Karnataka

Karnataka
ಕರ್ನಾಟಕ
	stan
	; Shola Grasslands i lasy w Parku Narodowym Kudremukh, w Ghatach Zachodnich
	Herb
Państwo	Indie
Siedziba	Bengaluru
Kod ISO 3166-2	IN-KA
Gubernator	Hansraj Bhardwaj
Premier	D.V. Sadananda Gowda
Powierzchnia	191 791 km²
Populacja (2011); • liczba ludności	; 61 130 704
• gęstość	318,7 os./km²
Języki urzędowe	kannada
	Położenie na mapie Indii;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Karnataka (hindi कर्नाटक, trb.: Karnataka, trl.: Karnāṭaka; kannada ಕರ್ನಾಟಕ; ang. Karnataka) – stan leżący na południu Indii, przed rokiem 1973 nosił nazwę Mysore po tym, jak powstał z wcześniej istniejącego na jego obszarze królestwa o tej samej nazwie w 1950 r.

Pochodzenie nazwy

Źródłem nazwy Karnataka (podobnie jak obowiązującego w niej języka kannada) są prawdopodobnie drawidyjskie słowa ka (czarny) i natu (kraj). Wiąże się to z czernią ziemi na wyżynie Dekanu.

Nazwa ta początkowo obejmowała mówiący językiem kannada rejon południowo-zachodniego Dekanu. Czas brytyjskiej kolonizacji poszerzył nazwę, obejmując nią także leżącą na południu równinę między Wschodnimi Ghatami i Wybrzeżem Koromandelskim, a więc tereny obecnie wchodzące w skład stanu Tamilnadu. Utworzony w 1956 roku kannadajęzyczny stan Mysore, w 1973 roku odzyskał pierwotną nazwę Karnataka.

Geografia

Karnataka sąsiaduje na zachodzie z Morzem Arabskim, z Goa na północnym zachodzie, z Maharashtrą na północy, z Andhra Pradesh na wschodzie, z Tamilnadu na wschodzie i południowym wschodzie i z Keralą na południowym zachodzie.

Karnatakę można podzielić na 3 części: równina wybrzeża (320 km długości, 48 do 64 km szerokości), Ghaty Zachodnie (osiągające wysokość do 1923 m) i płaskowyż Dekanu zajmujący największa część stanu. Z niego też biorą początek największe rzeki stanu: Kaveri, Kryszna i Tungabhadra.

Najwyższe wodospady w Karnatace - najwyższy w Indiach Kunchikal Falls na rzece Varahi, Meenmutty Falls, Meenmutty Falls, Barkana Falls na rzece Sita, Wodospad Dźog na Sharavathi, Soochipara Falls, Hebbe Falls. Te siedem wodospadów należy do dwudziestu najwyższych w Indiach.

Szczyty w Ghatach Zachodnich - Kemmangundi, Tadiandamol, Mullayanagiri, Baba Budangiri, Kudremukh, Pushpagiri, Kumara Parvatha.

Gospodarka

Karnataka jest jednym z najbardziej uprzemysłowionych stanów indyjskich (przy czym należy zauważyć szybki rozwój takich gałęzi przemysłu jak teleinformatyka i biotechnologia, to tutaj wytwarza się 35% całego oprogramowania w Indiach, a sam stan jest nazywany Doliną Krzemową). 90% produkcji złota w Indiach pochodzi z Karnataki. Wydobywa się tu także mangan. Uprawia się kawę, produkuje jedwab oraz wyroby z drzewa sandałowego.

W 2016 stan podpisał list intencyjny o współpracy gospodarczej z Wielkopolską^[2].

Podział administracyjny

Stan Karnataka dzieli się na następujące okręgi:

Największe miasta Karnataki

W 2006 roku rząd Karnataki zdecydował o zmianie angielskich nazw 13 miast na nazwy w języku kannada. Rząd Indii nie wyraził na to jeszcze zgody^[3]. Nowe nazwy podano w nawiasie. Dane z 2001 roku.

	Miasto	Liczba mieszkańców		Miasto	Liczba mieszkańców
1	Bengaluru	4.292.223	9	Shimoga (Shivamogga)	274.105
2	Hubli-Dharwad (Hubbali-Dharwad)	786.018	10	Dasarahalli	263.636
3	Mysore (Mysuru)	742.261	11	Tumkur (Tumakuru)	248.592
4	Gulbarga (Kalburgi)	427.929	12	Bijapur (Vijayapura)	245.946
5	Belgaum (Belagavi)	399.600	13	Raichur	205.634
6	Mangaluru (Mangaluru)	398.745	14	Bommanahalli	201.220
7	Davanagere	363.780	15	Krishnarajapura	187.453
8	Bellary (Ballari)	317.000	16	Byatarayanapura	180.931
Źródło: www.bevoelkerungsstatistik.de

Demografia

kannada – 66,3%
urdu – 10,5
telugu – 7,0%
marathi – 3,6%
tamilski – 3,6%
tulu – 2,8%
hindi – 2,6%
konkani – 1,5%
malajalam – 1,3%
inne języki – 0,8%

Zgodnie z danymi statystycznymi (z 2001), na 52 mln 850.562 ludności 26 mln 898.918 (50,89%) jest płci męskiej, a 25 mln 951.644 (49,11%) żeńskiej, na 1000 osób płci męskiej przypada 964 żeńskiej.

Na km² przypada 275,6 osób, 33,98% mieszka w miastach.

83% to wyznawcy hinduizmu, 11% islamu, 4% to chrześcijanie, 0,78% - dżiniści, 0,73% - buddyści

Edukacja

Wskaźnik alfabetyzacji: 66,6% - 76,1% dla mężczyzn i 56,9% dla kobiet (wyższy od przeciętnego dla Indii - 61,3% w 2001). W Karnatace znajduje się 16 wyższych uczelni. Najstarsza z nich to założony w 1916 roku Uniwersytet w Mysore. Trzy inne w stolicy Bengaluru - Bangalore University, University of Agricultural Sciences i Indian Institute of Science.

Godne uwagi w Karnatace

Pochodzące z XIV wieku ruiny miasta Hampi, znajdujące się na Liście światowego dziedzictwa UNESCO

W Mysore, kiedyś stolicy południowych Indii obejmujących obok Karnataki, Tamilnadu i część Kerali, dawnej stolicy stanu znajduje się kompleks pałaców maharadży, które, mimo że nie są zabytkami starej daty, przyciągają turystów z Indii. Nad miastem góruje święta góra ze świątynią Chamundeshwari. Niedaleko - Srirangapatna - centrum religijne i kulturalne z godnymi obejrzenia świątyniami, meczetami, pałacami, twierdzą.
Dżinijska świątynia z ogromnym posągiem Bahubali (Gommateshvara) z X wieku w Shravanabelagola. Ponadto inne centra dżinistów - Moodabidri i Karkala
Stolica Bengaluru, zwana Doliną Krzemową Indii, słynie jako centrum przemysłu komputerowego. Znana też jest jako miasto ogrodów, dysponuje zbudowanym przez radżę kopią angielskiego zamku w Windsorze
Miejsca tybetańskich uchodźców (powstałe w 60. latach XX wieku) dysponujące świątyniami, jakie można spotkać tylko w północnych Indiach i Tybecie
Byłe stolice królestw rządzących północno-zachodnim Dekanem dynastii Chalukya (550-757 i ok. 973-1190) Badami, Aihole i Pattadakal
Belur i Halebidu - byłe stolice dynastii Hojsala rządzącej Karnataką w X-XIV wieku
Wspaniałe muzułmańskie budowle w miastach na północy stanu (Bijapur, Bidar i Gulbarga)
5 parków narodowych i największy wodospad Indii Kunchikal Falls na rzece Varahi i Wodospad Dźog na Sharavathi. Wodospady Park Narodowy Kudremukh należą do 1001 cudów natury świata^[4]. Wśród nich najpopularniejsze są wodospady: Shivanasamudra Falls, Abbey Falls, Magod Falls, Unchalli Falls, Gokak Falls w Belgaum.
Miejsca pielgrzymek hindusów z całych Indii - świątynie poświęcona Krysznie Udupi Sri Krishna Matha, Marikamba w Sirsi, Sri Manjunatha w Dharmasthala, Sri Subramanya w Kukke i Sharadamba w Shringeri
Święte miejsca lingajatów, przywiązanych do kultu Śiwy pod postacią lingi znajdują się w Kudalasangama i Basavana Bagewadi
Sławne plaże Karnataki znajdują się m.in. w Murudeshwara, Gokarna i Karwar.

Osobistości Karnataki

Kuvempu (1904 - 1994) - największy pisarz i poeta języka kannada w XX wieku
Anil Kumble (ur. 1970 w Bengaluru) - sławny indyjski krykiecista, kapitan drużyny narodowej
Atul Kulkarni - znany aktor indyjski ur. w Bengaluru (Hey Ram, Chandni Bar, Rang De Basanti)
Rama Raghoba Rane, ur. w 1918 roku w Karwar, bohater wojny z Pakistanem (1947-48)

Galeria zdjęć

wodospad Dźog na rzece Sharavathi
Vidhana Soudha - siedziba władzy stanu w Bengaluru
artysta Jakszagana
świątynia Keshava w Somanathapura koło Mysore
mauzoleum Mohammeda Adila Shaha, Gol Gumbaz z XVII wieku w Bijapur
wodospad Abbey
Magod Falls
Gokak Falls w Belgaum
Wodospady Siwasamudram na rzece Kaweri
wodospad Unchalli
Anil Kumble - sławny indyjski krykiecista, kapitan drużyny narodowej, ur. w Bengaluru
rzeka Kaweri
Talakaweri, źródło rzeki Kaweri
rzeka Kaweri w Srirangapatna koło Mysore
palmy kokosowe na plaży w Karwar
byk Nandi w Halebidu
Wisznu z Halebidu
Rama z Halebidu
Ganeśz Halebidu
świątynia Hoysaleshvara w Halebidu
Belur
Belur, ornament świątyni
zbiornik wodny w mieście dżinistów Shravanabelagola

Przypisy

↑ 3. Size, Growth Rate and Distribution of Population, [w:] 2011 Census of India, Office of the Registrar General & Census Commissioner, India [dostęp 2019-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-31] .
↑ RAK, Biznes ze stanem Karnataka, w: Monitor Wielkopolski, 11(186)/2016, s.3, ISSN 1642-0918
↑ The Hindu: Centre mum on ‘Bengaluru’, 18 grudnia 2007.
↑ Michael Bright, 1001 Natural Wonders of the World by Barrons Educational Series Inc., published by Quinted Inc., 2005

[census11-1] 3. Size, Growth Rate and Distribution of Population, [w:] 2011 Census of India, Office of the Registrar General & Census Commissioner, India [dostęp 2019-08-02] [zarchiwizowane z adresu 2019-05-31] .

[2] RAK, Biznes ze stanem Karnataka, w: Monitor Wielkopolski, 11(186)/2016, s.3, ISSN 1642-0918

[3] The Hindu: Centre mum on ‘Bengaluru’, 18 grudnia 2007.

[4] Michael Bright, 1001 Natural Wonders of the World by Barrons Educational Series Inc., published by Quinted Inc., 2005

[1]

[2]

[3]

[4]

Stany	Andhra Pradesh Arunachal Pradesh Asam Bengal Zachodni Bihar Chhattisgarh Goa Gudźarat Hariana Himachal Pradesh Jharkhand Karnataka Kerala Madhya Pradesh Maharasztra Manipur Meghalaya Mizoram Nagaland Orisa Pendżab Radżastan Sikkim Tamilnadu Telangana Tripura Uttarakhand Uttar Pradesh
Terytoria	Andamany i Nikobary Czandigarh Dadra, Nagarhaweli, Daman i Diu Dżammu i Kaszmir Delhi Ladakh Lakszadiwy Puducherry
Regiony	Delhi

Stolica	Bengaluru
Dystrykty	Bagalkot Bengaluru Bangalore Rural Belagavi Bellary Bidar Vijayapura Chamrajnagar Chikmagalur Chitradurga Dakshina Kannada Davanagere Dharwad Gadag Hassan Haveri Kalaburagi Kodagu Kolar Koppal Mandya Mysuru Raichur Shimoga Tumkur Udupi Uttara Kannada
Większe miasta	Badami Ballari Bengaluru Belagavi Belur Dawangere Gadag-Betigeri Halebidu Hassan Hubballi-Dharwad Kolar Mandya Mangaluru Mysuru Shravanabelagola Srirangapatna Talikota Vijayapura