Aleksander Krupkowski

Aleksander Wacław Krupkowski
Data i miejsce urodzenia	27 marca 1894 ; Nadarzyn
Data i miejsce śmierci	1 maja 1978 ; Kraków
	profesor
Alma Mater	Państwowy Uniwersytet Politechniczny w Sankt Petersburgu
Uczelnia	Akademia Górniczo-Hutnicza im. Stanisława Staszica w Krakowie
	Odznaczenia
	;

Aleksander Wacław Krupkowski (ur. 27 marca 1894 w Nadarzynie k. Warszawy, zm. 1 maja 1978 w Krakowie) – polski metalurg i metaloznawca, profesor Akademii Górniczo Hutniczej, członek rzeczywisty PAN (1952)^[1], autor prac z zakresu teorii procesów metalurgicznych, głównie metali nieżelaznych, oraz fizykochemii i podstaw termodynamiki stopów tych metali.

Życiorys

Urodził się w rodzinie Hieronima, nauczyciela wiejskiego, i Pauliny z Nowickich^[2]. Od 1904 uczęszczał do V Gimnazjum w Warszawie, lecz po strajku szkolnym 1905 kształcił się samodzielnie w zakresie szkoły średniej^[3]. W 1912 ukończył szkołę realno-handlową w Petersburgu, następnie studiował metalurgię w Instytucie Politechnicznym w Petersburgu, w 1917 uzyskał tytuł inżyniera. W latach 1918–1920 nauczał chemii w gimnazjum w Łomży, w latach 1920–1921 w Państwowej Szkole Włókienniczej w Łodzi. W 1921 podjął pracę jako asystent w Katedrze Technologii Metali na Politechnice Warszawskiej, gdzie w 1928 na podstawie pracy Badania nad stopami niklu z miedzią uzyskał doktorat, a dwa lata później habilitował się na podstawie rozprawy Mechaniczne własności miedzi^[3] i został docentem. W 1930 przeniósł się na Akademię Górniczo Hutniczą w Krakowie, gdzie został mianowany profesorem nadzwyczajnym, a w 1939 profesorem zwyczajnym^[3] na Wydziale Hutniczym.

W 1939 w czasie tzw. Sonderaktion Krakau został aresztowany i osadzony w Sachsenhausen, a po zwolnieniu w lutym 1940 nauczał początkowo w Szkole Handlowej a następnie, do zakończenia wojny, w Technicznej Szkole Górniczo-Hutniczo-Mierniczej w Krakowie.

W latach 1945–1964 kierował Katedrą Metalurgii Metali Nieżelaznych AGH. Był też w latach (1953–1968) kierownikiem mieszczącego się w Krakowie Zakładu Metali IPPT PAN, który w 1977 został przekształcony w Instytut Podstaw Metalurgii PAN (obecnie Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego PAN). Od 1969 do śmierci był przewodniczącym jego Rady Naukowej.

W latach 1962–1965 był wiceprezesem PAN, a w 1966–1965 przewodniczącym Oddziału PAN w Krakowie^[1]. Był też wieloletnim przewodniczącym Komitetu Hutnictwa PAN.

W uznaniu wybitnych zasług i osiągnięć naukowych otrzymał w 1961 doktorat honoris causa na Akademii Górniczej we Freibergu^[3], w 1964 otrzymał tytuł doktora honoris causa Akademii Górniczo-Hutniczej^[4].

Zmarł w Krakowie, pochowany na cmentarzu Rakowickim (kwatera XXVIB-płn-3)^[5].

Ordery i odznaczenia

Order Budowniczych Polski Ludowej (1964)^[6]
Order Sztandaru Pracy I klasy (1958)
Order Sztandaru Pracy II klasy (16 lipca 1954)^[7]
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1951)^[8]
Złoty Krzyż Zasługi (15 listopada 1946)^[9]
Medal 10-lecia Polski Ludowej (15 stycznia 1955)^[10]
Odznaka 1000-lecia Państwa Polskiego^[3]
Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony Hutnik PRL” (1966)^[2]^[3]
Złota Odznaka Stowarzyszenia Inżynierów i Techników Przemysłu Hutniczego^[3]
Złota Odznaka „Za Pracę Społeczną dla miasta Krakowa”^[3]
Medal Honorowy Wydziału Metalurgicznego AGH (1974)^[3]
Medal Honorowy Francuskiego Towarzystwa Metalurgicznego (Francja, 1969)^[2]^[3]

Nagrody

Państwowa Nagroda Naukowa I stopnia za całokształt prac w dziedzinie metalurgii (1949)^[3]
Nagroda Państwowa III stopnia (zespołowa) za opracowanie stopów miedziano-krzemowych i wprowadzenie ich do produkcji odlewów (1952)^[3]^[11]
Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) za opracowanie i wdrożenie w praktyce przemysłowych wysokowartościowych stopów nieżelaznych (1955)^[3]^[12]
Nagroda Państwowa I stopnia za rozwinięcie teorii redukcji tlenków, roztworów i kondensacji par metali (1966)^[3]
nagroda specjalna Roku Nauki Polskiej za zbadanie mechanizmu rozpadu metastabilnych faz metalicznych typu α na przykładzie stopów aluminiowo-cynkowych (1973)^[3]

Upamiętnienie

Od 19 października 1979 prof. Aleksander Krupkowski jest Patronem pawilonu A-2 (siedziba Wydziału Metali Nieżelaznych AGH), a na I piętrze znajduje się tablica Jemu dedykowana^[3].
Decyzją nr 27/80 Sekretarza Naukowego PAN z dnia 7 maja 1980, Instytut Podstaw Metalurgii otrzymał nazwę „Instytut Podstaw Metalurgii im. Aleksandra Krupkowskiego Polskiej Akademii Nauk”^[3], od 1994 Instytut Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego Polskiej Akademii Nauk.
16 listopada 2012 w Instytucie Metalurgii i Inżynierii Materiałowej im. Aleksandra Krupkowskiego PAN została odsłonięta tablica pamiątkowa poświęcona prof. Aleksandrowi Krupkowskiemu^[3].

Przypisy

↑ ^a ^b KRUPKOWSKI, Aleksander [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Krupkowski Aleksander [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-01-16] (pol.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Hieronim Sieński. Tablice – pamięć wiecznie żywa – część X. Profesor Aleksander Krupkowski. „Biuletyn AGH – Magazyn Informacyjny Akademii Górniczo-Hutniczej”. nr 75, s. 21–24, marzec 2014. Kraków: AGH Kraków. ISSN 1898-9624. [dostęp 2024-01-16].
↑ Doktoraty honoris causa nadane przez AGH. agh.edu.pl. [dostęp 2011-02-23].
↑ Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-01-16] .
↑ Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.
↑ M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.
↑ M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.
↑ M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 256 „za zasługi położone przy zabezpieczeniu mienia państwowego”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.
↑ Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-25].
↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-26].

Bibliografia

Andrzej Śródka: Uczeni Polscy XIX i XX stulecia, Wyd. Aries, Warszawa (1995) Tom II, s. 357–359.

[:0-1] KRUPKOWSKI, Aleksander [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).

[:1-2] Krupkowski Aleksander [online], Giganci Nauki [dostęp 2024-01-16] (pol.).

[:2-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l ^m ⁿ ^o ^p ^q ^r Hieronim Sieński. Tablice – pamięć wiecznie żywa – część X. Profesor Aleksander Krupkowski. „Biuletyn AGH – Magazyn Informacyjny Akademii Górniczo-Hutniczej”. nr 75, s. 21–24, marzec 2014. Kraków: AGH Kraków. ISSN 1898-9624. [dostęp 2024-01-16].

[4] Doktoraty honoris causa nadane przez AGH. agh.edu.pl. [dostęp 2011-02-23].

[5] Lokalizator Grobów - Zarząd Cmentarzy Komunalnych [online], zck-krakow.pl [dostęp 2024-01-16] .

[6] Wręczenie odznaczeń w Belwederze. „Nowiny”, s. 2, Nr 170 z 20 lipca 1964.

[7] M.P. z 1954 r. nr 112, poz. 1566 „za wybitne zasługi w dziedzinie nauki”.

[8] M.P. z 1951 r. nr 74, poz. 1007 „za wybitną działalność naukową”.

[9] M.P. z 1947 r. nr 29, poz. 256 „za zasługi położone przy zabezpieczeniu mienia państwowego”.

[10] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 – Uchwała Rady Państwa z dnia 15 stycznia 1955 r. Nr 0/165 – na wniosek Ministra Szkolnictwa Wyższego.

[11] Uchwała Prezydium Rządu w sprawie przyznania nagród za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki za rok 1952. „Trybuna Ludu”. Rok V, Nr 203 (1265), s. 6, 23 lipca 1952. Warszawa: KC PZPR. [dostęp 2024-07-25].

[12] Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-26].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]