Z Wikipedii, wolnej encyklopedii
System
Oddział
Piętro
Wiek (mln lat)
Neogen
Miocen
Akwitan
młodsze
Paleogen
Oligocen
Szat
23,03–27,82
Rupel
27,82–33,9
Eocen
Priabon
33,9–37,71
Barton
37,71–41,2
Lutet
41,2–47,8
Iprez
47,8–56,0
Paleocen
Tanet
56,0–59,2
Zeland
59,2–61,6
Dan
61,6–66,0
Kreda
Górna
Mastrycht
starsze
Podział według IUGS , luty 2022
Eocen (ang. Eocene )
Nazwa pochodzi od połączenia greckich słów ἠώς, eos – jutrzenka i καινός, kainos – nowy (w nieformalnym tłumaczeniu: „świt nowych czasów”).
Eocen zawdzięcza swą nazwę faktowi, że w czasie jego trwania pojawia się wiele występujących do dziś rzędów ssaków , a także niektóre istniejące nadal rodziny. Do najbardziej wyspecjalizowanych należą: nietoperze , walenie i brzegowce . Wtedy też pojawiają się lemurowate i wyrakowate . Parzystokopytne reprezentowane są m.in. przez maleńkiego „jelenia” Diacodexis , a nieparzystokopytne przez pierwszego konia – Hyracotherium .
Powstają wyspecjalizowane formy ryb jak iglicznie i koniki morskie oraz makrele , mieczniki, barrakudy , płastugi .
Osady eocenu występują w Polsce w dwóch obszarach: na Niżu Polskim i w Karpatach .
Na Niżu współczesny zasięg eocenu jest znacznie większy niż paleocenu.
W późnym eocenie ponownie nastąpiła transgresja morska , która objęła północną i wschodnią Polskę. Powstały tam piaski kwarcowo-glaukonitowe o miąższości dochodzącej do 10 m, z liczną fauną małżoraczków , mięczaków i otwornic (głównie bentonicznych) oraz licznymi kokolitami . Na obszarze współczesnej Zatoki Gdańskiej utworzyła się szeroka delta z osadów naniesionych z północy przez hipotetyczną rzekę Eridan . Rzeka niosła również materiał roślinny wraz z żywicami drzew iglastych, które osadzone w delcie utworzyły tzw. ziemię niebieską – obecnie złoże bursztynu .
W obrębie utworów niżowego eocenu wyróżniono następujące formacje :
Na obszarze dzisiejszych Tatr w eocenie nastąpiła transgresja morska . Początkowo powstawały zlepieńce i piaskowce zbudowane z materiału dostarczonego z niszczonego masywu tatrzańskiego, a później wapienie i dolomity z licznymi numulitami (wapienie numulitowe ). Pod koniec eocenu nastąpiło pogłębienie i poszerzenie zbiornika. Cały obszar Tatr znalazł się pod wodą, a w zbiorniku, obejmującym oprócz Tatr także obszar Podhala i Spiszu , osadzały się utwory fliszu podhalańskiego (głównie: piaskowce, mułowce , łupki ilaste , niekiedy dolomit żelazisty ) o miąższości powyżej 2000 m.
W lewych kolumnach znajdują się eony ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są ery ; zwykłym tekstem zaznaczone są okresy
Hadeik (4,567 – 4,0 mld lat temu)
Archaik (4,0 – 2,5 mld lat temu)
Eoarchaik (4 – 3,6 mld lat temu)
Paleoarchaik (3,6 – 3,2 mld lat temu)
Mezoarchaik (3,2 – 2,8 mld lat temu)
Neoarchaik (2,8 – 2,5 mld lat temu)
Proterozoik (2,5 mld lat temu – 538,8 mln lat temu)
Paleoproterozoik (2,5 – 1,6 mld lat temu)
Sider (2,5 – 2,3 mld lat temu)
Riak (2,3 – 2,05 mld lat temu)
Orosir (2,05 – 1,8 mld lat temu)
Stater (1,8 – 1,6 mld lat temu)
Mezoproterozoik (1,6 – 1 mld lat temu)
Kalim (1,6 – 1,4 mld lat temu)
Ektas (1,4 – 1,2 mld lat temu)
Sten (1,2 – 1 mld lat temu)
Neoproterozoik (1 mld lat temu – 542 mln lat temu)
Ton (1 mld lat temu – 720 mln lat temu)
Kriogen (720 – 635 mln lat temu)
Ediakar (635 – 538,8 mln lat temu)
Poziomo zaznaczono ery ; W lewych kolumnach znajdują się okresy ; prawa kolumna: pogrubionym tekstem zaznaczone są epoki ; zwykłym tekstem zaznaczone są wieki
Kambr (538,8 – 485,4 mln lat temu)
Terenew (538,8 – 521 mln lat temu)
Fortun (538,8 – 529 mln lat temu)
wiek 2 (529 – 521 mln lat temu)
Epoka 2 (521 – 509 mln lat temu)
wiek 3 (521 – 514 mln lat temu)
wiek 4 (514 – 509 mln lat temu)
Miaoling (509 – 497 mln lat temu)
Wuliuan (509 – 504,5 mln lat temu)
Drum (504,5 – 500,5 mln lat temu)
Gużang (500,5 – 497 mln lat temu)
Furong (497 – 485,4 mln lat temu)
Paib (497 – 494 mln lat temu)
Dziangszan (494 – 489,5 mln lat temu)
wiek 10 (489,5 – 485,4 mln lat temu)
Ordowik (485,4 – 443,8 mln lat temu)
Wczesny ordowik (485,4 – 470,0 mln lat temu)
Tremadok (485,4 – 477,7 mln lat temu)
Flo (477,7 – 470,0 mln lat temu)
Ordowik środkowy (470,0 – 458,4 mln lat temu)
Daping (470,0 – 467,3 mln lat temu)
Darriwil (467,3 – 458,4 mln lat temu)
Ordowik późny (458,4 – 443,8 mln lat temu)
Sandb (458,4 – 453,0 mln lat temu)
Kat (453,0 – 445,2 mln lat temu)
Hirnant (445,2 – 443,8 mln lat temu)
Sylur (443,8 – 419,2 mln lat temu)
Landower (443,8 – 433,4 mln lat temu)
Ruddan (443,8 – 440,8 mln lat temu)
Aeron (440,8 – 438,5 mln lat temu)
Telicz (438,5 – 433,4 mln lat temu)
Wenlok (433,4 – 427,4 mln lat temu)
Szejnwud (433,4 – 430,5 mln lat temu)
Homer (430,5 – 427,4 mln lat temu)
Ludlow (427,4 – 423,0 mln lat temu)
Gorst (427,4 – 425,6 mln lat temu)
Ludford (425,6 – 423,0 mln lat temu)
Przydol (423,0 – 419,2 mln lat temu)
Dewon (419,2 – 358,9 mln lat temu)
Wczesny dewon (419,2 – 393,3 mln lat temu)
Lochkow (419,2 – 410,8 mln lat temu)
Prag (410,8 – 407,6 mln lat temu)
Ems (407,6 – 393,3 mln lat temu)
Dewon środkowy (393,3 – 382,7 mln lat temu)
Eifel (393,3 – 387,7 mln lat temu)
Żywet (387,7 – 382,7 mln lat temu)
Dewon późny (382,7 – 358,9 mln lat temu)
Fran (382,7 – 372,2 mln lat temu)
Famen (372,2 – 358,9 mln lat temu)
Karbon (358,9 – 298,9 mln lat temu)
Missisip (358,9 – 323,2 mln lat temu)
Wczesny missisip /Turnej (358,9 – 346,7 mln lat temu)
Środkowy missisip /Wizen (346,7 – 330,9 mln lat temu)
Późny missisip /Serpuchow (330,9 – 323,2 mln lat temu)
Pensylwan (323,2 – 298,9 mln lat temu)
Wczesny pensylwan /Baszkir (323,2 – 315,2 mln lat temu)
Środkowy pensylwan /Moskow (315,2 – 307,0 mln lat temu)
Późny pensylwan (307,0 – 298,9 mln lat temu) : Kasimow (307,0 – 303,7 mln lat temu)
Gżel (303,7 – 298,9 mln lat temu)
Perm (298,9 – 251,9 mln lat temu)
Cisural (298,9 – 273,0 mln lat temu)
Assel (298,9 – 293,5 mln lat temu)
Sakmar (293,5 – 290,1 mln lat temu)
Artinsk (290,1 – 283,5 mln lat temu)
Kungur (283,5 – 273,0 mln lat temu)
Gwadalup (273,0 – 259,5 mln lat temu)
Road (273,0 – 266,9 mln lat temu)
Word (266,9 – 264,3 mln lat temu)
Kapitan (264,3 – 259,5 mln lat temu)
Loping (259,5 – 251,9 mln lat temu)
Wucziaping (259,5 – 254,1 mln lat temu)
Czangsing (254,1 – 251,9 mln lat temu)
Trias (251,9 – 201,3 mln lat temu)
Wczesny trias (251,9 – 247,2 mln lat temu)
Ind (251,9 – 251,2 mln lat temu)
Olenek (251,2 – 247,2 mln lat temu)
Środkowy trias (247,2 – 235 mln lat temu)
Anizyk (247,2 – 242 mln lat temu)
Ladyn (242 – 237 mln lat temu)
Późny trias (237 – 201,3 mln lat temu)
Karnik (237 – 227 mln lat temu)
Noryk (227 – 208,5 mln lat temu)
Retyk (208,5 – 201,4 mln lat temu)
Jura (201,4 – 145,0 mln lat temu)
Jura wczesna (201,4 – 174,7 mln lat temu)
Hettang (201,4 – 199,5 mln lat temu)
Synemur (199,5 – 192,9 mln lat temu)
Pliensbach (192,9 – 184,2 mln lat temu)
Toark (184,2 – 174,7 mln lat temu)
Jura środkowa (174,7 – 161,5 mln lat temu)
Aalen (174,7 – 170,9 mln lat temu)
Bajos (170,9 – 168,2 mln lat temu)
Baton (168,2 – 165,3 mln lat temu)
Kelowej (165,3 – 161,5 mln lat temu)
Jura późna (161,5 – 145,0 mln lat temu)
Oksford (161,5 – 154,8 mln lat temu)
Kimeryd (154,8 – 149,2 mln lat temu)
Tyton (149,2 – 145,0 mln lat temu)
Kreda (145,0 – 66 mln lat temu)
Wczesna kreda (145,0 – 100,5 mln lat temu)
Berrias (145,0 – 139,8 mln lat temu)
Walanżyn (139,8 – 132,6 mln lat temu)
Hoteryw (132,6 – 125,77 mln lat temu)
Barrem (125,77 – 121,4 mln lat temu)
Apt (121,4 – 113,0 mln lat temu)
Alb (113,0 – 100,5 mln lat temu)
Późna kreda (100,5 – 66 mln lat temu)
Cenoman (100,5 – 93,9 mln lat temu)
Turon (93,9 – 89,8 mln lat temu)
Koniak (89,8 – 86,3 mln lat temu)
Santon (86,3 – 83,6 mln lat temu)
Kampan (83,6 – 72,1 mln lat temu)
Mastrycht (72,1 – 66 mln lat temu)
Paleogen (66 – 23,03 mln lat temu)
Paleocen (66 – 56 mln lat temu)
Dan (66 – 61,6 mln lat temu)
Zeland (61,6 – 59,2 mln lat temu)
Tanet (59,2 – 56 mln lat temu)
Eocen (56 – 33,9 mln lat temu)
Iprez (56 – 47,8 mln lat temu)
Lutet (47,8 – 41,2 mln lat temu)
Barton (41,2 – 37,71 mln lat temu)
Priabon (37,71 – 33,9 mln lat temu)
Oligocen (33,9 – 23,03 mln lat temu)
Rupel (33,9 – 27,82 mln lat temu)
Szat (27,82 – 23,03 mln lat temu)
Neogen (23,03 – 2,58 mln lat temu)
Miocen (23,03 – 5,332 mln lat temu)
Akwitan (23,03 – 20,44 mln lat temu)
Burdygał (20,44 – 15,97 mln lat temu)
Lang (15,97 – 13,82 mln lat temu)
Serrawal (13,82 – 11,63 mln lat temu)
Torton (11,63 – 7,246 mln lat temu)
Messyn (7,246 – 5,333 mln lat temu)
Pliocen (5,333 – 2,58 mln lat temu)
Zankl (5,333 – 3,600 mln lat temu)
Piacent (3,600 – 2,58 mln lat temu)
Czwartorzęd (2,58 mln lat temu – dziś)
Plejstocen (2,58 mln lat temu – 11,7 tys. lat temu)
Gelas (2,58 – 1,80 mln lat temu)
Kalabr (1,80 mln lat temu – 774 tys. lat temu)
Chiban (774 – 129 tys. lat temu)
Późny plejstocen (129 – 11,7 tys. lat temu)
Holocen (11,7 tys. lat temu – dziś)
Grenland (11,7 – 8,2 tys. lat temu)
Northgrip (8,2 – 4,2 tys. lat temu)
Megalaj (4,2 tys. – dziś)