Dżarasz

Dżarasz

‏جرش‎

Państwo	Jordania
Muhafaza	Dżarasz
Populacja • liczba ludności	50 745 (2015)
Położenie na mapie Jordanii Dżarasz
32°16′50″N 35°53′43″E
Strona internetowa

Forum owalne rzymskiej Gerazy

Dżarasz (arab. جرش, także Jerash, Jerasz, Dżerasz, starożytna Geraza) – miasto w Jordanii, ośrodek administracyjny muhafazy Dżarasz. Odległe ok. 50 km na północ od Ammanu.

Znane z odbywających się w lipcu festiwali kultury i sztuki z udziałem artystów z całego świata.

Historia

Założone najprawdopodobniej w IV wieku p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego lub jego generała Perdikkasa. Niektóre źródła podają również III wiek p.n.e. (przez Ptolemeusza II Filadelfosa) albo II wiek p.n.e. (przez Antiocha IV Epifanesa). Pod koniec II wieku p.n.e. wcielone przez Machabeuszów do Judy, w 63 p.n.e. zostało zajęte przez rzymskie wojska Pompejusza. Rozkwit miasta przypadł na okres panowania cesarza Trajana (II wiek). Pochodził stamtąd m.in. neopitagorejski filozof Nikomachos z Gerazy. W VI w. za panowania bizantyjskiego Justyniana w mieście wzniesiono co najmniej 7 kościołów. W 614 Gerazę zdobyli Sasanidzi, a w 636 Arabowie. W 749 miasto uległo zniszczeniu wskutek trzęsienia ziemi. Ruiny odkrył w 1806 Ulrich Seetzen.

Stanowisko archeologiczne

Stanowisko archeologiczne obejmuje ruiny jednego z najlepiej z zachowanych na świecie rzymskich miast z okresu starożytności. Do najważniejszych zabytków należą:

• Świątynia Artemidy, patronki miasta – zbudowana w latach 150-170, położona przy głównej ulicy (cardo maximus), od której prowadziły do niej monumentalne schody zaczynające się bramą. Główną część świątyni stanowiło pomieszczenie o wymiarach 160x120 metrów z ołtarzem ofiarnym pośrodku, otoczone kolumnadą (zachowanych 11 z 12 kolumn); całość niegdyś przykryta drewnianym stropem;
• Świątynia Zeusa (162 r.), z której zachowało się kilka potężnych 15-metrowych kolumn. Przed nią znajduje się taras, z którego pozostałości monumentalnych schodów prowadziły na Forum owalne;
• teatr rzymski (północny) zbudowany w 165, rozbudowa w 235, po której widownia mogła pomieścić 1 600 osób (częściowo odtworzona ściana proscenium);
• teatr rzymski (południowy) na 5 000 miejsc siedzących, zbudowany w latach 81-96 i zachowany w lepszym stanie niż teatr północny;
• hipodrom pochodzący z I-III w., o wymiarach 244x50 metrów, którego widownia mogła pomieścić 15 000 osób. Po zajęciu miasta przez Sasanidów wykorzystywany jako arena do gry w polo;
• Brama Południowa zbudowana w formie trójprzelotowego łuku triumfalnego, stanowi aktualnie wejście dla turystów (obok znajdują się kasy biletowe);
• Owalne Forum – położone za Bramą Południową, o wymiarach 90x80 metrów. Otoczone 56 jońskimi kolumnami, w centralnej części VII-wieczna fontanna;
• kompleks łaźni rzymskich zbudowanych na przełomie II i III wieku;
• nimfeum (ok. 191) – publiczna, bogato zdobiona fontanna, o półkulistym kształcie i dekoracyjnych niszach, w których kiedyś prawdopodobnie znajdowały się rzeźby. Z centralnej półkolistej części woda spływała do położonego niżej basenu w kształcie muszli. Dolna część fontanny obudowana była marmurem;
• ruiny kościołów chrześcijańskich:
  • kościół św. Teodora zbudowany w 496 r. w formie trójnawowej bazyliki (zachowane nieliczne mozaiki);
  • kościół biskupa Izajasza, z którego zachowała się VI-wieczna mozaika;
  • kościół św. św. Kosmy i Damiana z VI wieku, z niemal w całości zachowanymi mozaikami o złożonych wzorach geometrycznych;
  • kościół św. Jana Chrzciciela – również z VI wieku, poważnie zniszczony;
  • kościół św. Jerzego zbudowany w VI wieku, jako jedyny przetrwał trzęsienie ziemi w 749 roku.

Bibliografia

• Magdalena Dobrzańska-Bzowska, Krzysztof Bzowski: Praktyczny przewodnik - Bliski Wschód. Bielsko-Biała: Wydawnictwo Pascal, 2008, s. 150-153. ISBN 978-83-7513-146-8.
• Bradley Mayhew: Lonely Planet - Jordan. Wyd. VI. Lonely Planet, 2006, s. 108-113. ISBN 978-174-059-789-0.

Galeria

Dżarasz

Łuk Hadriana

Brama Południowa

Forum owalne

Kolumnada forum

Kolumnada forum

Teatr Południowy

Widok z Teatru na stary i nowy Dżarasz

Teatr Południowy i Świątynia Zeusa

Świątynia Zeusa

Świątynia Zeusa

Cardo Maximus - część południowa

Nimfeum

Schody wejściowe do Świątyni Artemidy

Świątynia Artemidy - patronki Dżaraszu

Cardo Maximus - część środkowa, w głębi widoczny Tetrapylon Północny

Tetrapylon Północny