Bastet
| bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, uciechy kotów | |
| |
| Występowanie | |
|---|---|
| Atrybuty |
sistrum (uderzany instrument muzyczny) |
| Wcielenie zwierzęce | |
| Siedziba | |
| Teren kultu | |
| Szczególne miejsce kultu |
Bubastis, Memfis, Heliopolis, Teby, Leontopolis, Herakleopolis |
| Rodzina | |
| Ojciec | |
| Matka | |
| Mąż | |
| Rodzeństwo | |
| Dzieci | |
Bastet, znana też pod nazwą Bast, Boubastis, Pasht[1], Ubasti, Ba en Aset – w mitologii egipskiej bogini miłości, radości, muzyki, tańca, domowego ogniska, płodności, a także kotów.
Wierzono, że Bastet chroni mężczyzn przed chorobami i demonami[2]. Przedstawiana jako kot lub kobieta z głową kota, często ze skarabeuszem na głowie, który był symbolem wschodzącego słońca, gdyż w imieniu Ra walczyła z Apopisem – ucieleśnieniem chaosu, przedstawianego jako wielkiego węża. Przedstawiano ją często z krzyżem Ankh – symbolem życia – i sistrum – uderzanym instrumentem muzycznym, który był jej atrybutem władzy[2]. Była matką Maahesa, według niektórych źródeł, Chonsu[3] – boga Księżyca. Bogini Bastet pojawiła się już w czasach II dynastii, i jej nazwa prawdopodobnie wzięła się od miast kultu Bast (greckie Bubastis). Prawdopodobnie na początku zwierzęciem kultu był lew/lwica. Herodot na podstawie powierzchownych analogii porównywał ją z grecką Artemidą[4]. Wielu bogów w tamtym okresie miało swoje dwie twarze – dobrą i złą; o ile Bastet kot była usposobieniem dobroci i ochroną, kojarzono ją również z bezwzględną, walczącą Sachmet przedstawianą jako kobieta z głową lwa.
Największym ośrodkiem kultu było Bubastis – miasto leżące w XVIII nomie dolnoegipskim[4][2], znajdujące się we wschodniej części delty Nilu, dlatego też zwana była „Boginią Wschodu” – w przeciwieństwie do Sachmet, zwanej „Boginią Północy”. Jej kult obejmował też takie miasta jak: Memfis, Heliopolis, Teby, Leontopolis, Herakleopolis[potrzebny przypis].
Doroczne festiwale urządzane w Bubastis ku czci bogini Bastet odbywały się w kwietniu i maju. Brało w nich udział nawet 700 tys. osób[5]. Dokładne opisy tych obchodów można znaleźć w dziele Herodota[4][6].
Koty były uważane w Egipcie za zwierzęta święte. Zabicie kota groziło surową karą. Zdarzyło się, że gdy jeden z członków rzymskiej delegacji przypadkowo zabił kota, tłum zlinczował żołnierza. Wrogowie Egipcjan wykorzystywali fakt, że Egipcjanie nie chcieli zranić swoich bóstw, wystawiając koty w bitwach przed własnych żołnierzy w pierwszym szeregu (bitwa pod Peluzjum w 525 roku p.n.e.)[7].
Po śmierci kota opiekunowie golili sobie brwi (gdy zmarł pies, golili również głowy)[7], a następnie balsamowali zwłoki zwierzęcia. Ważne kocie nekropolie istniały w Bubastis w Dolnym Egipcie, Speos Artemidos w Środkowym Egipcie i Memfis (Sakkara). W tych trzech miastach cmentarze te używano przez kilka wieków, a w każdym z nich pochowano tysiące kotów. Współcześnie znaleziono tam wiele kocich mumii, które obecnie znajdują się w muzeach całego świata[8].
Kult Bastet rozwijał się od około 1100 p.n.e. do końca okresu ptolemejskiego, do śmierci Kleopatry VII (30 p.n.e.)[9].
| ||||
| Bastet w hieroglifach |
-
Muzeum Rosicrucian Egyptian, San Jose, CA -
-
Statua Bastet w brązie VI-IV, Muzeum Egipskie w Mediolanie -
-
Bastet w brązie Muzeum w Brooklynie -
Muzeum Egipskie w Lipsku
_-_bronzo_-_VI-IV_secolo_ac_-_Museo_Egizio_di_Milano.JPG)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Geraldine Pinch: Egyptian Mythology: A Guide to the Gods, Goddesses, and Traditions of Ancient Egypt. Oksford, Nowy York: Oxford University Press, 2004, s. 272. ISBN 978-0195170245. OCLC 52937806. (ang.).
- ↑ a b c Margaret Bunson: Encyclopedia of Ancient Egypt. Nowy York: Facts on File, Inc., 2012. ISBN 978-0816082162. OCLC 49276278. (ang.).
- ↑ David Klotz. The Theban Cult of Chonsu the Child in the Ptolemaic Period. „Documents de Théologies Thébaines Tardives 1, CENiM 3”, s. 95-134, 2009. Montpellier. OCLC 699690097. (ang.).
- ↑ a b c Jaroslav Černý: Religia starożytnych Egipcjan. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 124, 20, 109. OCLC 749381055.
- ↑ Dennis C. Turner, Patrick Bateson: The Domestic Cat The Biology of its Behaviour. Cambridge: Cambridge University Press, 6 2000, s. 256. ISBN 978-0-521-63648-3. OCLC 807713719. (ang.).
- ↑ Mohamed Ibrahim Bakr, Mohamed Bakr: Tell Basta. T. 1. Kair: Uniwersytet w Az-Zakazik, 1992, s. 13. ISBN 977-235-041-6. OCLC 30695055. (ang.).
- ↑ a b „Interline Interdyscyplinarne Czasopismo Internetowe”, 2012. Poznań: Pracownia Humanistycznych Studiów Interdyscyplinarnych Wydział Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu Collegium Maius. ISSN 2082-9434. OCLC 826619741.
- ↑ A.R. Williams: Animal Mummies. [w:] National Geographic [on-line]. National Geographic Society, listopad 2011. [dostęp 2013-05-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (18 maja 2013)]. (ang.).
- ↑ Statuette of a Bastet Cat. Museum of Art and Archeology University of Missouri. [dostęp 2013-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-07-31)]. (ang.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Cass, S.D: All About Bast. (ang.).