Kazimierz Gede
| Data i miejsce urodzenia |
30 czerwca, 1909 |
|---|---|
| Data śmierci |
25 sierpnia 1937 |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki | |
| Odznaczenia | |
| |
Kazimierz Gede, ps. Jędrzejewicz (ur. 30 czerwca 1909 w Tbilisi[1], zm. 25 sierpnia 1937 w Estramadurze[1][2]) – polski malarz, rysownik i grafik, członek Warszawskiej Grupy Plastyków i Czapki Frygijskiej, współpracownik pism lewicowych „Ze świata: i „Dwutygodnik Ilustrowany”[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Edukacja
[edytuj | edytuj kod]Był synem Otto Gede i Stanisławy Jadwigi Krzyżanowskiej[4] i bratem Tadeusza Gede (1911–1982). Po odzyskaniu niepodległości Gedowie przenieśli się do Polski i zamieszkali w Toruniu. Zarówno Kazimierz jak i Tadeusz uczęszczali do Państwowego Gimnazjum Męskiego im. M. Kopernika w Toruniu[5]. Egzamin dojrzałości złożyli też razem w 1929 roku. Kazimierz Gede studiował w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych (późniejszej ASP)[6], u Mieczysława Kotarbińskiego, zdobywając świadectwo nauczyciela rysunku w 1935[1]. Na studiach był członkiem lewicowych organizacji jak „Życie” (1931–1933) i Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej (KZMP; 1933–1936)[7].
Działalność polityczna i artystyczna
[edytuj | edytuj kod]Kazimierz Gede był jednym z założycieli lewicującej Warszawskiej Grupy Plastyków, którym miejsca i nazwy użyczył Klub Artystów – Czapka Frygijska, działającym przy Stowarzyszeniu Lokatorów Szklane Domy, Warszawskiej Spółdzielni Mieszkaniowej (WSM). Tam też, w maju 1936 roku, w tzw. Gospodzie Spółdzielczej WSM odbyła się pierwsza wystawa grupy, druga, właściwie zamknięta dla publiczności, odbyła się w Krakowie w połowie 1937 roku w Domu (Kultury) Kolejarza[8]. Gede w obu wystawiał obrazy i grafiki. Wykonywał ilustracje dla pism lewicowych („Dwutygodnik Ilustrowany”, „Oblicze Dnia”, „Lewar”), posługując się pseudonimem Jędrzejewicz. Projektował okładki książek (m.in. Sceny przy strumieniu Lucjana Szenwalda, Nafta rządzi światem Antona Zischki, I cóż dalej, szary człowieku? Hansa Fallady)[9]. Ilustrował gazety frontowe „Dąbrowszczak” i „Ochotnik Wolności”[10].
W 1936 roku dołączył do XV Międzynarodowej Brygady im. Abrahama Lincolna (lewicowej) walczącej w wojnie domowej w Hiszpanii. Awansował do stopnia kapitana, był dowódcą kompanii karabinów maszynowych[11] a według innych źródeł miał stopień majora w brygadzie międzynarodowej[2] Zginął 25 sierpnia 1937 roku w Estramadurze k. Madrytu[1] (inna wersja 13 sierpnia 1937 roku w czasie walk o Quinto)[12].
Uchwałą Prezydium Krajowej Rady Narodowej z dnia 16 lipca 1946 porucznik Kazimierz Gede został odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Virtuti Militari „w uznaniu bohaterskich zasług ochotników polskich w bojach z niemieckim faszyzmem na polach Hiszpanii w 1936–1939 r. o Polskę Demokratyczną”[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Słownik artystów..., s. 296.
- ↑ a b Tadeusz Dobrowolski, Malarstwo polskie, 1764–1964, wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1968, s. 463.
- ↑ Mieczysław Berman, Czapka frygijska, [w:] Księga wspomnień 1919–1939, Warszawa: Czytelnik, 1960.
- ↑ MyHeritage.com
- ↑ „Dziennik Bydgoski”. 139, 1929.
- ↑ Helena KRAJEWSKA ● EPITAFIUM DLA POLEGŁYCH ARTYSTÓW MALARZY (BARTOSZEK, BOBOWSKI, GEDE), 1967 [online], artinfo.pl [dostęp 2018-11-07] (pol.).
- ↑ Kazimierz Gede [online], www.1lo.home.pl [dostęp 2018-11-07] [zarchiwizowane z adresu 2018-11-08] (ang.).
- ↑ Danuta Ulicka. „Archiwum” i archiwum. „Teksty drugie”. 2017, nr 4. s. 273–302.
- ↑ Słownik artystów..., s. 296–297.
- ↑ Rafał Łąkowski, Wojciech Sulewski, Kartki ze studenckich dziejów, wyd. ISKRY, 1971, s.139.
- ↑ Praca zbiorowa: International Solidarity with the Spanish Republic (1936–1939). ZSRR.
- ↑ Cesar Vidal: Las Brigadas Internacionales. ESPA pdf.
- ↑ M.P. z 1947 r. nr 14, poz. 33.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II: D–G, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1975, s. 296–297.