iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.
iBet uBet web content aggregator. Adding the entire web to your favor.



Link to original content: http://pl.m.wikipedia.org/wiki/Stanisław_Stojałowski
Stanisław Stojałowski – Wikipedia, wolna encyklopedia
Wikipedia

Stanisław Stojałowski

polski duchowny katolicki, działacz ludowy

Stanisław Stojałowski, herbu Sternberg[1] (ur. 14 maja 1845 w Zniesieniu, zm. 23 października 1911 w Krakowie) – polski duchowny katolicki, prałat, polityk, poseł na sejm galicyjski i do parlamentu austriackiego, zwolennik panslawizmu i agraryzmu[2], wydawca pism ludowych: „Wieniec” i „Pszczółka”[3], propagator haseł: oddzielenia Kościoła od państwa, parcelacji wielkiej własności ziemskiej, bezpłatnego szkolnictwa i wyboru hierarchów kościelnych przez wiernych, w 1896 ekskomunikowany przez Kościół rzymskokatolicki[4], rok później ekskomunikę cofnięto[5]. Jeden z prekursorów i pierwszych przywódców ruchu ludowego i chrześcijańsko-społecznego[6].

Stanisław Stojałowski
Ilustracja
Kraj działania

Austro-Węgry

Data i miejsce urodzenia

14 maja 1845
Zniesienie, Cesarstwo Austrii

Data i miejsce śmierci

23 października 1911
Kraków, Austro-Węgry

Miejsce pochówku

Cmentarz Rakowicki w Krakowie

Wikary parafii w Gródku Jagiellońskim, NMP Śnieżnej we Lwowie, Św, Marcina we Lwowie
Okres sprawowania

1875-1880

Proboszcz parafii w Kulikowie
Okres sprawowania

1880-1889

Wyznanie

katolicyzm

Kościół

rzymskokatolicki

Prezbiterat

28 sierpnia 1870

Multimedia w Wikimedia Commons
Stanisław Stojałowski
Data urodzenia

14 maja 1845

Data śmierci

23 października 1911

poseł do austriackiej Rady Państwa
kadencja IX
Okres

od 21 marca 1898
do 7 września 1900

Przynależność polityczna

Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe

Poprzednik

Ferdynand Hompesch

Następca

Stefan Komorowski

poseł na Sejm Krajowy Galicji
kadencja VIII
Okres

od 28 grudnia 1901
do 12 października 1907

Przynależność polityczna

Zjednoczenie Stronnictw Ludowych od 1904 Polskie Centrum Ludowe

Poprzednik

Antoni Styła

Następca

Antoni Styła

poseł do austriackiej Rady Państwa
kadencja XI
Okres

od 17 czerwca 1907
do 30 marca 1911

Przynależność polityczna

Polskie Centrum Ludowe

Następca

Jan Albin Goetz

Multimedia w Wikimedia Commons
Stanisław Stojałowski
Herb
herb Sternberg
Rodzina

Stojałowscy

Data i miejsce urodzenia

14.05.1845
Zniesienie koło Lwowa

Data i miejsce śmierci

23.10.1911
Kraków

Ojciec

Juliusz Stojałowski

Matka

Ludwika z Glasennapów

Rodzeństwo

Mieczysław Stojałowski, Zygmunt Stojalowski, Wanda Stojałowska

Grób ks. Stanisława Stojałowskiego na cmentarzu Rakowickim w Krakowie

Życiorys

edytuj

Syn Juliusza Stojałowskiego (zm. 1877), od 1850 dzierżawcy dóbr w przyszłym powiecie buczackim. Wnuk o. Bazylego Stojałowskiego, ksiądza greckokatolickiego, proboszcza (parocha) we wsi Chlewczany. Uczył się w szkołach ludowych w Buczaczu[7] i Przemyślu[8], a następnie uczęszczał do I Gimnazjum Akademickiego im. Franciszka Józefa we Lwowie. Usunięty z zakazem dalszej nauki z 6 klasy gimnazjum 13 grudnia 1862 za przewodzenie uczniowskim zamieszkom[9]. 27 stycznia 1863 wstąpił do zakonu jezuitów i odbył dwuletni nowicjat w Starej Wsi. W latach 1866–1867 odbywał tam studia filozoficzne, które kontynuował w Krakowie od 1867 do 1868. Od 1868 studiował teologię w Krakowie. Święcenia kapłańskie otrzymał 28 sierpnia 1870. W 1872 założył „Apostolstwo Serca Jezusowego. Intencje na miesiąc…” – miesięcznik katolicki, wydawany obecnie pod tytułem Posłaniec Serca Jezusowego. W latach 1871–1872 wydał szereg prac teologicznych (zob. poniżej). Popadłszy w konflikt z przełożonymi, zakończył studia teologiczne i w maju 1872 został przeniesiony do kolegium jezuickiego w Starej Wsi. Stamtąd skierowano go do kolegium jezuickiego w Drongen (Tronchiennes) koło Gandawy. Podczas pobytu w Belgii (sierpień 1872 – sierpień 1873) zetknął się z chrześcijańską myślą społeczną[9]. Po powrocie do kraju prowadził misje w powiecie krakowskim, jasielskim i krośnieńskim, a następnie uczył religii i łaciny w kolegium jezuickim w Tarnopolu (1873-1874)[9]. Na własną prośbę 4 lutego 1875 opuścił zakon i przeszedł w szeregi duchowieństwa diecezjalnego[5]. Był wikariuszem najpierw Gródku Jagiellońskim, a następnie w kościele NMP Śnieżnej (1877–1878) i kościele św. Marcina (1878-1880) we Lwowie[9] a w latach 1881-1889 był proboszczem w Kulikowie.

Po krótkiej działalności publicystycznej na łamach konserwatywnych pism katolickich w 1875 odkupił od Czesława Pieniążka dwa upadające czasopisma dla chłopów („Wieniec” i „Pszczółka”)[10]. Aby uniknąć ponoszenia dodatkowych opłat pocztowych wychodziły naprzemiennie raz w tygodniu. Dzięki prowadzonej na ich łamach publicystyce pragnął przekształcić chłopa w światłego obywatela, Polaka i dobrego katolika. Pisma te zostały opatrzone mottami – cytatem z ewangelii św. Jana „A prawda was wyswobodzi” oraz cytatem z Zygmunta Krasickiego podkreślającym ich solidarystyczny w sensie społecznym charakter „Z szlachtą polską polski lud”. W obydwu zamieszczał korespondencje i artykuły często własnego autorstwa przedstawiające niesprawiedliwe stosunki społeczne na wsi galicyjskiej. Pisma te wydawał nieprzerwanie, niekiedy nieco modyfikując ich tytuły do 1911. W latach 70. XIX wieku wydawał także dodatek miesięczny do Wieńca i Pszczółki pt. „Posłaniec Serca Pana Jezusa do Narodu Polskiego” (1876-1879) oraz dwutygodnik dla inteligencji „Piast” (1876-1877). Był także redaktorem lwowskiego dwutygodnika „Kaznodzieja Polski”[10]. Zdobył dużą popularność, organizując pielgrzymki, demonstracje, tworząc chłopskie kółka rolnicze, robotnicze związki zawodowe i (od 1887) wyborcze komitety chłopskie.

Aktywny politycznie. W 1880 zorganizował stowarzyszenie „Łączność i Zgoda”[9] z ramienia którego był w latach 1880-1883 radnym miasta Lwowa[8]. Po pozbawieniu go probostwa w Kulikowie od 1890 działał na terenie zachodniej Galicji i Śląska Cieszyńskiego, gdzie m.in. założył Towarzystwo Macierzy Katolickiej w Cieszynie (1891). W latach 1890–1895 wydawał „Dzwon” i „Gospodarz” oraz kalendarze które wspierały rozwój oświaty w duchu katolickim[10].

W 1893 związał się z Związkiem Stronnictwa Chłopskiego kierowanym przez braci Stanisława i Jana Potoczków. Współpracował także z Marią i Bolesławem Wysłouchami a także z Janem Stapińskim[10]. W latach 1894–1895 jego pisma sympatyzowały z tworzącym się ruchem ludowym, a jego zwolennicy wzięli udział w zjeździe założycielskim Stronnictwa Ludowego w Rzeszowie (28 lipca 1895), na którym zaocznie wybrano go zastępcą członka Wydziału tej partii[10]. Wkrótce jednak rozszedł się z ruchem ludowym – powodem były różnice ideologiczne. W 1896 założył Stronnictwo Chrześcijańsko-Ludowe, które weszło w sojusz z socjaldemokracją i odniosło sukces w wyborach 1897 (6 mandatów) do austriackiej Rady Państwa[11]. W tym okresie sam Stojałowski zgłosił akces do Galicyjskiej Partii Socjaldemokratycznej i przekazał redagowanie swych wydawnictw jej działaczom Ignacemu Daszyńskiemu i Tadeuszowi Regerowi[9]. Od ugody z władzami w 1897 stopniowo przesuwa się w kierunku prawicy. W 1900 założył Zjednoczenie Stronnictw Ludowych, w 1904 Polskie Centrum Ludowe[8]. Poseł do austriackiej Rady Państwa IX kadencji (21 marca 1898 – 7 września 1900) wybrany w kurii IV (gmin wiejskich) z okręgu wyborczego nr 9 (Łańcut-Przeworsk-Leżajsk-Nisko-Ulanów) po śmierci swego poprzednika Ferdynanda Hompescha[12]. W parlamencie przewodził własnemu klubowi złożonemu z posłów Stronnictwa Chrześcijańsko-Ludowego[8]. Budził wówczas skrajne emocje. Jak napisał o nim Kazimierz Chłędowski do reszty obrzydliwą figurą był ksiądz Stojałowski, przywódca (...) ludowców, istna figura zbrodniarza. Chudy, blady, bez cery, w zasmarowanej brudnej sutannie, nie umyty, nie uczesany, o spojrzeniu stępionym, podstępnym pełnym fałszu i obłudy. Wyglądał tak, jakby się ciągle walał po szynkach i domach publicznych, a dla odpoczynku przychodził czasem do parlamentu. Usta jego zapełnione były śliną ropuchy, która truje, gdy padnie na inne żywe stworzenie; gdy te usta się rozwarły, to na to by wyrzucać z siebie słowa nienawiści, podburzania poszczególnych klas ludności przeciwko sobie i przekleństwa. Obraz Stojałowskiego zostanie mi w pamięci jako typ wyrzutka społeczeństwa polskiego[13]. Poseł na Sejm Krajowy Galicji VIII kadencji (28 grudnia 1901 – 12 października 1907), wybrany w kurii IV (gmin wiejskich) z okręgu nr 71 (Wadowice)[14]. Powtórnie był posłem do austriackiej Rady Państwa XI kadencji (17 czerwca 1907 – 30 marca 1911), wybranym w okręgu wyborczym nr 41 (Bochnia-Niepołomice-Brzesko-Wiśnicz)[15]. Należał do Koła Polskiego, najpierw frakcji posłów Zjednoczenia Stronnictw Ludowych od 1904 Polskiego Centrum Ludowego[8]. Pod sam koniec życia zbliżył się do Narodowej Demokracji, w 1911 przekazał swoje drukarnie i pismo Janowi Zamorskiemu[10].

Prześladowany za swą działalność przez władze państwowe i kościelne. Wyrokiem z 16 września 1889 został uznany winnym przestępstw kościelnych i skazany na utratę probostwa w Kulikowie i na 6-tygodniowe rekolekcje w klasztorze w Sanoku[16]. Władze kościelne nałożyły sekwestr na dochody księdza Stojałowskiego, następnie został zasuspendowany, a w sierpniu 1896 wyklęty przez Watykan[17]. Klątwa, po złożeniu obszernych wyjaśnień przez księdza Stojałowskiego została cofnięta we wrześniu 1897[5]. Dwukrotnie aresztowany przed wyborami do parlamentu austriackiego (6 października 1888 i 15 listopada 1894), a także w październiku 1896 przed uzupełniającymi wyborami do Sejmu Krajowego Galicji VII kadencji w Sanoku, gdy w sposób – zdaniem prasy – niegodny dokonano jego zatrzymania i odstawienia do miejscowego aresztu[18]. Był 27 razy więziony łącznie spędził w więzieniach i aresztach 9 lat.

Zmarł 23 października 1911 na Zaciszu w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[19].

Prace Stanisława Stojałowskiego

edytuj

Rodzina i życie prywatne

edytuj
 
Fr. Andrzej Adamski, The Church in Poland in the Mirror of the Press
(wyd. Verbum 2012);
zob. CHAPTER II
The Church During Partitions – at the Turn of Centuriess (s. 31−32)

Pochodził z zubożałej rodziny szlacheckiej: syn urzędnika celnego i dzierżawcy dóbr Juliusza i Ludwiki z Glasennapów. Był wnukiem Bazylego Stojałowskiego, greckokatolickiego proboszcza we wsi Chlewczany (pow. żółkiewski). Ważną rolę w jego wychowaniu, szczególnie religijnym odegrały babka Franciszka z Paszkowskich Stojałowska oraz macocha Karolina ze Stankiewiczów. Jego starszym bratem był powstaniec styczniowy, sybirak a następnie nauczyciel Mieczysław (1841-1903), Młodsza siostra Wanda (1848-po 1914) wstąpiła w r. 1872 do zakonu felicjanek (w zakonie Maria Franciszka) i od r. 1900 była przełożoną ich klasztoru w Przemyślu[9].

Upamiętnienie

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Franciszek Kącki, Ks. Stanisław Stojałowski i jego działalność społeczno-polityczna. T.1: 1845-1890, Lwów: Lwów: skl. gl. Kasa im. J. Mianowskiego, 1937.
  2. ↑ Jacek Bartyzel, Bogdan Szlachta, Adam Wielomski, Encyklopedia polityczna. Radom 2007, s.20.
  3. ↑ Mały słownik 1964 ↓, s. 347.
  4. ↑ Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej 2002 ↓, s. 55,.
  5. ↑ a b c Rafał Łętocha, Ks. Stanisław Stojałowski – obrońca ludu polskiego [online], "Nowy Obywatel” – pismo na rzecz sprawiedliwości społecznej, 13 kwietnia 2012 [dostęp 2018-07-29].
  6. ↑ Konrad Naylor, 100 postaci, które miały największy wpływ na dzieje Polski. Puls 1996, s.773.
  7. ↑ Latos, s. 11.
  8. ↑ a b c d e Parlament Österreich Republik, Franz Adlgasser, Kurzbiografie Stojałowski, Stanisław – Parlamentarier 1848-1918 online [19.10.2019]
  9. ↑ a b c d e f g Tomasz Latos, Stojałowski Stanisław (1845-1911), Polski Słownik Biograficzny, Warszawa-Kraków 2006-2007, t. 44, s. 11-17
  10. ↑ a b c d e f Stojałowski Stanisław. W: Słownik biograficzny działaczy ruchu ludowego (makieta). Warszawa, 1989, s. 376.
  11. ↑ Jarosław Tomasiewicz: Rewolucja w imię Ewangelii?, „Robotnik Śląski” nr 7/1999.
  12. ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848-1918, Warszawa 1996, s. 409
  13. ↑ Kazimierz Chłędowski, Pamiętniki, t. 2 Wiedeń (1881-1901), oprac. Antoni Knot, Wrocław 1957, s. 335
  14. ↑ Stanisław Grodziski, Sejm Krajowy Galicyjski 1861–1914, Warszawa 1993,
  15. ↑ Józef Buszko, Polacy w parlamencie wiedeńskim – 1848-1918, Warszawa 1996, s. 426.
  16. ↑ Redaktor „Wieca” i „Pszczółki” przed sądem. „Krakus”, s. 10, Nr 27 z 8 lipca 1893. 
  17. ↑ Ruch ludowy a Kościół rzymskokatolicki w latach II Rzeczypospolitej 2002 ↓, s. 51, 52,.
  18. ↑ Kronika. „Gazeta Sanocka”, s. 4, Nr 83 z 1 listopada 1896. 
  19. ↑ Pogrzeb ks. Stojałowskiego Czas 1911 nr 490 z 26 października s. 2
  20. ↑ Na prowincji. Odsłonięcie pomnika ks. Stojałowskiego Kurier Lwowski 1912 nr 209 s. 5
  21. ↑ Ku czci twórcy ruchu ludowego w Galicji. „Nowości Illustrowane”. Nr 46, s. 7, 15 listopada 1913. 
  22. ↑ Pomnik ks. Stojałowskiego Kurier Lwowski 1914 nr 292 s. 5
  23. ↑ Odsłonięcie pomnika Kurier Lwowski 1914 nr 194 s.2
  24. ↑ Słownik Biograficzny 1989 ↓, s. 335,.
  25. ↑ Szczecin, Stojałowskiego Stanisława, ks., Ulica. [w:] mapa Targeo.pl [on-line]. AutoMapa Sp. z o.o.. [dostęp 2018-05-29].
  26. ↑ Wykaz nazw ulic miasta Sanoka. sanok.pl, 13 stycznia 2012. [dostęp 2014-05-10].
  27. ↑ Kronika. Tygodnik Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Bielsko-Biała, 1989, R. XIII, Nr 50 (686) – Śląska Biblioteka Cyfrowa [online], sbc.org.pl [dostęp 2019-12-14].
  28. ↑ Przemyśl - Wykaz Ulic [online], wykaz.rky.pl [dostęp 2024-10-27].

Bibliografia

edytuj

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Stanisław_Stojałowski&oldid=75062660”