 86).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 412).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 września 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 83, poz. 938).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 75).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 71).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 568).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2276).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 kwietnia 2021 (Dz.U. z 2021 r. poz. 767).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2493).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1282).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 414).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 sierpnia 2003 (Dz.U. z 2003 r. nr 148, poz. 1448).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2277).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1008).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2506).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 356).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 654).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 lutego 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 52, poz. 306).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 416).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2256).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2271).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1235).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 673).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Jabłeczna – prawosławny klasztor św. Onufrego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 października 2000 (Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1062).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 6 marca 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kamieniec Ząbkowicki – zespół architektoniczno-krajobrazowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-04-04].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 101).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1243).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2252).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 417).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 688).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 955).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 977).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 573).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 czerwca 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 143, poz. 836).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2267).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków – zespół architektoniczny i urbanistyczny dzielnicy Nowa Huta" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 667).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Kraków – Opactwo Cystersów w Mogile" Dz.U. z 2023 r. poz. 1867
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 988).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1057).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 930).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 czerwca 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 104, poz. 861).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 421).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1056).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 569).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 944).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 9 grudnia 2009 (Dz.U. z 2009 r. nr 214, poz. 1659).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 574).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 listopada 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Lubostroń – zespół pałacowo-parkowy" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-12-10].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 sierpnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 167, poz. 1402).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1059).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1239).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 16 lutego 2015 (Dz.U. z 2015 r. poz. 315).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 420).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 2390 [online], listopad 2022.
- ↑ Monika Ciura, Międzyrzecz – zamek piastowski z zespołem dworsko-parkowym 130. pomnikiem historii [online], NID, 19 listopada 2024 [dostęp 2024-11-25] (pol.).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 663).
- ↑ Dziennik ustaw poz. 841 [online], maj 2020.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 279).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 73).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2420).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Olsztyn – zamek kapituły warmińskiej" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-01-05].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 lutego 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Opatów – zespół kolegiaty pod wezwaniem św. Marcina Biskupa" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Orawka – kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 675).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1240).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 23 kwietnia 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 614).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 1003).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 28 listopada 2008 (Dz.U. z 2008 r. nr 219, poz. 1401).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2419).
- ↑ Pszczyna – zespół zamkowo-parkowy [online], nid.pl [dostęp 2021-08-05].
- ↑ Dz.U. z 2021 r. poz. 1019
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2462).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1060).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 632).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2253).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 662).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2413).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 929).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2273).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1058).
- ↑ Dziennik usta poz. 840 [online], maj 2020.
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 września 2010 (Dz.U. z 2010 r. nr 184, poz. 1236).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2415).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Stoczek Klasztorny – Sanktuarium Matki Pokoju" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1241).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 981).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 419).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1242).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 sierpnia 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Sulejówek – Milusin, zespół domu Marszałka Józefa Piłsudskiego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 stycznia 2023 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Supraśl – klasztor Męski Zwiastowania Najświętszej Marii Panny" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2251).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 655).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 672).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 961).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1062).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 422).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 957).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 kwietnia 2022 (Dz.U. z 2022 r. poz. 808).
- ↑ Tykocin – historyczny zespół miasta [online], nid.pl [dostęp 2021-08-06].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 kwietnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 943).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 czerwca 2022 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Warszawa – gmach dawnego Ministerstwa Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2023-02-03].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 423).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 64).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 3 lipca 2014 (Dz.U. z 2014 r. poz. 956).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 marca 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 674).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 424).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2418).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2018 r. poz. 2421).
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 13 kwietnia 2005 (Dz.U. z 2005 r. nr 64, poz. 570).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2250).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 lipca 2020 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Zabrze – zespół zabytkowych kopalni węgla kamiennego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2020-10-23].
- ↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 8 września 1994 (M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 426).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 lutego 2024 r. w sprawie uznania za pomnik historii "Ziębice – kościół parafialny pod wezwaniem św. Jerzego" [online], isap.sejm.gov.pl [dostęp 2024-03-04].
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 54, poz. 280).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 19 marca 2024 (Dz.U. z 2024 r. poz. 407).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 4 stycznia 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 59).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 października 2012 (Dz.U. z 2012 r. poz. 1275).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 25 kwietnia 2007 (Dz.U. z 2007 r. nr 86, poz. 572).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 stycznia 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 20, poz. 100).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 14 kwietnia 2004 (Dz.U. z 2004 r. nr 102, poz. 1061).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 20 września 2011 (Dz.U. z 2011 r. nr 217, poz. 1283).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 10 grudnia 2018 (Dz.U. z 2019 r. poz. 159).
- ↑ Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 listopada 2017 (Dz.U. z 2017 r. poz. 2274)
- ↑ a b Identyfikacja wizualna. Narodowy Instytut Dziedzictwa. [dostęp 2014-01-06]. (pol.).
- ↑ Pomniki historii będą miały swoje logo. rp.pl, 2011-06-02. [dostęp 2014-01-05]. (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bogusław Szmygin: Systemy ochrony zabytków w Polsce – analiza, diagnoza, propozycje. Polski Komitet Narodowy ICOMOS, Biuro Stołecznego Konserwatora Zabytków Urzędu Miasta Stołecznego Warszawa, Politechnika Lubelska. [dostęp 2012-12-06]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-11)]. (pol.).
- Pomniki Historii – źródło dziedzictwa kultury. Kancelaria Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. [dostęp 2013-03-22]. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]
