Garnizon Szczecin

Kościół garnizonowy w Szczecinie

D. komenda garnizonu, obecnie 15 Wojskowy Oddział Gospodarczy

Garnizon Szczecin – garnizon w Polsce obejmujący swoim zasięgiem miasto Szczecin i gminy ościenne.

Garnizon Wojska Polskiego

Początków śladów polskiego garnizonu należy doszukiwać się wraz z wejściem do Szczecina pododdziałów 16 Brygady Pancernej. Nastąpiło to 14 lipca 1945.

Garnizon dysponował szeregiem obiektów koszarowych o dobrym poziomie technicznym. Do większych należy zaliczyć: kompleks koszarowy przy ul. Wojska Polskiego, kompleks przy ul. Żołnierskiej – przechodzący w ul. Mickiewicza i graniczący z ul. Łukasińskiego.

Początkowo nieuregulowany status prawny miasta po II wojnie światowej zmuszał władze wojskowe do dyslokowania oddziałów WP w garnizonach ościennych (12 DP).

Regularne oddziały i związki taktyczne WP

Oddziały podległe 12 Dywizji Piechoty (1945-1958)

W tym budynku w Szczecinie stacjonował sztab dywizji

od jesieni 1945

• Sztab 12 DP – ul. Zaleskiego
• 41 pułk piechoty – ul. Łukasińskiego (od jesieni 1945); formowanie sztabu 41 pz rozpoczęto w Poznaniu
• 34 pułk artylerii lekkiej – początkowo w budynku szpitalnym ul. Unii Lubelskiej, a później ul. Wojska Polskiego – przy Głębokim.
• 15 dywizjon artylerii przeciwpancernej – róg Konopnickiej i Witkiewicza

od 1949

• 5 Kołobrzeski Pułk Piechoty – 1 brama kompleksu ul. Wojska Polskiego.
• 2 pułk artylerii lekkiej – koszary ul. Mickiewicza (wcześniej w Garnizonie Radom w składzie 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego)
• 2 dywizjon artylerii przeciwpancernej (wcześniej w Garnizonie Radom w składzie 2 Warszawskiej Dywizji Piechoty im. Henryka Dąbrowskiego)

od 1951

• 70 pułk piechoty (rozformowany w 1957 r.)
• 138 pułk artylerii lekkiej (rozformowano w 1957 r.)

od 1954

• 16 pułk czołgów i artylerii pancernej (przemianowany i włączony w skład dywizji 16 Samodzielny Pułk Czołgów Średnich)
• 124 pułk artylerii przeciwlotniczej (powstały na bazie 22 dywizjonu artylerii przeciwlotniczej)

od 1955

• 16 batalion rozpoznawczy (utworzony na bazie 16 kompanii zwiadu)
• 46 batalion transportowy (utworzony na bazie 70 kompanii samochodowej)

od 1958

• 22 dywizjon artylerii (faktycznie 22 dywizjon rakiet taktycznych) – sformowany na bazie 2dappanc
• 21 dywizjon artylerii rakietowej

Oddziały podległe 12 Dywizji Zmechanizowanej (od 1958 do 1995)

Odznaka 12 DZ

Koszary przy Łukasińskiego

Brama główna

Klub

Izba chorych

Stołówka

• 5 pułk zmechanizowany (1958–1995) przeformowany na 12 Brygadę Zmechanizowaną
• 41 pułk zmechanizowany – w 1995 przeformowany na 29 Brygadę Zmechanizowaną
• 25 Drezdeński pułk czołgów (przemianowany w 1972 z 16 pcz) – kompleks przy ul. Ku Słońcu – zlikwidowany 31 grudnia 1990
• 2 pułk artylerii – kompleks przy ul. Mickiewicza – przeformowany w 1995 r. na 2 pam
• 124 pułk Artylerii przeciwlotniczej – 2 brama kompleks przy ul. Wojska Polskiego – przeformowany na 3 pplot
• 99 dywizjon artylerii przeciwpancernej – od 1972
• 22 dywizjon rakiet taktycznych – w kompleksie przy ul. Mickiewicza
• 12 batalion rozpoznawczy (od 1989)
• 16 batalion rozpoznawczy
• 14 batalion zaopatrzenia – kompleks przy ul. Narutowicza – przeformowany w 1995 r. na 12 bzaop i przeniesiony nad Miedwie
• 12 batalion remontowy – kompleks przy ul. Mickiewicza – przeformowany w 1995 r. w RWT
• 33 batalion łączności – kompleks przy ul. Wojska Polskiego – przeformowany w 1995 r. na 12 bdow
• 21 dywizjon artylerii rakietowej – kompleks przy ul. Ku Słońcu

po 1995

• 12 Brygada Zmechanizowana
• 29 Brygada Zmechanizowana
• 2 pułk artylerii mieszanej – lata 90. XX w
• 3 pułk przeciwlotniczy
• 12 batalion dowodzenia – kompleks przy ul. Ku Słońcu

Oddziały podporządkowania okręgowego

• 16 Dnowsko-Łużycka Brygada Pancerna
• 16 samodzielny pułk czołgów
• 5 pułk saperów – (przybył jesienią 1946) koszary przy ul. Mickiewicza, później przy ul. Metalowej
• 5 Brygada Saperów – utworzona na bazie 5 pułku saperów
• 55 pułk artylerii przeciwlotniczej – (przybył jesienią 1974 z Rogowa) koszary przy ul. Metalowej
• 56 kompania specjalna – (przybyła w listopadzie 1980) koszary przy ul. Potulickiej, od 1991 r. przy al. Ku Słońcu
• Ruchome Warsztaty Techniczne – (od 1995) koszary przy ul. Mickiewicza
• Garnizonowy Ośrodek Mobilizacyjny ul. Narutowicza (róg Potulickiej) do 2011

Oddziały OT

• 12 pułk pontonowo-mostowy Obrony Terytorialnej
• Szczeciński pułk Obrony Terytorialnej
• 55 szkolny batalion ratownictwa terenowego

Administracja wojskowa

Wały Chrobrego. Po prawej budynek Urzędu Wojewódzkiego z Wojewódzkim Sztabem Wojskowym

Dawne koszary KBW w Szczecinie.
Obecnie budynek Wydziału Prawa i Administracji US

Tablica pamiątkowa cmentarza wojennego 3419 żołnierzy

Klub garnizonowy w Szczecinie

• Regionalny Sztab Wojskowy – (1993-1997) ul. Kopernika
• Wojewódzki Sztab Wojskowy w Szczecinie – Wały Chrobrego (budynek Urzędu Wojewódzkiego)- do lipca 1991 r., następnie przy ul. Kopernika, od 1 stycznia 1999 r. do 2022 ul. Potulicka 1a
• Wojskowa Komenda Uzupełnień w Szczecinie (do 2022) – ul. Kopernika 17 a
• Wojskowa Komenda Uzupełnień w Szczecinie-Podjuchach (2005-2022) - ul. Metalowa 42
• Wojskowe Centrum Rekrutacji w Szczecinie ul Kopernika 17a (od 2022)
• Centralne Wojskowe Centrum Rekrutacji Oddział Zachodniopomorski w Szczecinie ul Potulicka 3 (od 2022)

Instytucje garnizonowe

• Komenda Garnizonu – ul. Zaleskiego, potem ul. Sienkiewicza, a następnie ul. Potulicka/Narutowicza do 1998
• Garnizonowy Węzeł Łączności – od maja 1964 r. do końca 2006 r.(w miejsce rozformowanego Stacjonarnego Węzła Łączności przy 33 batalionie łączności)

Oddziały Korpusu Bezpieczeństwa Wewnętrznego

• 13 specjalny pułk bezpieczeństwa
• 12 pułk KBW Ziemi Szczecińskiej (1948–1961)
• 12 pułk WOW (1961–1968)
• 12 Batalion Pontonowo-Mostowy KBW (1961 -1968)
• 16 batalion pontonowo – mostowy WOW ul.Narutowicza.(Jw.1471)przekształcona w JW1439, wchodząca w skład pułku przy al. Piastów.

Oddziały Wojsk Ochrony Pogranicza

• 3 Oddział Ochrony Pogranicza

Na mocy decyzji Naczelnego Dowództwa WP z 13 września 1945 rozpoczęto formowanie wyspecjalizowanych jednostek ochrony pogranicza. Sformowany w Stargardzie 3 Oddział WOP obejmował odcinek granicy od Kostrzyna do Dziwnowa.

Pierwsza siedziba dowództwa – Szczecin, Piotra Skargi 35. Sztab wkrótce po sformowaniu przeniesiono do Szczecina na ul. Żołnierską.

• od 1948 8 Brygada Ochrony Pogranicza
• od 1950 – 12 Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza
• od 1956 – Pomorska Brygada Wojsk Ochrony Pogranicza
• od 1991 – Pomorski Oddział Straży Granicznej

Jednostki podległe brygadzie:

• JW 1575 – samodzielny batalion Ochrony Pogranicza nr 42 (1948-1950)
• JW 1655 – 123 batalion WOP (1950-1957)
• JW 2449 – Wydział Informacji 12 Brygady WOP (1950-1957)
• JW 3058 – dywizjon Okrętów Pogranicza 12 Brygady WOP
• JW 3064 – batalion portowy WOP
• JW 3161 – Rzeczny Dywizjon Okrętów Pogranicza WOP (sformowany w 1951)
• JW 4218 – Wydział Informacji nr 21 WOP (8 BOP) (1948-1950)

Inne instytucje wojskowe

W tych koszarach stacjonuje 15 WOG

• 109 Szpital Wojskowy z Przychodnią – ul. Piotra Skargi
• Oddział Agencji Mienia Wojskowego
• Oddział Wojskowej Agencji Mieszkaniowej – przy Księcia Sambora
• Oddział Żandarmerii Wojskowej – ul. Piotra Skargi, przy Jasnych Błoniach
• Wielonarodowy Korpus Północ-Wschód – ul. Łukasińskiego
• Wojskowa Prokuratura Garnizonowa – ul. Piotra Skargi, przy Jasnych Błoniach
• Wojskowy Rejonowy Zarząd Kwaterunkowo-Budowlany (WZRKB), początkowo przy ulicy Piotra Skargi, potem Narutowicza do 2007
• Rejonowy Zarząd Infrastruktury (przekształcony z WZRKB) od 2007 - przy ulicy Narutowicza oraz przy ul Ostrawickiej
  • Regionalny Węzeł Łączności of 1 stycznia 2007 r.
• Wojskowy Sąd Garnizonowy – ul. Piotra Skargi, przy Jasnych Błoniach
• 15 Wojskowy Oddział Gospodarczy ul. Potulicka/Narutowicza od 2011
• Orkiestra Wojskowa w Szczecinie – przy ul. Wojska Polskiego

Armia Radziecka w garnizonie

• szpital wojskowy – ul. Mickiewicza (róg Wawrzyniaka) – obecnie obiekty Wyższej Szkoły Integracji Europejskiej
• 101 batalion inżynieryjno-saperski – ul. Żołnierska (aktualnie wydziały szczecińskich uczelni)
• batalion pontonowy
• batalion techniczno-lotniskowy
• batalion łączności – ul Żołnierska

Wyróżniające nazwy "Szczecińskich" otrzymały następujące sowieckie jednostki artyleryjskie:

• 26 Dywizja Artylerii płk. Fiodora A. Leonowa
• 4 pułk artylerii Armat płk. Michaiła p. Pietrowa
• 78 pułk artylerii haubic Gwardii ppłk Iwana Z. Goreckiego
• 95 pułk artylerii Gwardii ppłk. Alaksandra G. Nosala
• 144 pułk artylerii przeciwpancernej ppłk. piotra A. Aniszkina
• 288 pułk artylerii przeciwpancernej ppłk. Stiepana Z. Rakowicza
• 429 pułk artylerii haubic mjr. Aleksandra M. Frienkiela
• 458 pułk artylerii lekkiej ppłk. Nikołaja J. Burenina
• 535 pułk artylerii przeciwpancernej ppłk. Borysa W. Popowa
• 596 pułk artylerii lekkiej mjr. Anatolija S. Kuprianca
• 643 pułk artylerii lekkiej mjr. Michaiła A. Tygołukowa
• 665 pułk artylerii przeciwpancernej ppłk. Emiliana K. Juchimiuka
• 894 pułk artylerii haubic ppłk. Iwana S. Bananowa
• 973 pułk artylerii haubic ppłk. Aleksieja N. Poćmianina
• 1313 pułk artylerii przeciwpancernej mjr. Fieodosija A. Gawrikowa
• 1318 pułk artylerii przeciwpancernej ppłk. Nikołaja N. Kuzienko
• 43 samodzielny dywizjon artylerii przeciwpancernej Gwardii Aleksieja S. Kałmykowa
• 50 samodzielny dywizjon artylerii przeciwpancernej mjr. Maksyma A. Fiesienko
• 109 samodzielny dywizjon artylerii przeciwpancernej mjr. pawła Z. Kimonowa
• 274 samodzielny dywizjon artylerii przeciwpancernej mjr. Wiktora G. Iliuszczenki
• 291 samodzielny dywizjon artylerii przeciwpancernej mjr. Piotra A. Antonca
• 410 pułk moździerzy ppłk. Nikołaja D. Pleszkowa
• 485 pułk moździerzy mjr. Fiodora A. Zinina
• 566 pułk moździerzy mjr. Aleksieja p. Żonina

Garnizon Szczecin (Garnison Stettin) XIX w. do 1945

Koszary Bramy Ślimaczej
w Szczecinie

Kwatery cmentarza wojennego w Szczecinie

Feldmarszałek Friedrich Heinrich Ernst von Wrangel

Garnizon okresu okupacji francuskiej

W latach 1806–1813, w dobie wojen napoleońskich, Szczecin znajdował się pod okupacją francuską. W końcu 1806 r. z Magdeburga do Szczecina przybyła licząca ok. 5000 żołnierzy 1 Legia Północna pod dowództwem gen. Józefa Zajączka. Pod koniec lutego 1807 Legia dołączyła do dywizji gen. Dąbrowskiego biorąc udział w walkach na Pomorzu.

Garnizon Królestwa Prus i Cesarstwa Niemieckiego

• II Korpus Armijny Cesarstwa Niemieckiego, Szczecin; poniżej tylko te jednostki II Korpusu, które stacjonowały w Szczecinie
  • 3 Dywizja Cesarstwa Niemieckiego – (3. Division (Deutsches Kaiserreich)), Szczecin
    • 5 Brygada Piechoty – (5. Infanterie-Brigade), Szczecin
      • 2 Pułk Grenadierów im. Króla Fryderyka Wilhelma IV (1 Pomorski) – (Königlich-Preußisches Grenadier-Regiment König Friedrich Wilhelm IV. (1. Pommersches) Nr. 2), sformowany 20 lutego 1679, Szczecin
    • 6 Brygada Piechoty – (6. Infanterie-Brigade), Szczecin
      • 34 Pułk Fizylierów im. Królowej Szwecji Wiktorii (1 Pomorski) – (Füsilier-Regiment Königin Viktoria von Schweden (1. Pommersches) Nr. 34), sformowany 12 października 1720, Szczecin
    • 3 Brygada Artylerii Polowej – (3. Feldartillerie-Brigade), Szczecin
      • 38 Pułk Artylerii Polowej (Pomorza Przedniego) – (Königlich-Preußisches Vorpommersches Feldartillerie Regiment Nr. 38) sformowany 25 marca 1899
  • 2 Pomorski batalion saperów – (Pommersches Pionier-Bataillon Nr. 2), Szczecin
  • 2 Pomorski batalion taborowy – (Pommersches Train-Bataillon Nr. 2) (Altdamm, Dąbie), sformowany 21 kwietnia 1853, w 1914 przemianowany na Abteilung, wchodził w skład II Korpusu Armii Niemieckiej

III Rzesza

Kościół garnizonowy w Szczecinie przed 1945

• 12 Dywizja Pancerna – (12. Panzerdivision) (1940), sformowana 5 października 1940
  • 29 pułk pancerny (Panzer Regiment 29)
  • 12 Brygada Strzelców (Schützen Brigade 12)
    • 5 pułk strzelców (Schützen Regiment 5)
    • 25 pułk strzelców (Schützen Regiment 25)
    • 22 batalion motocyklowy (Kradschützen Bataillon 22)
  • 2 pułk artylerii (Artillerie Regiment 2)
  • 2 batalion rozpoznawczy (Aufklärungs Abteilung 2)
  • 2 dywizjon przeciwpancerny (Panzerjäger Abteilung 2)
  • 32 batalion pionierów (Pionier Bataillon 32)
  • 2 batalion łączności (Nachrichten Abteilung 2)

• Dywizja Forteczna Stettin – (Festungs-Division Stettin) (marzec-kwiecień 1945)
  • 1 pułk forteczny Szczecin
  • 2 pułk forteczny Szczecin
  • 3 pułk forteczny Szczecin
  • 4 pułk forteczny Szczecin
  • 5 pułk forteczny Szczecin
  • 58 forteczny batalion karabinów maszynowych
  • batalion karabinów maszynowych Szczecin A
  • 3132 Pułk Artylerii fortecznej
  • VIII forteczny oddział artylerii przeciwpancernej
  • sztab 555 pułku pionierów budowlanych

Bibliografia

• Jerzy Kajetanowicz: Polskie wojska lądowe 1945-1960 : skład bojowy, struktury organizacyjne i uzbrojenie. Toruń; Łysomice: Europejskie Centrum Edukacyjne, 2005. ISBN 83-88089-67-6. Brak numerów stron w książce
• Andrzej Wojtaszak, Kazimierz Kozłowski: Żołnierz polski na Pomorzu Zachodnim X-XX wiek : materiały z sesji naukowej z 10 listopada 1999 r. : praca zbiorowa. Szczecin: Oddział Edukacji Obywatelskiej, 2001. ISBN 83-86992-76-X. Brak numerów stron w książce
• Faszcza Dariusz, Z dziejów 12 Szczecińskiej Dywizji Zmechanizowanej. Dom Wydawniczy Bellona. Warszawa 2005

Linki zewnętrzne

• Orkiestra Garnizonu Szczecin. orkiestragarnizonowa.w.interia.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-13)].