Ken’ichi Fukui

Ken’ichi Fukui
福井謙一
	; Kenichi Fukui (1966)
Państwo działania	Japonia
Data i miejsce urodzenia	4 października 1918 ; Nara
Data i miejsce śmierci	9 stycznia 1998 ; Kioto
	profesor
	Specjalność: chemia
Alma Mater	Uniwersytet Kiotyjski
	Nagrody
	Nagroda Nobla w dziedzinie chemii
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ken’ichi Fukui (jap. 福井謙一 Fukui Ken’ichi; ur. 4 października 1918 w Narze, zm. 9 stycznia 1998 w Kioto) – japoński chemik, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w roku 1981, wspólnie z Roaldem Hoffmannem, za niezależnie wykonane teoretyczne badania reaktywności związków chemicznych współtwórca teorii orbitali frontalnych (granicznych).

Życiorys

W 1941 ukończył chemię na Cesarskim Uniwersytecie w Kioto, po czym zajął się badaniami paliw syntetycznych w Wojskowym Laboratorium Paliwowym. W roku 1943 wrócił na macierzystą uczelnię, gdzie został wykładowcą na Wydziale Chemii Paliw. W latach 1951–1982 był profesorem chemii fizycznej na Uniwersytecie Kiotyjskim. W latach 1982–1988 był prezesem Instytutu Technicznego w Kioto.

Zaczynając pracę eksperymentalną, Fukui stworzył grupę teoretyków, z którymi kontynuował badania w dziedzinie chemii organicznej. Wyniki były publikowane głównie w czasopismach japońskich. W roku 1952 odniósł sukces, odkrywając związek pomiędzy aktywnością chemiczną węglowodorów aromatycznych i ich gęstością elektronową. Starał się też sformułować dokładną drogę reakcji chemicznych. W pierwszej publikacji dotyczącej tej problematyki (1970) w prosty sposób wyjaśnił znaczenie geometrycznego kształtu reagujących cząsteczek. Równocześnie wykazał istotną rolę orbitali frontalnych w reakcjach^[1]^[2].

Za swoją pracę dotyczącą roli orbitali frontalnych w reakcjach chemicznych, otrzymał Nagrodę Nobla, pierwszą wręczoną Japończykowi. W szczególności chodziło o kwestię dzielenia luźno powiązanych elektronów zajmujących cząsteczkowe orbitale frontalne nazwane akronimami HOMO i LUMO, oznaczającymi:

HOMO – najwyższy zajęty orbital cząsteczkowy (od ang. highest occupied molecular orbital)
LUMO – najniższy niezajęty orbital cząsteczkowy (od ang. lowest unoccupied molecular orbital).

Niezależnie od Fukai, który publikował swoje prace w języku japońskim, tego samego odkrycia dokonali dwaj uczeni amerykańscy, Roald Hoffmann (Uniwersytet Cornella) i Robert Woodward (Uniwersytet Harvarda, laureat Nagrody Nobla z roku 1965, który zmarł przed przyznaniem jej za teorię orbitali frontalnych)^[1]^[2].

Ken’ichi Fukui został członkiem^[1]^[2]:

1983 – Amerykańska Akademia Sztuk i Nauk (członek zagraniczny)
1981 – Europejska Akademia Nauk i Sztuk Pięknych
1970 – International Academy of Quantum Molecular Science
1983 – The Japan Academy
1981 – National Academy of Sciences (członek zagraniczny)
1970 – National Science Foundation (członek zagraniczny)
1985 – Pontifical Academy of Sciences
1989 – Royal Institution (członek zagraniczny)
1989 – Royal Society (członek zagraniczny).

W latach 1983–1984 pełnił funkcję prezesa Japońskiego Towarzystwa Chemicznego.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Kenichi Fukui. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-05-21]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c Kenichi Fukui - Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1981 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-21]. (ang.).; Biographical. i The Role of Frontier Orbitals in Chemical Reactions. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 8 grudnia 1981.

[NNDB-1] Kenichi Fukui. [w:] Notable Names Database (NNDB) [on-line]. [dostęp 2014-05-21]. (ang.).

[Fukui-2] Kenichi Fukui - Facts. [w:] The Nobel Prize in Chemistry 1981 [on-line]. Nobel Media AB. [dostęp 2014-05-21]. (ang.).; Biographical. i The Role of Frontier Orbitals in Chemical Reactions. [w:] Nobel Lecture [on-line]. 8 grudnia 1981.

[1]

[2]