Chaim Soutine

Chaim Soutine
	; Amedeo Modigliani, Portet Chaima Soutine'a (1916)
Data i miejsce urodzenia	13 stycznia 1893 ; Śmiłowicze
Data i miejsce śmierci	9 sierpnia 1943 ; Paryż
Dziedzina sztuki	malarstwo

Chaïm Soutine (ur. 13 stycznia 1893 w Śmiłowiczach, zm. 9 sierpnia 1943 w Paryżu) – francuski malarz pochodzenia żydowskiego.

Życie i twórczość

Urodził się jako dziesiąte dziecko w ubogiej żydowskiej rodzinie krawca w miasteczku Śmiłowicze niedaleko Mińska. W 1913 wyemigrował do Paryża i blisko związał się z grupą malarzy, nazwaną później École de Paris, do której należeli m.in. Marc Chagall i Amedeo Modigliani. Główny przedstawiciel ekspresjonizmu. Wypracował własny styl, wyróżniający się jaskrawymi kolorami, energicznymi ruchami pędzla, smugami impastów. Jego obrazy nasycone są gorączkowymi emocjami. W latach 20. malował groteskowe postacie z wykrzywionymi twarzami i zdeformowanymi ciałami. Od 1925 coraz częściej w jego twórczości pojawiała się martwa natura, m.in. oskubane ptactwo i zabite zwierzęta obdarte ze skóry. Anegdota głosi, że wraz ze znajomymi malarzami wyniósł z rzeźni ubitego wołu, którego później przez wiele dni trzymał w mieszkaniu. Czekał aż mięso nabierze „właściwych barw”, by móc je namalować. Lokatorzy kamienicy wezwali straż miejską z powodu roznoszącego się smrodu.

Wywarł duży wpływ na takich artystów jak: Willem de Kooning, Jackson Pollock i Francis Bacon.

Wybrane myśli o sztuce

Courbet umiał oddać atmosferę Paryża malując ciało kobiece – ja chcę pokazać Paryż w tuszy wołu.
Deformacja to Życie. Sztuka Rafaela, Tycjana jest oczywiście doskonała, ale śmiertelnie nudna.
Ekspresja zawarta jest w pociągnięciu pędzla.
Gdybym nie był malarzem, zostałbym bokserem.
Skoro piękno nie oddaje się samo, trzeba je brać gwałtem.
To drzewo podobne jest do katedry.

W oczach krytyków

Interesowały go nie tylko kształty liści i płatków, co krwista, ognista czerwień, którą kładł na płótno jak języki ognia. – Monroe Wheeler
U Soutine’a brzydota, obnażona w swym absolucie, także pojmowanym w kategoriach absolutu, pięknem olśniewającym, niezwyciężonym, które zmuszeni jesteśmy zaakceptować, chociażby się przed nią wzbraniać. – Raymond Cogniat
Żył w oczekiwaniu szoku, jaki przeżywał w zetknięciu się z modelem lub motywem, takie spotkanie go przeobrażało. – Marcellin Castaing
Jak van Gogh, Soutine, maluje ręce, ułomne, niezgrabne, tak zdeformowane, że wydają się nie należeć do danej postaci i odgrywać niezależną od niej rolę. – Maurice Tuchman
Kolor u niego to rwący potok lawy. – George Waldemar
Soutine malował bardzo szybko. Nosił w sobie pomysł przez wiele miesięcy, a gdy był gotów, rzucał się z zapałem do dzieła. Pracował wtedy z pasją, jak w gorączce, jak w transie… – Chana Orloff
Soutine to większy artysta niż van Gogh. – Albert Barnes
Podobnie jak u Delacroix, szrafowania u Soutine’a budzą kolor do życia. Powierzchnie zdają się wibrować dzięki technice, polegającej na kładzeniu farby nieregularnymi pociągnięciami pędzla, przy zachowaniu harmonijnych przejść kolorystycznych. – George Waldemar
Mistrzowsko łącząc błękity z zieleniami, Soutine doprowadza kolor poddany działaniu światła i wiatru, do najwspanialszego rozkwitu. – Pierre Courthion
Buduje on powierzchnię, która przypomina tkaninę, materię. Jest w jego twórczości swego rodzaju transfiguracja, pewne pogrubienie cielesności. – Willem de Kooning
Soutine był mistrzem subtelnych połączeń i bardzo odważnych zestawień. Potrafił łączyć i harmonizować tonacje, które uchodzą za niemożliwe do połączenia. – Pierre Courthion

Wybrane dzieła

Autoportret (1916), 54 x 30 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Biały dom (1919), 66 x 55 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Czerwone gladiole (1919), Musée de l’Orangerie, Paryż
Domy na wzgórzu (1920-21), 58 x 92 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Groon (Goniec z lokalu Maxime'a) (1928), 38,5 x 31,5 cm, Musee de l’Orangerie, Paryż
Indyk z pomidorami (1925), 81 x 49 cm, Musee de l’Orangerie, Paryż
Kamerdyner (Grand valet de chambre) (1928), 87 x 66 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Katedra w Chartres (1933), 36 x 20 cm, Museum of Modern Art, Nowy Jork
Kobieta w niebieskiej sukni (1924-25), 81 x 60 cm, Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Paryż
Królik i żelazne naczynie (1925), 73 x 36 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Królik oskórowany (1921-22), 73 x 60 cm, Foundation Barnes, Merion
Liściaste drzewo (1922), 60 x 81 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Maciory (1942), 45 x 56 cm, Musée d’Art Moderne de la Ville de Paris, Paryż
Mały cukiernik (1921-22), 66,3 x 50,3 cm, Foundation Barnes, Merion
Martwa natura z fajką (1914-15), Musée d’Art Moderne, Troyes
Ministrant (1926), 69 x 49 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Młoda Angielka (1928-29), 46 x 55 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Narzeczona (1920-21), 82 x 45 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Portret chłopca (1928), 36 x 25 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Portret pani Castaing (ok. 1928), 39 x 28 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Powrót ze szkoły (1939), 43 x 50 cm, Kolekcja Phillipsa, Waszyngton
Służąca (1937), 43 x 13 cm, Kunstmuseum, Lucerna
Stajenny (1925), 98 x 80 cm, Centre Georges Pompidou, Paryż
Wariatka (1920), 96 x 59 cm, Rokubin Hayashi, Tokio
Widok Céret (1920-21), 54 x 73 cm, Art Museum, Cincinnati
Widok Céret (1922), 74 x 75 cm, Museum of Art, Baltimore
Wół i cielecy łeb (1925), 92 x 73 cm, Musée de l’Orangerie, Paryż
Zarżniety wół (1925), 202 x 114 cm, Musée de Grenoble, Grenoble
Zarżnięty wół (ok. 1925), 166,1 x 114,9 cm, Albright-Knox Art Gallery, Buffalo

Bibliografia

Augustine de Butler, Chaim Soutine, Siechnice: Eaglemoss Polska, 2000 (Wielcy Malarze ; nr 110)
Andrzej Dulewicz, Encyklopedia sztuki francuskiej, Warszawa: Wydaw. Naukowe PWN; WAiF 1997. ISBN 83-01-12330-3
Adam Kotula, Piotr Krakowski, Malarstwo, rzeźba, architektura. Wybrane zagadnienia plastyki współczesnej, wyd. 2, Warszawa: PWN, 1978.
Leksykon malarstwa od A do Z, Warszawa: Muza S.A., 1992. ISBN 83-7079-076-3
Malarze świata. Encyklopedia, Warszawa: Imbir, 2009. ISBN 978-83-60334-74-4
Od Maneta do Pollocka. Słownik malarstwa nowoczesnego, JohnJ. Ashbery, HelenaH. Devechy (tłum.), Warszawa: Arkady, 1995, ISBN 83-213-3760-0, OCLC 833965022 .
Harry Pye, Soutine Chaim, [w:] 501 wielkich artystów, red. Stephen Farthing, Warszawa: MWK, 2009. ISBN 978-83-61065-32-6
Jon Thompson, Jak czytać malarstwo współczesne, Kraków: Universitas, 2006. ISBN 83-242-0415-6
Alfred Werner, Soutine, Nowy Jork: Harry N. Abrams, 1985. ISBN 0-8109-1500-6

Linki zewnętrzne

Artykuł o artyście na portalu Niezła Sztuka

Prace artysty w zbiorach Metropolitan Museum of Art