Labrys
Labrys (gr. λάβρυς) – topór o podwójnym ostrzu, składający się z dwóch obuchów w kształcie zaostrzonego klina i styliska z twardego drewna, metalu lub innego materiału. W podwójnym obuchu wykonany jest otwór równoległy do ostrza (najczęściej o przekroju prostokątnym), w którym za pomocą klina mocowane jest stylisko[potrzebny przypis].
Topór o podwójnym ostrzu – labrys był bardzo ważnym symbolem kultowym. Znany jest m.in. z kultury minojskiej, celtyckiej i skandynawskiej[1]. Artefakty takie znajdowano w miejscach kultu, ruinach domów, pałacach czy w grobach. Jak pisze Cirlot [2006, 423], w swojej odmianie labrys, odnosi się do labiryntu wyrażającego świat egzystencji, pielgrzymkę w poszukiwaniu centrum, gdzie on jest objawieniem tego centrum. W tej formie ma znaczenie chroniące i niszczące, oznaczające życie i śmierć[1]. W tym też odniesieniu, mając na względzie krąg kulturowy i czas, do którego odnoszą się rozważania prezentowane w niniejszej książce, labrys oznacza „życie i śmierć Chrystusa w jednej osobie” [Kopaliński 2006, 432], a także symbol Sądu Ostatecznego, albowiem „…wszelkie drzewo nie dające dobrego owocu będzie wycięte i wrzucone w ogień” (Mt 3,10; Łk 3,9) [por. Zlatohlávek, Rätsch, Müller-Ebeling 2002].
Jest atrybutem św. Mateusza Ewangelisty, a jednocześnie jako „narzędzie katowskie”, którym zadano śmierć wiernym Chrystusa, stał się emblematem męczeństwa, atrybutem świętych, którzy ponieśli śmierć za wiarę zadaną tym właśnie narzędziemj[1].
Historia i znaczenie kulturowe
[edytuj | edytuj kod]Siekierki tego rodzaju znane są z kultury minojskiej, celtyckiej i skandynawskiej, w których miały prawdopodobnie znaczenie ofiarne (wotywne) lub symboliczne. Znajdowano je w miejscach kultu, ruinach domów, pałaców i w pochówkach (grobach); często także jako symbol ryty na kamiennych blokach ścian i słupach. Był też narzędziem pracy[2].
Topór o dwóch ostrzach stanowił oficjalne godło francuskiego kolaboracyjnego reżimu Vichy. Obecnie labrys jako emblemat jest stosowany przez lesbijki[3], a także przez niektóre środowiska neonazistowskie.
Orła połączonego z labrysem przedstawiał nacjonalistyczny symbol nazwany toporzeł, zaprojektowany przez Stanisława Szukalskiego.
Współcześnie siekiery (topory) o dwóch ostrzach popularne są głównie w Ameryce Północnej wśród farmerów i drwali.
-
Labrys na fladze szefa francuskiego rządu Vichy -
Symbol labrysu jako współczesnego symbolu feministycznego
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Paweł Sankiewicz, Andrzej M. Wyrwa, Topory średniowieczne, s. 13 [dostęp 2024-08-02] (pol. • ang.).
- ↑ Sztuka świata. Słownik terminów L-Ż. Warszawa: Arkady, 2013, s. 6. ISBN 978-83-213-4727-1.
- ↑ Kobiety kobietom: Historia symboli gejowsko-lesbijskich.