Język udmurcki

Удмурт кыл

Obszar	Udmurcja (Rosja) Kazachstan
Liczba mówiących	324 tys. (2010)
Pismo/alfabet	cyrylica
Klasyfikacja genetyczna
Języki uralskie Języki ugrofińskie Języki fińskie Języki permskie Język udmurcki
Status oficjalny
język urzędowy	Udmurcja (Rosja)
UNESCO	3 zdecydowanie zagrożony↗
Ethnologue	6b zagrożony↗
Kody języka
ISO 639-2	udm
ISO 639-3	udm
IETF	udm
Glottolog	udmu1245
Ethnologue	udm
GOST 7.75–97	удм 700
WALS	udm
W Wikipedii
Zobacz też: język, języki świata Wikipedia w języku udmurckim Słownik języka udmurckiego w Wikisłowniku
Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu.

Język udmurcki (удмурт кыл), język wotiacki – język należący do permskiej grupy języków ugrofińskich. Jest on językiem ojczystym dla ok. 550 000 mieszkańców Udmurcji w zachodniej części Przeduralu, czyli dla 77% ogólnej liczby Udmurtów (770 000, 1989). Około 15 000 ludzi mówi językiem udmurckim w Kazachstanie. W 1775 roku nakładem Akademii Nauk Imperium Rosyjskiego ukazał się w Petersburgu pierwszy opis gramatyki udmurckiej, pt. Сочиненія принадлежащія къ грамматикѣ вотскаго языка.

Rozróżnia się cztery grupy dialektów języka udmurckiego: dialekt północny, południowy, peryferyjny południowy oraz bessermiański (wessermiański). Język literacki opiera się na dialektach północnym i południowym. Język udmurcki spokrewniony jest z językiem komi.

Język udmurcki jest językiem aglutynacyjnym z elementami fleksyjnymi. Posiada 15 przypadków i nie zna kategorii rodzaju gramatycznego. Początki literatury w tym języku przypadają na XVIII wiek.

Język udmurcki jest, obok języka rosyjskiego, językiem urzędowym Udmurcji. Mimo to niewiele się ukazuje w tym języku gazet i czasopism, rzadkie są też programy udmurckie w radiu i telewizji. Brakuje również kompetentnych nauczycieli oraz materiałów dydaktycznych do nauczania tego języka w szkołach. Jedynie około jednej trzeciej wszystkich udmurckich uczniów uczy się swojego języka ojczystego w szkole.

W Iżewsku istnieje od 1932 roku katedra filologii udmurckiej na Państwowym Uniwersytecie Udmurckim.

Alfabet

Alfabet udmurcki jest oparty na rosyjskim i składa się 38 liter. Oprócz 33 liter występujących w alfabecie rosyjskim zawiera pięć dodatkowych: ӝ, ӟ, ӥ, ӧ, ӵ. Litery ф, х, ц i щ występują wyłącznie w wyrazach zapożyczonych (głównie z języka rosyjskiego).

А а	Б б	В в	Г г	Д д	Е е	Ё ё
Ж ж	Ӝ ӝ	З з	Ӟ ӟ	И и	Ӥ ӥ	Й й
К к	Л л	М м	Н н	О о	Ӧ ӧ	П п
Р р	С с	Т т	У у	Ф ф	Х х	Ц ц
Ч ч	Ӵ ӵ	Ш ш	Щ щ	Ъ ъ	Ы ы	Ь ь
Э э	Ю ю	Я я

Samogłoski

	przednie	środkowe	tylne
wysokie	i	ɨ	u
średnie	e	ə	o
niskie		a

Spółgłoski

	wargowe	przedniojęzykowe		środkowo- językowe	tylno- językowe
		zębowe	dziąsłowe
zwarte	p b	t d		tʲ dʲ	k ɡ
zwarto-szczelinowe		(ʦ)	ʧ ʤ	ʨ ʥ
szczelinowe	(f) v	s z	ʃ ʒ	ɕ ʑ	(x)
nosowe	m	n		ɲ
drżące		r
boczne		l		ʎ
półsamogłoski				j

Spółgłoski [ʦ], [f] i [x] występują tylko w niedawnych zapożyczeniach z języka rosyjskiego.

Język w kulturze

W języku tym powstała część tekstu piosenki Party For Everybody zespołu Buranowskije Babuszki, który reprezentował Rosję w Konkursie Piosenki Eurowizji w 2012.

Do tej pory zrealizowano trzy filmy w języku udmurckim: Соперницы („Rywale”, 1929), Тень Алангасара („Cień Ałangasara”, 1994) i Узы-Боры („Jagody”, 2011).

Zobacz też

• Yrjö Wichmann

Linki zewnętrzne

• Strona poświęcona językowi udmurckiemu. home.udmnet.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-05-05)]. (ros. • udmurcki)
• Katedra filologii udmurckiej, Państwowy Uniwersytet Udmurcki w Iżewsku. v3.udsu.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-04-14)]. (ros.).
• Literatura udmurcka. library.finugor.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-05-25)]. (ang.).
• Udmurcja.pl (pol.)