1921
Ten artykuł od 2021-04 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Rządzący państwami w 1921
Wydarzenia w Polsce
[edytuj | edytuj kod]- Styczeń – w Warszawie powstało stowarzyszenie pn. Związek Zbliżenia Narodów Odrodzonych (zakończyło działalność w roku 1923)
- 2 stycznia – w Warszawie zakończył się I walny zjazd ZHP.
- 4 stycznia – wicepremier Ignacy Daszyński ustąpił z rządu.
- 7 stycznia – powołano Radę Wojenną.
- 16 stycznia – w Krakowie zorganizowano uroczystość powitania wracającej z frontu 6. Dywizji Piechoty. W kościele Mariackim odprawiono nabożeństwo, a na Rynku Głównym 53 żołnierzy dywizji udekorowano krzyżami Virtuti Militari i odbyła się defilada.
- 18 stycznia – powstał Aeroklub Rzeczypospolitej Polskiej.
- 19 stycznia – w Krakowie otwarto nowy warsztat sztuki kościelnej „Wit Stwosz”.
- 24 stycznia – brytyjski generał Richard Haking został pierwszym Wysokim Komisarzem Ligi Narodów w Wolnym Mieście Gdańsku.
- 27 stycznia – Polska uznała Łotwę i Estonię.
- 2 lutego – założono klub piłkarski Warta Śrem.
- 4 lutego – Sejm ustanowił Order Odrodzenia Polski, jako symbol odzyskania przez Polskę niepodległości i suwerenności; Order Orła Białego został odnowiony jako najwyższe odznaczenie państwowe.
- 15 lutego – w Krakowie odbyło się posiedzenie reprezentantów banków i kantorów. Uchwalono na nim, że od 17 lutego instytucje te będą pobierać 0,5‰ od wszystkich operacji giełdowych, a od wszystkich innych transakcji dobrowolne datki na akcję plebiscytową na Śląsku.
- 19 lutego:
- zawarcie polsko-francuskiego sojuszu obronnego.
- utworzono województwa poleskie i wołyńskie.
- 21 lutego – podpisanie polsko-francuskiej tajnej konwencji wojskowej – wprowadzającej poprawki do francusko-polskiego paktu sojuszniczego – uściślającej jego skierowanie przeciw wszelkiemu niebezpieczeństwu ze strony ZSRR lub Niemiec.
- 23 lutego – powszechny strajk ekonomiczny kolejarzy węzła warszawskiego.
- 1 marca – weszły do służby trałowce redowe ORP Czajka, ORP Jaskółka, ORP Mewa i ORP Rybitwa.
- 3 marca – Polska zawarła układ z Rumunią o wzajemnej pomocy militarnej w razie ataku ze strony Rosji.
- 8 marca – została otwarta skocznia narciarska w dolinie Jaworzynka w Zakopanem – wówczas największa w Polsce.
- 15 marca – powstał klub sportowy Raków Częstochowa założony jako Racovia.
- 16 marca – premiera filmu niemego Cud nad Wisłą.
- 17 marca – została uchwalona konstytucja (tzw. konstytucja marcowa).
- 18 marca – w Rydze podpisano polsko-radziecki traktat pokojowy między Polską, Rosją Radziecką i Ukrainą Radziecką. Kończył on wojnę polsko-bolszewicką z lat 1919–1920.
- 20 marca – odbył się plebiscyt na Górnym Śląsku (40,4% głosów za przynależnością do Polski).
- 1 kwietnia – generał Władysław Sikorski został szefem Sztabu Generalnego.
- 2 kwietnia – zlikwidowano komunikację tramwajową w Cieszynie.
- 10 kwietnia – marszałek Józef Piłsudski odznaczył miasto Płock Krzyżem Walecznych za bohaterską obronę podczas wojny polsko-bolszewickiej.
- 11 kwietnia – Wincenty Tymieniecki został powołany na pierwszego biskupa diecezji łódzkiej.
- 16 kwietnia – uruchomiono lotnicze połączenie Paryż–Warszawa.
- 20 kwietnia – wystawa obrazów Leona Wyczółkowskiego w Krakowie.
- 24 kwietnia – Wojciech Korfanty podjął wstępną decyzję o III powstaniu śląskim.
- 29 kwietnia – Józef Piłsudski otrzymał dyplom doktora honoris causa Uniwersytetu Jagiellońskiego.
- 30 kwietnia – wszedł w życie traktat ryski.
- 1 maja – Senat Wolnego Miasta Gdańska przejął obowiązki i kompetencje magistratu gdańskiego, stając się równocześnie organem administracji samorządowej.
- 2 maja – wybuchło III powstanie śląskie.
- 4 maja – odbyło się nadzwyczajne posiedzenie rady miejskiej Krakowa. Powołano na nim komitet pomocy dla kresów śląskich i przekazano mu 1 mln marek. W uchwale wyrażono przekonanie, że mocarstwa uszanują wolę ludu śląskiego wyrażoną w plebiscycie.
- 16 maja – założono piłkarski klub KKS Goplania Inowrocław.
- 21 maja:
- początek zaciętych walk o Górę św. Anny, podczas III powstania śląskiego.
- w Krakowie ukazał się pierwszy numer „Przeglądu Sportowego”.
- 23 maja – w pobliżu Wodzisławia Śląskiego doszło do bitwy pod Olzą, podczas III powstania śląskiego.
- 26 maja – III powstanie śląskie: zwycięstwem Niemców zakończyła się bitwa w rejonie Góry św. Anny (21–26 maja).
- 28 maja – rozpoczęły się pierwsze Międzynarodowe Targi Poznańskie.
- 29 maja:
- rozpoczęto budowę portu w Gdyni.
- konsekracja Bazyliki Najświętszego Serca Pana Jezusa w Krakowie.
- 31 maja – III powstanie śląskie: Maciej Mielżyński został odwołany ze stanowiska dowódcy powstania.
- Czerwiec – powstał klub „WKS Lublin”, który w późniejszych latach przekształcił się w Klub Sportowy Lublinianka.
- 2 czerwca – oddziały niemieckiego Selbstschutzu przerwały rozejm na Górnym Śląsku.
- 4 czerwca:
- III powstanie śląskie: niemieckie oddziały przeszły do kontrofensywy i zdobyły: Koźle-Port, Kłodnicę i Kędzierzyn.
- w Warszawie na trasie Zamek Królewski – Belweder odbył się II „Bieg Belwederski”.
- 22 czerwca:
- III powstanie śląskie: na dworcu kolejowym w Rybniku doszło do eksplozji kilku wagonów dynamitu.
- Rada Ligi Narodów przyznała polskim okrętom wojennym prawo pobytu w porcie gdańskim oraz zezwoliła Polsce na założenie na Westerplatte wojskowej składnicy tranzytowej.
- 24 czerwca – na Górnym Śląsku umowa o wycofaniu się walczących stron z terenu plebiscytowego.
- 1 lipca:
- w wyniku postępującej inflacji za dolara płaciło się już 2300 marek polskich.
- powołano Gdańską Giełdę Papierów Wartościowych i Dewiz.
- 5 lipca – cały obszar plebiscytowy na Górnym Śląsku przeszedł pod władzę Komisji Międzysojuszniczej. Zakończyło się III powstanie śląskie.
- 11 lipca – w Łodzi rozpoczął się wielki strajk włókniarzy.
- 23 lipca – Łódź: początek XVIII Kongresu PPS.
- 29 lipca – kulminacja rekordowych upałów (+40,2 °C w Prószkowie niedaleko Opola).
- 9 sierpnia – założono Wyższe Seminarium Duchowne w Łodzi.
- 13–15 sierpnia – na stadionie Pogoni Lwów rozegrano II Mistrzostwa Polski w lekkiej atletyce (Kazimierz Cybulski triumfował w 6 konkurencjach).
- 13 września – upadł pierwszy rząd Wincentego Witosa.
- 19 września – powstał pierwszy rząd Antoniego Ponikowskiego.
- 25 września:
- nieudany zamach członka Ukraińskiej Organizacji Wojskowej na Naczelnika Piłsudskiego.
- otwarto we Lwowie pierwsze targi wschodnie.
- 1. mistrzem Polski w kolarstwie szosowym został Józef Lange (200 km okrężną trasę Warszawa-Warszawa pokonał w 7.45:12 s.)
- 27 września:
- premier Ponikowski wygłosił exposé sejmowe.
- arcybiskup Jerzy (Jaroszewski) wybrany pierwszym prawosławnym Metropolitą Warszawskim i całej Polski.
- 30 września – Pierwszy Powszechny Spis Ludności wykazał (bez Wileńszczyzny i Górnego Śląska) 27 176 171 mieszkańców.
- 1 października – powstał Związek Obrony Kresów Zachodnich.
- 20 października – Rada Ambasadorów Ligi Narodów zatwierdziła decyzję o podziale Górnego Śląska.
- 25 października – ślub Józefa Piłsudskiego z Aleksandrą Szczerbińską.
- 1 listopada – otwarto tymczasowy ruch osobowy na będącej wciąż w budowie linii kolejowej Kutno – Strzałków. Linia ta powstała jako najkrótsze połączenie kolejowe Warszawy z Poznaniem.
- 4 listopada – w Warszawie złożył wizytę rumuński premier Take Ionescu.
- 13 listopada – w Krakowie została opublikowana w formie plakatu druga jednodniówka futurystów polskich Nuż w bżuhu.
- 20 listopada – otwarcie linii kolejowej z Kokoszek do Gdyni, omijającej Wolne Miasto Gdańsk.
- 26 listopada – Polacy w Wolnym Mieście Gdańsku powołali Macierz Szkolną.
- 27 listopada – założono Klub Sportowy Warszawianka.
- 28 listopada – Stanisław Nowodworski został prezydentem Warszawy.
- 1 grudnia – przedsiębiorstwo Radjopol jako pierwsze w kraju rozpoczęła produkcję lamp elektronowych.
- 7 grudnia – powstała Korporacja Studentów Uczelni Poznańskiej Baltia.
- 9 grudnia – założono Polski Związek Łyżwiarski.
- 11 grudnia – została założona Warszawska Spółdzielnia Mieszkaniowa.
- 16 grudnia – sejm uchwalił nadzwyczajną, przymusową daninę państwową.
- 17 grudnia – założono klub sportowy RKS Skra Warszawa.
- 18 grudnia – na Hungária körúti stadion w Budapeszcie piłkarska reprezentacja Polski rozegrała pierwsze, oficjalne spotkanie międzypaństwowe, ulegając w towarzyskim meczu Węgrom 1:0. W 18 minucie bramkę dla gospodarzy zdobył Jenő Szabó (zobacz więcej w oddzielnym artykule).
- W Warszawie powstały Polskie Zakłady Optyczne, producent obiektywów, lup, mikroskopów.
- Rozpoczęcie budowy portu i miasta Gdyni.
- Powstała linia kolejki wąskotorowej relacji Szydłowiec–Chlewiska.
Wydarzenia na świecie
[edytuj | edytuj kod]- 1 stycznia – amerykańscy futboliści z Uniwersytetu Kalifornijskiego pokonali drużynę z Uniwersytetu Stanowego Ohio (ang. Ohio State University) 28-0, zdobywając „Puchar Róży” (ang. Rose Bowl) w rozgrywkach uniwersyteckich.
- 2 stycznia:
- stacja radiowa z Pittsburgha w stanie Pensylwania (KDKA AM), jako pierwsza nadała audycję o treściach religijnych.
- hiszpański liniowiec pasażerski „Santa Isabel” zatonął – 244 osoby zginęły.
- 10 stycznia – wojna grecko-turecka: zwycięstwo wojsk tureckich w bitwie pod Inönü.
- 17 stycznia – w Wiedniu założono Wolny Uniwersytet Ukraiński.
- 18 stycznia – założono czechosłowackie przedsiębiorstwo elektroniczne TESLA (pod nazwą Elektra).
- 20 stycznia – okręt podwodny Royal Navy „K5” (typu K) zatonął w kanale La Manche – zginęło 56 członków załogi.
- 21 stycznia:
- w Livorno została założona Włoska Partia Komunistyczna.
- w Szwecji kobiety uzyskały prawo wyborcze.
- premiera amerykańskiego komediodramatu Brzdąc, autorstwa Charliego Chaplina, który w tym filmie wystąpił, napisał scenariusz, wyprodukował, wyreżyserował, zmontował, a do poprawionej wersji z 1971 roku także skomponował muzykę.
- 24 stycznia – Fevzi Çakmak został premierem Turcji.
- 25 stycznia – Francja i Czechosłowacja zawarły sojusz wojskowy.
- 1 lutego – decyzją Rady Piotrogrodzkiej zamknięto dziewięć przedsiębiorstw, zatrudniających 2 tys. ludzi. Dziesięć dni później Rada wydała rozporządzenie o likwidacji kolejnych 93 zakładów.
- 6 lutego – Józef Piłsudski przybył do francuskiego Verdun i udekorował miasto Krzyżem Virtuti Militari.
- 21 lutego – przyszły szach Iranu Reza Pahlawi wkroczył do Teheranu na czele 2 tys. żołnierzy z Brygady Kozackiej, dokonując aresztowań wszystkich członków rządu. Jednocześnie przedstawił ultimatum szachowi Ahmadowi Kadżarowi, zgodnie z którym nowym premierem miał zostać Sejjed Zia’eddin Tabatabai, a on sam dowódcą Brygady Kozackiej.
- 24 lutego – w Rydze został podpisany polsko-sowiecki układ o repatriacji zakładników, jeńców cywilnych i wojennych, osób internowanych, uchodźców i emigrantów.
- 25 lutego – Armia Czerwona dokonała inwazji na Demokratyczną Republikę Gruzji.
- 27 lutego – w Wiedniu powstała Międzynarodowa Wspólnota Pracy Partii Socjalistycznych. Organizacja ta grupowała partie nurtu centrystowskiego, które sprzeciwiały się wstąpieniu do II Międzynarodówki oraz Międzynarodówki Komunistycznej.
- 28 lutego – bunt rosyjskich marynarzy w Kronsztadzie.
- 1 marca:
- wybuch powstania w Kronsztadzie przeciw władzom Rosji Radzieckiej.
- zostało założone miasto Kiryū na wyspie Honsiu w Japonii.
- 2 marca:
- Bernardino Machado został po raz drugi premierem Portugalii.
- Josef Ospelt został pierwszym premierem Liechtensteinu.
- 3 marca:
- podpisano sojusz Polski z Rumunią.
- założono Instytut Nielsa Bohra w Kopenhadze.
- u południowych wybrzeży Chin rozbił się o skały statek pasażerski SS „Hong Moh”; zginęło ponad 1000 osób.
- 4 marca:
- Warren Harding został zaprzysiężony, jako 29 prezydent Stanów Zjednoczonych.
- Kongres Stanów Zjednoczonych przyjął rezolucję o ustanowieniu Grobu Nieznanego Żołnierza na Narodowym Cmentarzu w Arlington.
- utworzono Park Narodowy Hot Springs w Arkansas.
- 6 marca – powstała Portugalska Partia Komunistyczna.
- 8 marca:
- hiszpański premier Eduardo Dato Iradier został zastrzelony przez katalońskiego anarchistę.
- wojska francuskie rozpoczęły półroczną okupację miast Düsseldorf, Duisburg i Ruhrort w związku z niewypłacaniem przez Niemcy reparacji wojennych.
- 10 marca – w Atenach następca tronu Rumunii książę Karol ożenił się z księżniczką grecką i duńską Heleną.
- 12 marca – przyjęto hymn Turcji.
- 13 marca – rosyjska Biała Armia zajęła Mongolię, należącą do tej pory do Chin. Roman von Ungern-Sternberg ogłosił się władcą Mongolii i reinkarnacją Czyngis-chana.
- 15 marca – w Berlinie został zastrzelony przez ormiańskiego zamachowca turecki polityk Mehmet Talaat.
- 16 marca:
- w Moskwie podpisano sowiecko-turecki traktat graniczny.
- władze obalonej przez bolszewików Demokratycznej Republiki Gruzji udały się na wygnanie do Turcji.
- 17 marca:
- Armia Czerwona zdobyła Kronsztad – koniec rebelii przeciw Rosji Radzieckiej w tym mieście. Część rebeliantów ucieka do Finlandii.
- Marie Stopes otworzyła pierwszą klinikę „świadomego macierzyństwa” w Londynie.
- 18 marca:
- w Rydze podpisano polsko-radziecki traktat pokojowy między Polską, Rosją Radziecką i Ukrainą Radziecką. Kończył on wojnę polsko-bolszewicką z lat 1919–1920.
- bolszewicy zdławili powstanie marynarzy w Kronsztadzie.
- 21 marca – po zajęciu Gruzji przez Armię Czerwoną ogłoszono powstanie Abchaskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej.
- 23 marca – weszła w życie niemiecka ustawa, będąca syntezą klauzul wojskowych traktatu wersalskiego i ustawy o Reichswerze.
- 24 marca – w Monte Carlo odbyły się, pierwsze w historii, międzynarodowe zawody lekkoatletyczne kobiet.
- 31 marca:
- powstała Abchaska Socjalistyczna Republika Radziecka.
- sformowano Królewskie Australijskie Siły Powietrzne (RAAF).
- 7 kwietnia – Charles de Gaulle poślubił Yvonne Vendroux.
- 8 kwietnia – Dimitrios Gunaris został premierem Grecji.
- 9 kwietnia:
- Juho Vennola został po raz drugi premierem Finlandii.
- zwodowano brytyjski transatlantyk RMS „Laconia”.
- 11 kwietnia – władze brytyjskie utworzyły we wschodniej części Mandatu Palestyny emirat Transjordanii, którego emirem został Abd Allah I ibn Husajn.
- 14 kwietnia:
- István Bethlen został premierem Węgier.
- dekretem prezydenta Augusto B. Leguíi y Salcedo z okazji setnej rocznicy proklamowania niepodległości wznowiono nadawanie Orderu Słońca Peru.
- w Wielkiej Brytanii związki zawodowe przemysłu wydobywczego, kolei i pracowników transportu nawoływały do strajku – rząd groził użyciem armii.
- 16 kwietnia – powstała Komunistyczna Partia Czechosłowacji (KPCz).
- 21 kwietnia – Czechosłowacja i Rumunia zawarły sojusz obronny przeciwko Węgrom.
- 24 kwietnia:
- mieszkańcy Tyrolu wypowiedzieli się w referendum za przyłączeniem do Niemiec.
- Amerykanin Charles Paddock ustanowił rekord świata w biegu na 100 m wynikiem 10,4 s (jako pierwszy w historii sprinter uzyskał wynik poniżej 10,5 s).
- 28 kwietnia – kubański szachista José Raúl Capablanca został nowym mistrzem świata pokonawszy poprzedniego mistrza Emanuela Laskera, który dzierżył ten tytuł przez 27 lat.
- 1–7 maja – w Jafie w Palestynie, będącej pod kontrolą Brytyjczyków, doszło do rozruchów antybrytyjskich, zginęło 95 osób, a 219 zostało rannych.
- 3 maja – powstała Irlandia Północna.
- 5 maja:
- tylko 13 kibiców oglądało mecz piłkarski pomiędzy drużynami Leicester City F.C. i Stockport County F.C., była to najniższa frekwencja w historii rozgrywek piłkarskich organizowanych dla klubów Anglii i Walii.
- Coco Chanel spośród próbek przygotowanych na jej zlecenie przez Ernesta Beaux wybrała perfumy znane później jako Chanel No. 5.
- 6 maja – rozpoczął się strajk generalny w Norwegii.
- 8 maja – w Szwecji zniesiono karę śmierci.
- 10 maja – w Niemczech został utworzony pierwszy rząd Josepha Wirtha.
- 14–17 maja – gwałtowne antyeuropejskie rozruchy w Kairze i Aleksandrii.
- 16 maja – została założona Komunistyczna Partia Czechosłowacji.
- 19 maja – Kongres Stanów Zjednoczonych przegłosował akt prawny (ang. Emergency Quota Act) ustanawiający limit roczny na imigrację z poszczególnych krajów.
- 20 maja:
- delegacja litewska odrzuciła projekt Ligi Narodów dotyczący rozwiązania konfliktu polsko-litewskiego.
- prezydent Warren Harding przekazał Marii Skłodowskiej-Curie kapsułkę z zawartością radu wartości 100 tys. dolarów.
- 24 maja – odbyły się po raz pierwszy wybory do parlamentu Irlandii Północnej.
- 29 maja – 99,5% mieszkańców Salzburga opowiedziało się w plebiscycie za przyłączeniem do Niemiec, jednak miasto pozostało częścią I Republiki Austriackiej.
- 31 maja:
- w mieście Tulsa w stanie Oklahoma doszło do rozruchów na tle rasowym. Oficjalnie zginęło 39 osób, ale najnowsze badania sugerują znacznie większą liczbę. Około 10 tys. ludzi straciło dach nad głową.
- założono mozambicki klub piłkarski Grupo Desportivo de Maputo.
- 15 czerwca – została przyjęta ustawowo flaga Łotwy.
- 19 czerwca – Zigfrīds Meierovics został premierem Łotwy.
- 1 lipca:
- w Szanghaju powstała Komunistyczna Partia Chin.
- zakończył się strajk górników w Anglii.
- 2 lipca:
- prezydent USA Warren Harding podpisał rezolucję Kongresu Stanów Zjednoczonych deklarującą koniec stanu wojny z Niemcami, Austrią i Węgrami.
- relacja z meczu bokserskiego w Jersey City o mistrzostwo świata wszechwag: Jack Dempsey (USA) kontra Georges Carpentier (Francja). Walkę przez ko w 4. rundzie wygrał Dempsey (było to pierwsze sprawozdanie sportowe w dziejach radiofonii).
- 3 lipca – zostało ustanowione najwyższe odznaczenie Islandii – Order Sokoła Islandzkiego.
- 4 lipca – we Włoszech został sformowany nowy konserwatywny rząd z premierem Ivanoe Bonomi na czele.
- 11 lipca:
- zakończyła się irlandzka wojna o niepodległość.
- Armia Czerwona zajmuje Mongolię, odbijając ją z rąk Białej Amii i ustanawia Mongolską Republikę Ludową, na czele której stanął Damdin Suche Bator.
- 14 lipca – w Massachusetts ława przysięgłych uznała za winnych morderstwa Nicola Sacco i Bartolomeo Vanzettiego – zostali skazani na śmierć na krześle elektrycznym.
- 17 lipca – proklamowano Republikę Mirdity w pobliżu albańsko-serbskiej granicy z centrum administracyjnym poza obszarem Albanii, na terenie Kosowa.
- 18 lipca – po raz pierwszy zastosowano szczepionkę BCG przeciw gruźlicy.
- 21 lipca – w Maroku Hiszpańskim, pod dowództwem Abd al-Karima, wojska Republiki Rifu rozgromiły oddziały hiszpańskie.
- 22 lipca – rząd brytyjski deklaruje rozejm w Irlandii.
- 27 lipca – zespół naukowców z Uniwersytetu w Toronto pod przewodnictwem biochemika Fredericka Bantinga ogłosił odkrycie insuliny.
- 29 lipca – Adolf Hitler został führerem w strukturze Narodowosocjalistycznej Niemieckiej Partii Robotników (NSDAP).
- 5 sierpnia – po raz pierwszy odbyła się transmisja radiowa z meczu baseballowego w Pittsburghu.
- 7 sierpnia – w Kopenhadze rozegrano 1. kolarskie mistrzostwa świata amatorów (190 km wyścig ze startu wspólnego wygrał Szwed Gunnar Sköld).
- 11 sierpnia – +39 ° Celsjusza odnotowano we Wrocławiu – fala upałów dotknęła wiele miejscowości w Europie.
- 14 sierpnia – proklamowano niepodległość państwa Tannu-Tuwa.
- 16 sierpnia – Aleksander I został królem Serbów, Chorwatów i Słoweńców.
- 18 sierpnia – Republika Rifu w Maroku Hiszpańskim ogłosiła niepodległość.
- 19 sierpnia – katastrofa górnicza w Mount Mulligan (Australia); zginęło 75 górników.
- 22 sierpnia – Estonia, Litwa i Łotwa zostały przyjęte do Ligi Narodów.
- 23 sierpnia – odbyła się koronacja króla Fajsala I w Bagdadzie.
- 24 sierpnia:
- w pobliżu miasta Hull w Anglii doszło do eksplozji podczas próbnego lotu sterowca typu R-38/USN ZR-2 – 41 osób straciło życie.
- rosyjski poeta, przedstawiciel akmeizmu Nikołaj Gumilow został skazany na śmierć pod zarzutem działalności kontrrewolucyjnej.
- 25 sierpnia – w Berlinie podpisano odrębny amerykańsko-niemiecki traktat pokojowy.
- 26 sierpnia:
- podwyżki cen spowodowały rozruchy w Monachium.
- śmierć w zamachu niemieckiego polityka Matthiasa Erzbergera była powodem wprowadzenia stanu wojennego w Niemczech.
- 7 września – w Atlantic City w stanie New Jersey po raz pierwszy odbył się konkurs piękności (ang. Miss America Pageant).
- 10 września – w Berlinie otwarto pierwszy w Europie odcinek autostrady.
- 12 września – w Finlandii powstała paramilitarna organizacja dla kobiet – Lotta Svärd.
- 21 września – w miejscowości Oppau, która dzisiaj jest przedmieściem Ludwigshafen am Rhein, doszło do katastrofy przemysłowej w fabryce koncernu BASF – zginęło 561 osób, a ponad 2 tys. zostało rannych.
- 4 października – Riccardo Zanella wybrany został pierwszym prezydentem Wolnego Miasta Rijeka.
- 5 października:
- w Londynie założono PEN Club.
- Liechtenstein przyjął nową konstytucję wprowadzającą ustrój monarchii konstytucyjnej w miejsce dotychczasowej monarchii absolutnej.
- 10 października:
- utworzono Królestwo Kurdystanu.
- po przeprowadzce rozpoczęły się zajęcia na Uniwersytecie Segedyńskim na Węgrzech.
- 12 października – Rada Ligi Narodów podjęła decyzję o dokonaniu podziału Górnego Śląska: Polska otrzymała ok. 30% powierzchni terytorium plebiscytowego zamieszkiwanego przez 46% ludności, na którym znajdowało się 60% hut i 76% kopalń (węgla oraz rud cynku i ołowiu); rozstrzygnięcie zostało ostatecznie zatwierdzone przez Radę Ambasadorów Ligi Narodów 20 października.
- 19 października – w masakrze w Lizbonie ginie premier Portugalii António Granjo i inni politycy.
- 20 października – zatwierdzenie przez Radę Ambasadorów decyzji Ligi Narodów o podziale Górnego Śląska.
- 21 października – w Londynie rozpoczęła się konferencja pokojowa pomiędzy Irlandią i Wielką Brytanią.
- 23 października – podpisano traktat karski, na mocy którego Turcja przekazała państwu bolszewików Adżarię, w zamian otrzymując ormiańskie ziemie w rejonie Karsu.
- 4 listopada:
- w Niemczech utworzono Oddziały Szturmowe NSDAP (SA).
- premier Japonii, Takashi Hara, został zasztyletowany na dworcu kolejowym w Tokio.
- 9 listopada:
- we Włoszech została założona przez Benito Mussoliniego Narodowa Partia Faszystowska (wł. Partito Nazionale Fascista, PNF).
- Albert Einstein otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za zasługi dla fizyki teoretycznej, szczególnie za odkrycie praw rządzących zjawiskiem fotoelektrycznym.
- rozruchy w Reykjavíku.
- 11 listopada – w czasie obchodów dnia zwycięstwa w I wojnie światowej na cmentarzu w Arlington prezydent Stanów Zjednoczonych Warren Harding dedykował Grób Nieznanego Żołnierza wszystkim poległym niezidentyfikowanym amerykańskim żołnierzom.
- 12 listopada – rozpoczęła się konferencja waszyngtońska.
- 14 listopada – została założona Komunistyczna Partia Hiszpanii.
- 28 listopada – założono Komunistyczny Uniwersytet Mniejszości Narodowych Zachodu im. Juliana Marchlewskiego w Moskwie.
- 1 grudnia – podwyżki cen spowodowały rozruchy w Wiedniu.
- 6 grudnia:
- w Londynie został podpisany traktat angielsko-irlandzki ustanawiający niepodległość Irlandii.
- Agnes Macphail była pierwszą kobietą wybraną do Kanadyjskiego Parlamentu.
- 13 grudnia – podczas konferencji waszyngtońskiej zawarto 10-letni amerykańsko-brytyjsko-francusko-japoński traktat o wzajemnym poszanowaniu i wspólnej obronie stanu posiadania w rejonie Pacyfiku, w ramach którego został zniesiony brytyjsko-japoński układ sojuszniczy.
- 16 grudnia – w trzydniowym plebiscycie mieszkańcy Sopronu i okolicznych gmin zdecydowali o pozostaniu w granicach Węgier, odrzucając przyłączenie do Austrii.
- 23 grudnia:
- Wiedeń: premiera operetki Bajadera Imre Kálmána.
- z inicjatywy Rabindranatha Tagore powstał uniwersytet w miejscowości Santiniketan w pobliżu Bolpur – 145 km od Kalkuty (ang. Visva-Bharati University).
- 29 grudnia – William Lyon Mackenzie King został wybrany premierem Kanady.
- We Włoszech rozpoczęto regularne nadawanie programu radiowego.
- W Stanach Zjednoczonych wynaleziono Wibrafon.
- IAAF przedstawiła pierwszą, oficjalną listę rekordów świata. Wprowadza obowiązek mierzenia czasu, na dystansach do 220 y włącznie, z dokładnością do 0,1 s.
Urodzili się
[edytuj | edytuj kod]- 1 stycznia:
- Clifford Bourland, amerykański lekkoatleta (zm. 2018)
- Fernando Campos, chilijski piłkarz (zm. 2004)
- Stanisław Gustaw Jaster, uciekinier z Auschwitz-Birkenau, żołnierz AK (zm. 1943)
- Alain Mimoun, francuski lekkoatleta (zm. 2013)
- 2 stycznia – Edward Konecki, polski artysta grafik, projektant znaczków pocztowych (zm. 1990)
- 4 stycznia:
- Zofia Kierszys, polska tłumaczka literatury pięknej (zm. 2000)
- Witold Zalewski, polski pisarz, publicysta, scenarzysta, reportażysta (zm. 2009)
- 5 stycznia:
- Friedrich Dürrenmatt, szwajcarski dramaturg, prozaik, eseista i teoretyk teatru, piszący w języku niemieckim (zm. 1990)
- Jan (wielki książę Luksemburga), syn wielkiej księżnej Luksemburga Szarlotty Luksemburskiej i księcia Feliksa Burbon-Parmeńskiego (zm. 2019)
- 6 stycznia – Zygmunt Kiszkurno, polski strzelec sportowy (zm. 2012)
- 7 stycznia:
- Kazimierz Bartoszyński, polski literaturoznawca (zm. 2015)
- Jules Schelvis, holenderski Żyd, świadek Holocaustu (zm. 2016)
- 8 stycznia – Aleksander Tarnawski, polski inżynier, chemik (zm. 2022)
- 9 stycznia:
- Robin Coombs, brytyjski immunolog (zm. 2006)
- Ágnes Keleti, węgierska gimnastyczka
- George Hamilton Pearce, amerykański duchowny katolicki, arcybiskup metropolita Suvy na Fidżi (zm. 2015)
- Łarisa Ratuszna, radziecka sanitariuszka, łączniczka partyzancka (zm. 1944)
- 10 stycznia – Wacław Gołdyn, oficer UB i SB (zm. 199?)
- 12 stycznia:
- Maria Borucka-Arctowa, polska teoretyczka i socjolog prawa (zm. 2018)
- Halina Skibniewska, polska architekt, urbanistka, polityk, wicemarszałek Sejmu PRL (zm. 2011)
- 13 stycznia – Jerzy Pomianowski, polski prozaik, eseista, specjalista ds. historii Europy Wschodniej, krytyk teatralny, scenarzysta filmowy, tłumacz literatury pięknej z języka rosyjskiego (zm. 2016)
- 14 stycznia:
- Murray Bookchin, amerykański myśliciel anarchistyczny (zm. 2006)
- Ken Sailors, amerykański koszykarz (zm. 2016)
- 15 stycznia – Symcha Symchowicz, polsko-kanadyjski pisarz i poeta pochodzenia żydowskiego (zm. 2017)
- 16 stycznia:
- Gustaw Budzyński, polski akustyk (zm. 2018)
- Janina Klawe, polska tłumaczka, historyk literatury (zm. 2008)
- 17 stycznia – Wacław Biliński, polski prozaik (zm. 1999)
- 18 stycznia – Yoichiro Nambu, amerykański fizyk japońskiego pochodzenia (zm. 2015)
- 19 stycznia – Patricia Highsmith, amerykańska pisarka, autorka thrillerów psychologicznych (zm. 1995)
- 21 stycznia – Maria Lisa Cinciari Rodano, włoska polityk i działaczka feministyczna (zm. 2023)
- 22 stycznia – Krzysztof Kamil Baczyński, polski poeta okresu wojennego (zm. 1944)
- 23 stycznia – Silvio Gazzaniga, włoski rzeźbiarz (zm. 2016)
- 24 stycznia:
- Tony Halik, polski dziennikarz, podróżnik (zm. 1998)
- Zygmunt Kęstowicz, polski aktor (zm. 2007)
- Tadeusz Zawadzki, pseudonim „Zośka”, podporucznik AK (zm. 1943)
- 27 stycznia:
- Danuta Boba, polska pedagożka (zm. 2024)
- Donna Reed, amerykańska aktorka, laureatka Oscara (zm. 1986)
- 28 stycznia – Arthur Hoag, amerykański astronom (zm. 1999)
- 29 stycznia – Mustafa Bin Halim, polityk libijski (zm. 2021)
- 31 stycznia – Carol Channing, amerykańska piosenkarka i aktorka (zm. 2019)
- 1 lutego:
- Aleksandra Grzeszczak, polska sanitariuszka AK (zm. 1944)
- Francisco Raúl Villalobos Padilla, meksykański duchowny katolicki (zm. 2022)
- Peter Sallis, brytyjski aktor (zm. 2017)
- 2 lutego:
- Joseph Zhu Baoyu, chiński duchowny katolicki (zm. 2020)
- Jozef Mistrík, słowacki językoznawca i literaturoznawca (zm. 2000)
- 3 lutego:
- Ralph Alpher, amerykański fizyk, kosmolog (zm. 2007)
- Herbert Baack, niemiecki polityk (zm. 2006)
- Zbigniew Podbielkowski, polski botanik (zm. 2012)
- Henryk Strzelecki, polski spółdzielca, poseł na Sejm RP I kadencji (zm. 2014)
- 4 lutego:
- Betty Friedan, feministka, działaczka społeczna i pisarka amerykańska (zm. 2006)
- Lotfi Zadeh, automatyk amerykański pochodzenia azerskiego (zm. 2017)
- 5 lutego:
- Ken Adam, brytyjski scenograf filmowy pochodzenia żydowskiego (zm. 2016)
- Zbigniew Czajkowski, polski florecista, szablista, trener, teoretyk sportu (zm. 2019)
- John Pritchard, brytyjski dyrygent (zm. 1989)
- 6 lutego:
- Alfred Klein, polski prawnik, wykładowca akademicki (zm. 2001)
- Jacek Szarski, polski matematyk (zm. 1980)
- Bolesław Wicenty, polski rolnik, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1999)
- 7 lutego:
- Nexhmije Hodża, żona przywódcy albańskiego Envera Hodży (zm. 2020)
- Stanisław Lenartowicz, polski reżyser i scenarzysta filmowy (zm. 2010)
- 8 lutego:
- Hans Albert, niemiecki filozof i socjolog (zm. 2023)
- Lana Turner, amerykańska aktorka (zm. 1995)
- 11 lutego – Lloyd Bentsen, amerykański prawnik, ekonomista, polityk, senator ze stanu Teksas (zm. 2006)
- 15 lutego – Viktors Tjagunenko, łotewski żużlowiec, kierowca wyścigowy (zm. 2013)
- 16 lutego:
- Jean Behra, francuski kierowca wyścigowy (zm. 1959)
- Vera-Ellen, amerykańska aktorka, tancerka (zm. 1981)
- Hua Guofeng, chiński polityk, następca Mao Zedonga (zm. 2008)
- Andrzej Samuel Kostrowicki, polski geograf, wykładowca akademicki (zm. 2007)
- Pierre Pasquini, francuski prawnik, samorządowiec, polityk (zm. 2006)
- James Shannon, amerykański duchowny katolicki, biskup pomocniczy Saint Paul i Minneapolis (zm. 2003)
- Gabriel Temkin, polski ekonomista, wykładowca akademicki (zm. 2006)
- 17 lutego – Irena Szymańska-Matuszewska, polska tłumaczka, pisarka, wydawca (zm. 1999)
- 19 lutego – Aida Stucki, szwajcarska skrzypaczka, pedagog (zm. 2011)
- 21 lutego – Zdeněk Miler, czeski rysownik, reżyser filmów animowanych (zm. 2011)
- 22 lutego:
- Wayne Booth, amerykański krytyk literatury (zm. 2005)
- Leon Gumański, polski logik i filozof (zm. 2014)
- Giulietta Masina, włoska aktorka filmowa (zm. 1994)
- Marek Rostworowski, polski historyk sztuki, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego (zm. 1996)
- 24 lutego:
- Maria Sołtan, polska florecistka (zm. 2001)
- Abe Vigoda, amerykański aktor (zm. 2016)
- 25 lutego – Pierre Laporte, polityk kanadyjski (zm. 1970)
- 26 lutego:
- Wanda Dobryszycka, polska biochemik (zm. 2020)
- Betty Hutton, amerykańska aktorka (zm. 2007)
- Zofia Krassowska, polska sanitariuszka, żołnierz AK, uczestniczka powstania warszawskiego (zm. 1944)
- Georges-Paul Wagner, francuski prawnik, publicysta, pisarz (zm. 2006)
- 28 lutego:
- Pierre Clostermann, francuski lotnik, as myśliwski okresu II wojny światowej (zm. 2006)
- Saul Zaentz, amerykański producent filmowy (zm. 2014)
- 1 marca – Richard Wilbur, poeta amerykański (zm. 2017)
- 2 marca:
- Wilhelm Büsing, niemiecki jeździec sportowy (zm. 2023)
- Kazimierz Górski, polski piłkarz, trener i działacz piłkarski, prezes PZPN (zm. 2006)
- 3 marca:
- Ireneusz Bogajewicz, polski skrzypek (zm. 2012)
- Kazimierz Czyżewski, polski inżynier, hydrotechnik (zm. 1982)
- Paul Guimard, francuski pisarz (zm. 2004)
- Aleksy Nowak, polski zootechnik, polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 1995)
- 6 marca – Jan Winczakiewicz, polski pisarz (zm. 2012)
- 7 marca – Helena Wolska, polska poetka ludowa (zm. 2007)
- 12 marca:
- Algimantas Dailidė, nazistowski zbrodniarz wojenny (zm. 2015)
- Ralph Shapey, amerykański kompozytor i dyrygent (zm. 2002)
- Karol Teutsch, polski skrzypek, dyrygent (zm. 1992)
- 14 marca – Anna Magdalena Schwarzová, czeska karmelitanka bosa (zm. 2017)
- 16 marca:
- Stanisław Marian Kamiński, polski aktor (zm. 1999)
- Fahd ibn Abd al-Aziz Al Su’ud, król Arabii Saudyjskiej (zm. 2005)
- 17 marca – Rudolf Antoníček, czeski taternik, alpinista i instruktor taternictwa (zm. 2016)
- 19 marca – Anton Muzaj, albański duchowny katolicki, męczennik, błogosławiony (zm. 1948)
- 20 marca – Primož Ramovš, słoweński kompozytor (zm. 1999)
- 21 marca:
- Abd as-Salam Arif, iracki generał, polityk, prezydent Iraku (zm. 1966)
- Amadou-Mahtar M’Bow, senegalski polityk, dyrektor generalny UNESCO (zm. 2024)
- Jair da Rosa Pinto, brazylijski piłkarz, trener (zm. 2005)
- Wasilij Stalin, radziecki generał porucznik lotnictwa, syn Józefa (zm. 1962)
- Anna Tatarkiewicz, polska tłumaczka literatury francuskojęzycznej (zm. 2019)
- 24 marca:
- Wilson Harris, gujański poeta, pisarz i eseista (zm. 2018)
- Wasilij Smysłow, rosyjski szachista (zm. 2010)
- 25 marca:
- Aleksandra, księżniczka grecka, królowa Jugosławii (zm. 1993)
- Simone Signoret, aktorka francuska (zm. 1985)
- 27 marca:
- Stanislav Libenský, czeski artysta w szkle, pedagog (zm. 2002)
- Moacir Barbosa, brazylijski piłkarz (zm. 2000)
- 28 marca:
- Jerzy Bielecki, polski działacz społeczny, więzień obozu Auschwitz-Birkenau, żołnierz AK, Sprawiedliwy wśród Narodów Świata (zm. 2011)
- Dirk Bogarde, brytyjski aktor (zm. 1999)
- Herschel Grynszpan, polski Żyd, zamachowiec (zm. 194?)
- 29 marca – Tad Danielewski, amerykański reżyser filmowy (zm. 1993)
- 30 marca – Tony Honore, prawnik angielski (zm. 2019)
- 31 marca – Mieczysław Porębski, polski krytyk, teoretyk i historyk sztuki (zm. 2012)
- 1 kwietnia:
- Axel Kamp, szwedzki curler (zm. 2019)
- Stanisław Widerszpil, polski socjolog i wykładowca (zm. 2022)
- 3 kwietnia – Anna Jenke, polska harcerka, pedagog, pisarka, działaczka społeczna, Służebnica Boża (zm. 1975)
- 4 kwietnia – Roger Mathis, piłkarz szwajcarski (zm. 2015)
- 7 kwietnia – Bill Butler, amerykański operator filmowy (zm. 2023)
- 9 kwietnia:
- Roger Bocquet, piłkarz szwajcarski (zm. 1994)
- Icchak Nawon, prezydent Izraela (zm. 2015)
- 10 kwietnia:
- Zbigniew Kączkowski, polski inżynier (zm. 2018)
- Leokadia Penners, polska lekkoatletka (zm. 2009)
- 11 kwietnia – Władysław Matuszkiewicz, polski botanik (zm. 2013)
- 12 kwietnia:
- Frans Krajcberg, brazylijski rzeźbiarz (zm. 2017)
- Enric Marco, hiszpański robotnik (zm. 2022)
- 14 kwietnia – Thomas Schelling, amerykański ekonomista, laureat Nagrody Nobla (zm. 2016)
- 15 kwietnia – Gieorgij Bieriegowoj, radziecki kosmonauta (zm. 1995)
- 16 kwietnia – Peter Ustinov, aktor brytyjski, a także reżyser, dramaturg i producent (zm. 2004)
- 17 kwietnia – Sergio Sollima, włoski reżyser i scenarzysta (zm. 2015)
- 19 kwietnia – Roberto Tucci, włoski duchowny katolicki, kardynał (zm. 2015)
- 20 kwietnia – Stanisława Łopuszańska, polska aktorka (zm. 2016)
- 23 kwietnia – Janet Blair, amerykańska aktorka (zm. 2007)
- 25 kwietnia:
- Karel Appel, holenderski malarz, grafik, rzeźbiarz i poeta (zm. 2006)
- Halina Kwiatkowska, polska aktorka (zm. 2020)
- 27 kwietnia:
- Maria Białobrzeska, polska biolog (zm. 2004)
- Robert Dhéry, francuski aktor, reżyser i scenarzysta filmowy (zm. 2004)
- Wacław Kuźmicki, polski lekkoatleta, wieloboista (zm. 2013)
- John Stott, brytyjski duchowny i teolog anglikański (zm. 2011)
- 5 maja – Arthur Leonard Schawlow, amerykański fizyk, laureat Nagrody Nobla (zm. 1999)
- 6 maja:
- Anatolij Barkowski, rosyjski dyplomata (zm. ok. 2001)
- Jan Bytnar, pseudonim „Rudy”, podporucznik AK (zm. 1943)
- Erich Fried, austriacki poeta, tłumacz i eseista żydowskiego pochodzenia (zm. 1988)
- 8 maja – Ija Lazari-Pawłowska, etyk, filozof, autorka prac z metaetyki i etyki (zm. 1994)
- 9 maja:
- Sophie Scholl, niemiecka działaczka ruchu oporu antynazistowskiego w czasach Trzeciej Rzeszy (zm. 1943)
- Mona Jane Van Duyn, poetka amerykańska (zm. 2004)
- 10 maja – Wieńczysław Gliński, polski aktor (zm. 2008)
- 12 maja:
- Joseph Beuys, niemiecki artysta, teoretyk sztuki, pedagog (zm. 1986)
- Farley McGill Mowat, kanadyjski pisarz, działacz na rzecz ochrony przyrody (zm. 2014)
- 13 maja – Helena Birecka, polska chemik (zm. 2015)
- 14 maja:
- Ely do Amparo, brazylijski piłkarz (zm. 1991)
- Stanisław Jasiukiewicz, polski aktor (zm. 1973)
- 15 maja – Leopold Tajner, polski skoczek narciarski, kombinator norweski, biegacz narciarski, trener (zm. 1993)
- 17 maja – Magdalena Breguła, polska lekkoatletka, kulomiotka (zm. 1957)
- 18 maja – Michael Epstein, angielski patolog i wirusolog (zm. 2024)
- 20 maja:
- Wolfgang Borchert, niemiecki pisarz (zm. 1947)
- Karl Dedecius, niemiecki tłumacz i popularyzator literatury polskiej (zm. 2016)
- Ewa Szumańska, polska pisarka, reportażystka i scenarzystka filmowa (zm. 2011)
- 21 maja:
- Andriej Sacharow, radziecki fizyk i obrońca praw człowieka, laureat pokojowej Nagrody Nobla w 1975 roku (zm. 1989)
- Prabhat Ranjan Sarkar, indyjski filozof, rewolucjonista społeczny, poeta, lingwistyk (zm. 1990)
- 23 maja:
- James Blish, amerykański pisarz fantasy i science fiction (zm. 1975)
- Humphrey Lyttelton, brytyjski muzyk jazzowy (zm. 2008)
- Anna Morozowa, radziecka czerwonoarmistka, partyzantka (zm. 1944)
- 24 maja – Halina Wittig, polska łyżwiarka figurowa, działaczka konspiracyjna, członkini AK (zm. 2013)
- 25 maja:
- Anatolij Czerniajew, rosyjski historyk, polityk (zm. 2017)
- Jack Steinberger, amerykański fizyk pochodzenia niemieckiego, laureat Nagrody Nobla (zm. 2020)
- 26 maja:
- György Bárdy, węgierski aktor (zm. 2013)
- Stan Mortensen, angielski piłkarz (zm. 1991)
- Walter Laqueur, amerykański historyk żydowskiego pochodzenia (zm. 2018)
- 27 maja – Jetty Paerl, holenderska piosenkarka (zm. 2013)
- 29 maja – Clifton James, amerykański aktor (zm. 2017)
- 31 maja:
- Bolek Tempowski, francuski piłkarz, trener pochodzenia polskiego (zm. 2008)
- Alida Valli, włoska aktorka (zm. 2006)
- 4 czerwca – Bobby Wanzer, amerykański koszykarz (zm. 2016)
- 5 czerwca – James Francis Edwards, kanadyjski lotnik (zm. 2022)
- 8 czerwca – Suharto, indonezyjski polityk, prezydent Indonezji (zm. 2008)
- 10 czerwca:
- Oskar Gröning, niemiecki SS-Unterscharführer z czasów II wojny światowej (zm. 2018)
- Filip Mountbatten, książę Edynburga, mąż królowej brytyjskiej Elżbiety II (zm. 2021)
- 13 czerwca – Zbigniew Tryczyński, polski więzień niemieckich obozów koncentracyjnych (zm. 2017)
- 19 czerwca – Louis Jourdan, francuski aktor (zm. 2015)
- 20 czerwca – Pancho Segura, tenisista ekwadorski (zm. 2017)
- 21 czerwca – Jan Podhorski, leśnik, rzecznik patentowy, generał (zm. 2023)
- 24 czerwca – Gerhard Sommer, niemiecki wojskowy (zm. 2019)
- 27 czerwca – Muriel Pavlow, brytyjska aktorka (zm. 2019)
- 28 czerwca:
- Jerzy Kusiak, polski polityk (zm. 2013)
- P.V. Narasimha Rao, polityk indyjski, premier Indii (zm. 2004)
- 29 czerwca – Aldona Rymsza, polska łączniczka i sanitariuszka AK (zm. 2009)
- 1 lipca:
- Artur Kaltbaum, polski dziennikarz (zm. 2017)
- Juliusz Owidzki, polski reżyser radiowy (zm. 1996)
- Bernard Skarbek, polski uczestnik II wojny światowej (zm. 2022)
- Jerzy Stefan Stawiński, polski prozaik, scenarzysta i reżyser (zm. 2010)
- Michalina Wisłocka, polska lekarka, ginekolog, cytolog i seksuolog, autorka książek z dziedziny seksuologii m.in. Sztuki kochania (zm. 2005)
- 4 lipca – Gérard Debreu, amerykański ekonomista francuskiego pochodzenia, laureat Nagrody Nobla (zm. 2004)
- 6 lipca – Nancy Reagan, żona byłego prezydenta USA Ronalda Reagana (zm. 2016)
- 8 lipca – Edgar Morin, francuski filozof, socjolog i politolog
- 14 lipca:
- Sixto Durán Ballén, ekwadorski architekt i polityk, prezydent kraju w latach 1992–1996 (zm. 2016)
- Geoffrey Wilkinson, chemik brytyjski, laureat Nagrody Nobla (zm. 1996)
- 15 lipca – Robert Bruce Merrifield, biochemik amerykański, laureat Nagrody Nobla (zm. 2006)
- 16 lipca – Leszek Dutka, polski malarz i ceramik (zm. 2014)
- 17 lipca – Acquanetta, amerykańska modelka, aktorka (zm. 2004)
- 18 lipca:
- John Glenn, amerykański pilot wojskowy, astronauta, polityk, senator ze stanu Ohio (zm. 2016)
- Aaron T. Beck, amerykański psychiatra (zm. 2021)
- 19 lipca:
- Harold Camping, amerykański biznesmen i pisarz (zm. 2013)
- Rosalyn Yalow, amerykańska fizyk, laureatka Nagrody Nobla (zm. 2011)
- 20 lipca (lub 20 lipca 1920) – Franciszek Walicki, polski dziennikarz muzyczny (zm. 2015)
- 22 lipca – William V. Roth Jr., amerykański polityk, senator ze stanu Delaware (zm. 2003)
- 23 lipca:
- Marek Domański, polski prozaik (zm. 2002)
- Franciszek Hanek, polski duchowny katolicki (zm. 2021)
- 25 lipca – Paul Watzlawick, austriacko-amerykański psycholog, teoretyk komunikacji i filozof (zm. 2007)
- 26 lipca – Amedeo Amadei, włoski piłkarz (zm. 2013)
- 29 lipca:
- Chris Marker, francuski pisarz (zm. 2012)
- Zbigniew Przyrowski, polski dziennikarz, publicysta, popularyzator tematyki naukowo-technicznej (zm. 2008)
- 1 sierpnia – Michał Bristiger, polski muzykolog, krytyk muzyczny, popularyzator muzyki i publicysta (zm. 2016)
- 2 sierpnia – Tadeusz Grabowski, polski artysta ludowy, lutnik, poeta, kompozytor, muzyk, śpiewak
- 3 sierpnia – Paul Hagenmuller, francuski chemik (zm. 2017)
- 4 sierpnia – Danuta Brzosko-Mędryk, polska lekarka (zm. 2015)
- 5 sierpnia:
- Jo Backaert, belgijski piłkarz (zm. 1997)
- Roman Bratny, polski prozaik, poeta, publicysta, scenarzysta filmowy (zm. 2017)
- Jan Drzewiecki, polski generał brygady pochodzenia żydowskiego (zm. 2001)
- Mataʻafa Mulinuʻu II, samoański polityk, premier Samoa (zm. 1975)
- Yves Vincent, francuski aktor (zm. 2016)
- 7 sierpnia – Elżbieta Rufener-Sapieha, polska malarka (zm. 2008)
- 9 sierpnia – James Exon, amerykański polityk, senator ze stanu Nebraska (zm. 2005)
- 10 sierpnia
- Agnes Giebel, niemiecka śpiewaczka, sopran (zm. 2017)
- Bohdan Tomaszewski, polski dziennikarz i komentator sportowy (zm. 2015)
- 11 sierpnia – Alex Haley, amerykański pisarz (zm. 1992)
- 12 sierpnia – Jan Mierzanowski, polski artysta fotograf, fotoreporter (zm. 2000)
- 13 sierpnia – Jimmy McCracklin, amerykański muzyk (zm. 2012)
- 14 sierpnia:
- James Daly, amerykański duchowny katolicki (zm. 2013)
- Julia Hartwig, polska poetka, tłumaczka, eseistka (zm. 2017)
- 15 sierpnia – August Kowalczyk, polski aktor (zm. 2012)
- 18 sierpnia – Zdzisław Żygulski, polski profesor historii i teorii sztuki (zm. 2015)
- 19 sierpnia – Gene Roddenberry, amerykański scenarzysta i producent filmowy (zm. 1991)
- 20 sierpnia – Bolesław Pylak, polski duchowny katolicki (zm. 2019)
- 21 sierpnia:
- Raymond Hunthausen, amerykański duchowny katolicki(zm. 2018)
- Alojzy Józef Peisert, polski wojskowy (zm. 1992)
- 23 sierpnia:
- Kenneth Arrow, amerykański ekonomista, laureat Nagrody Banku Szwecji im. Alfreda Nobla w dziedzinie ekonomii (zm. 2017)
- Jan Batory, polski reżyser i scenarzysta filmowy (zm. 1981)
- Włodzimierz Brus, polski ekonomista pochodzenia żydowskiego (zm. 2007)
- Sam Cook, angielski krykiecista (zm. 1996)
- Bożena Hager-Małecka, polska lekarka i polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 2016)
- 25 sierpnia – Monty Hall, kanadyjski aktor i piosenkarz (zm. 2017)
- 28 sierpnia – Barbro Hiort af Ornäs, szwedzka aktorka (zm. 2015)
- 29 sierpnia – Iris Apfel, amerykańska biznesmenka (zm. 2024)
- 31 sierpnia:
- Jerzy Michotek, aktor i piosenkarz (zm. 1995)
- Danuta Mostwin, polska powieściopisarka, nowelistka i socjolog (zm. 2010)
- 1 września – Anna Sadurska, polska archeolog i historyk sztuki (zm. 2004)
- 2 września – Bogdan Celiński, polski żołnierz (zm. 2016)
- 3 września:
- Iwo Cyprian Pogonowski, polonijny publicysta, inżynier budowlany i przemysłowy, autor atlasów i słowników (zm. 2016)
- Michał Troszyński, polski lekarz (zm. 2017)
- Thurston Dart, brytyjski klawesynista (zm. 1971)
- 4 września – Ariel Ramírez, pianista i kompozytor argentyński (zm. 2010)
- 6 września – Dawid Petel, izraelski polityk (zm. 2019)
- 7 września – Linus Nirmal Gomes, indyjski duchowny katolicki (zm. 2021)
- 8 września – Marta Ingarden, polska architektka (zm. 2009)
- 9 września – Wacław Szybalski, polski naukowiec, biotechnolog i genetyk (zm. 2020)
- 11 września – Francis Anthony Quinn, amerykański duchowny katolicki (zm. 2019)
- 12 września – Stanisław Lem, polski pisarz i filozof (zm. 2006)
- 13 września:
- Bela Biszku, węgierski polityk (zm. 2016)
- Odore Gendron, amerykański duchowny katolicki (zm. 2020)
- 14 września – Paulo Evaristo Arns, brazylijski duchowny katolicki, kardynał (zm. 2016)
- 15 września – Richard Gordon, brytyjski lekarz chirurg i anestezjolog, a także pisarz (zm. 2017)
- 16 września:
- Slavo Cagašík, czeski taternik, narciarz i pilot (zm. 1948)
- Jerzy Danielewicz, polski historyk, wykładowca akademicki (zm. 1997)
- Stanisława Zawadecka-Nussbaum, polska polityk, poseł na Sejm PRL (zm. 2012)
- 19 września:
- André Chandernagor, francuski polityk
- Rudolf Dzipanow, polski generał brygady, doktor nauk humanistycznych, publicysta (zm. 2013)
- Paulo Freire, brazylijski pedagog (zm. 1997)
- Emanuel Halicz, polsko-duński historyk, pułkownik pochodzenia żydowskiego (zm. 2015)
- Eric Lenneberg, amerykański językoznawca pochodzenia żydowskiego (zm. 1975)
- Zdzisław Lesiński, polski gimnastyk, trener (zm. 2000)
- Jerzy Lisikiewicz, polski ekonomista (zm. 2011)
- 22 września:
- Harald Ericson, szwedzki biegacz narciarski (zm. 2015)
- Hiroshi Miyazawa, japoński polityk (zm. 2012)
- Kazimierz Ostrowicz, polski aktor (zm. 2002)
- Ian Raby, brytyjski kierowca wyścigowy (zm. 1967)
- Ed Souza, amerykański piłkarz pochodzenia portugalskiego (zm. 1979)
- 24 września – Anna Fehér, węgierska gimnastyczka (zm. 1999)
- 26 września:
- Cyprian Ekwensi, nigeryjski prozaik (zm. 2007)
- Marianna Sankiewicz-Budzyńska, polska elektronik, nauczyciel akademicki (zm. 2018)
- 27 września:
- Heinrich Boere, holenderski nazista (zm. 2013)
- Miklós Jancsó, węgierski reżyser (zm. 2014)
- John Patterson, amerykański polityk (zm. 2021)
- 30 września:
- Deborah Kerr, szkocka aktorka (zm. 2007)
- Stanisław Nagy, polski duchowny katolicki, kardynał, sercanin (zm. 2013)
- 1 października – James Whitmore, amerykański aktor (zm. 2009)
- 2 października:
- Wanda Laskowska, polska reżyserka teatralna i telewizyjna (zm. 2016)
- Robert Runcie, anglikański arcybiskup Canterbury (zm. 2000)
- 4 października – Francisco Morales Bermúdez, peruwiański polityk, wojskowy – generał (zm. 2022)
- 5 października – Nikołaj Dupak, rosyjski aktor (zm. 2023)
- 8 października – Charles Zentai, nazistowski zbrodniarz wojenny (zm. 2017)
- 9 października – Tadeusz Różewicz, polski poeta wojenny i powojenny (zm. 2014)
- 12 października – Girolamo Prigione, włoski duchowny katolicki (zm. 2016)
- 13 października
- Yves Montand, francuski aktor i piosenkarz (zm. 1991)
- Anna Nikandrowa, radziecka starszy porucznik (zm. 1944)
- 15 października:
- Al Pease, kanadyjski kierowca wyścigowy (zm. 2014)
- Fernando Roldán, kolumbijski piłkarz (zm. 2019)
- 16 października – Andrzej Munk, polski reżyser (zm. 1961)
- 18 października:
- Jesse Helms, amerykański polityk, senator ze stanu Karolina Północna (zm. 2008)
- 5 czerwca – Czesław Taładaj, podpułkownik ludowego wojska polskiego (zm. 1982)
- 19 października:
- Bogusław Klimczuk, polski kompozytor, pianista, dyrygent (zm. 1974)
- Gunnar Nordahl, szwedzki piłkarz (zm. 1995)
- 21 października:
- Malcolm Arnold, angielski kompozytor (zm. 2006)
- Billy Hassett, amerykański koszykarz, trener (zm. 1992)
- Meszulam Dowid Sołowiejczyk, ultraortodoksyjny rabin izraelski (zm. 2021)
- 22 października:
- Georges Brassens, francuski bard (zm. 1981)
- Cuthbert Sebastian, gubernator generalny karaibskiego państwa Saint Kitts i Nevis w latach 1996–2013 (zm. 2017)
- Anna Staniszewska, polska malarka (zm. 2017)
- 24 października – Georgina von Wilczek, księżna Liechtensteinu (zm. 1989)
- 25 października:
- Joanna Muszkowska-Penson, polska lekarka (zm. 2023)
- Michał I Rumuński, ostatni król Rumunii (zm. 2017)
- 28 października
- Peggy Kirk Bell, amerykańska golfistka (zm. 2016)
- Helena Przywarska-Boniecka, polska chemiczka, profesor (zm. 2009)
- 1 listopada – Ilse Aichinger, austriacka poetka i pisarka (zm. 2016)
- 2 listopada:
- Søren Kam, duński oficer SS, kolaborant (zm. 2015)
- Wanda Półtawska, polska psychiatra, doktor nauk medycznych, wykładowczyni akademicka, harcerka, działaczka antyaborcyjna (zm. 2023)
- William Donald Schaefer, amerykański polityk (zm. 2011)
- 3 listopada – Charles Bronson, amerykański aktor, z pochodzenia Tatar Lipkowski (zm. 2003)
- 5 listopada – Fauzijja bint Fu’ad (arab. فوزية بنت الملك فؤاد, pers. فوزیه فؤاد), pierwsza żona ostatniego szacha na perskim tronie Mohammada Rezy Pahlawiego (zm. 2013)
- 6 listopada – James Jones, amerykański pisarz (zm. 1977)
- 8 listopada:
- Krystyna Ciechomska, polska aktorka (zm. 2012)
- Barbara Drapińska, polska aktorka (zm. 2000)
- Walter Mirisch, amerykański producent filmowy (zm. 2023)
- Gene Saks, amerykański reżyser (zm. 2015)
- 10 listopada – Władysław Kandefer, polski rzeźbiarz (zm. 2016)
- 11 listopada
- Anna Borkiewicz-Celińska, polska historyk, żołnierz AK (zm. 2019)
- Ron Greenwood, angielski piłkarz i trener piłkarski (zm. 2006)
- Anna Perlińska, polska archiwistka (zm. 2005)
- 17 listopada:
- Albert Bertelsen, duński malarz i grafik (zm. 2019)
- Mieczysław Tomaszewski, polski muzykolog (zm. 2019)
- 20 listopada – Dan Frazer, amerykański aktor (zm. 2011)
- 21 listopada:
- Arje Eli’aw (ur. jako Lew Lifszyc), izraelski działacz społeczny i polityk (zm. 2010)
- Andrzej Kiszka, polski żołnierz Batalionów Chłopskich, Armii Krajowej, Narodowej Organizacji Wojskowej (zm. 2017)
- 23 listopada – Fred Buscaglione, włoski muzyk, piosenkarz i aktor (zginął w wypadku samochodowym w 1960)
- 26 listopada – Andrzej Nadolski, polski historyk, archeolog, łódzki profesor archeologii, historyk wojskowości, wybitny bronioznawca (zm. 1993)
- 27 listopada – Alexander Dubček, czechosłowacki lider polityczny (zm. 1992)
- 29 listopada – Jackie Stallone, amerykańska astrolog i tancerka, matka Sylvestra Stallone (zm. 2020)
- 2 grudnia – Carlo Furno, włoski duchowny katolicki, kardynał (zm. 2015)
- 4 grudnia – Deanna Durbin, kanadyjska aktorka (zm. 2013)
- 5 grudnia – Marian Łącz, polski aktor (zm. 1984)
- 6 grudnia – Marceli Callo, francuski męczennik, błogosławiony katolicki (zm. 1945)
- 8 grudnia – Horace Barlow, brytyjski neurofizjolog i psychofizyk wzroku (zm. 2020)
- 9 grudnia – Bertha Crowther, brytyjska lekkoatletka, wieloboistka i skoczkini wzwyż (zm. 2007)
- 10 grudnia:
- Christine Brückner, niemiecka pisarka (zm. 1996)
- Karel Hodik, czeski duchowny katolicki, dziennikarz, publicysta (zm. 2009)
- Tadeusz Maślonkowski, polski harcmistrz, żołnierz AK, uczestnik powstania warszawskiego (zm. 1944)
- Giuseppe Prisco, włoski działacz piłkarski (zm. 2001)
- Gian Luigi Rondi, włoski scenarzysta i krytyk filmowy (zm. 2016)
- Mieczysław Rybak, polski inżynier, profesor nauk technicznych (zm. 2003)
- 11 grudnia – Liz Smith, brytyjska aktorka (zm. 2016)
- 12 grudnia – Aleksander Główka, polski nauczyciel (zm. 2018)
- 17 grudnia – Anne Golon, francuska pisarka (zm. 2017)
- 20 grudnia:
- Paul Hisao Yasuda, japoński duchowny katolicki (zm. 2016)
- Dominik Morawski, polski publicysta, aktor, dziennikarz, działacz społeczny (zm. 2016)
- 21 grudnia – Ryszard Demel, polski malarz, witrażysta, pedagog, działacz polonijny (zm. 2023)
- 22 grudnia – Reinhold Stecher, austriacki duchowny katolicki, biskup (zm. 2013)
- 23 grudnia – Helena Rakoczy, polska gimnastyczka (zm. 2014)
- 25 grudnia – Wojciech Tuszko, polski artysta fotograf (zm. 2021)
- 27 grudnia:
- Muhammad Musa, egipski zapaśnik
- Jan Śliwiński, polski generał dywizji (zm. 2009)
- 28 grudnia – Philippe de Gaulle, francuski polityk i wojskowy (zm. 2024)
data dzienna nieznana:
- Rywke Pasamonik, uczestniczka walk w powstaniu w getcie warszawskim (zm. 1943)
- Vladimír Šimo, słowacki taternik, przewodnik tatrzański, ratownik górski, narciarz wysokogórski i chatar (zm. 1993)
Zmarli
[edytuj | edytuj kod]- 1 stycznia – Theobald von Bethmann-Hollweg, niemiecki polityk, kanclerz Cesarstwa Niemieckiego i premier Prus (ur. 1856)
- 2 stycznia – Franz von Defregger, austriacki malarz (ur. 1835)
- 15 stycznia – Franciszek Blechert, generał major (ur. 1862)
- 18 stycznia – Filippo Camassei, łaciński patriarcha Jerozolimy, kardynał (ur. 1848)
- 23 stycznia:
- Heinrich Wilhelm Waldeyer, niemiecki anatom, fizjolog i patolog (ur. 1836)
- Władysław Żeleński, polski kompozytor, pianista, organista, pedagog (ur. 1837)
- 2 lutego – Andrea Ferrari, arcybiskup Mediolanu, błogosławiony (ur. 1850)
- 4 lutego – Carl Hauptmann, niemiecki pisarz (ur. 1858)
- 8 lutego – Piotr Kropotkin (ros. Пётр Алексеевич Кропоткин), klasyk anarchokomunizmu, rosyjski geograf (ur. 1842)
- 27 lutego – Carl Menger, austriacki ekonomista (ur. 1840)
- 1 marca – Mikołaj I Petrowić-Niegosz, król Czarnogóry (ur. 1841)
- 2 marca – Henryk Pachulski, polski kompozytor i pianista (ur. 1859)
- 6 marca – Franciszek Stateczny, teolog katolicki, zwolennik socjalizmu (zm. 1864)
- 15 marca – Mehmet Talaat, polityk turecki oraz wielki wezyr (ur. 1874)
- 22 marca – Ernest William Hornung, angielski prozaik i poeta (ur. 1866)
- 25 kwietnia – Emmeline B. Wells, amerykańska dziennikarka, edytorka, pisarka i poetka (ur. 1828)
- 29 kwietnia – Annie Edson Taylor, amerykańska nauczycielka, kaskaderka (ur. 1838)
- 5 maja – Alfred Hermann Fried, austriacki dziennikarz i pacyfista, laureat Nagrody Nobla (ur. 1864)
- 10 maja – Zofia Rogoszówna, polska pisarka dla dzieci, tłumaczka i poetka (ur. 1881 lub 1882)
- 12 maja – Emilia Pardo Bazán, hiszpańska pisarka (ur. 1851)
- 13 maja – Eugeniusz Kiernik, polski zoolog i paleontolog (ur. 1877)
- 17 maja – August Sokołowski, polski historyk (ur. 1846)
- 13 lipca
- Emily Davies, angielska działaczka na rzecz emancypacji kobiet (ur. 1830)
- Gabriel Lippmann, fizyk francuski, laureat Nagrody Nobla 1908 r. (ur. 1845)
- 2 sierpnia – Enrico Caruso, włoski śpiewak, „król tenorów” w pierwszym 20-leciu XX wieku (ur. 1873)
- 7 sierpnia – Aleksandr Błok, rosyjski poeta symbolista, dramaturg (ur. 1880)
- 8 sierpnia – Maria Małgorzata Caiani, włoska zakonnica, założycielka Najmniejszych Sióstr Serca Jezusowego, błogosławiona katolicka (ur. 1863)
- 16 sierpnia – Piotr I Karađorđević, król Serbii, pierwszy król Jugosławii (ur. 1844)
- 17 sierpnia – Maria Piłsudska, pierwsza żona Józefa Piłsudskiego od roku 1899, działaczka PPS (ur. 1865)
- 23 sierpnia – Feliksa Kozłowska, założycielka mariawityzmu (ur. 1862)
- 7 września – Eugenia Picco, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1867)
- 9 września – Virginia Rappe, amerykańska aktorka (ur. 1891)
- 14 września – Jarogniew Drwęski, polski działacz narodowy, prezydent Poznania (ur. 1875)
- 15 września – Roman von Ungern-Sternberg, rosyjski generał, dowódca Białej Gwardii na Dalekim Wschodzie (ur. 1886)
- 22 września – Iwan Wazow (bułg. Иван Минчев Вазов), bułgarski pisarz i poeta (ur. 1850)
- 27 września – Engelbert Humperdinck, niemiecki kompozytor (ur. 1854)
- 16 października – Helena Dłuska, polska taterniczka (ur. 1892)
- 23 października – John Boyd Dunlop, brytyjski weterynarz, opatentował oponę pneumatyczną.(ur. 1840)
- 8 listopada – Pavol Országh Hviezdoslav, słowacki poeta, dramatopisarz i tłumacz (ur. 1849)
- 30 listopada – Karl Hermann Amandus Schwarz, matematyk niemiecki (ur. 1843)
- 10 grudnia – George Coppinger Ashlin, irlandzki architekt (ur. 1837)
- 11 grudnia – Franciszek Vetulani, polski inżynier meliorant, urzędnik (ur. 1856)
- 12 grudnia – Henrietta Leavitt, amerykańska astronom (ur. 1868)
- 13 grudnia – Maria Magdalena od Męki Pańskiej, włoska zakonnica, błogosławiona katolicka (ur. 1845)
- 16 grudnia – Camille Saint-Saëns, francuski kompozytor i wirtuoz fortepianu i organów, również dyrygent (ur. 1835)
- 17 grudnia – Gabriela Zapolska, polska dramatopisarka (ur. 1857)
Nagrody Nobla
[edytuj | edytuj kod]- z fizyki – Albert Einstein
- z chemii – Frederick Soddy
- z medycyny – nagrody nie przyznano
- z literatury – Anatole France
- nagroda pokojowa – Karl Hjalmar Branting, Christian Lous Lange
Święta ruchome
[edytuj | edytuj kod]- Tłusty czwartek: 3 lutego
- Ostatki: 8 lutego
- Popielec: 9 lutego
- Niedziela Palmowa: 20 marca
- Pamiątka śmierci Jezusa Chrystusa: 21 marca
- Wielki Czwartek: 24 marca
- Wielki Piątek: 25 marca
- Wielka Sobota: 26 marca
- Wielkanoc: 27 marca
- Poniedziałek Wielkanocny: 28 marca
- Wniebowstąpienie Pańskie: 5 maja
- Zesłanie Ducha Świętego: 15 maja
- Boże Ciało: 26 maja
