Seszele

Republika Seszeli
*Repiblik Sesel*
*République des Seychelles*
*Republic of Seychelles*
Herb	Flaga
	Dewiza: Finis Coronat Opus; (Koniec wieńczy dzieło)
	Hymn: Koste Seselwa; (Łączmy się, Seszelczycy);
Ustrój polityczny	republika
Stolica	Victoria
Data powstania	29 czerwca 1976
Prezydent	Wavel Ramkalawan
Powierzchnia	455 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 93 920
• gęstość	206 os./km²
Kod ISO 3166	SC
Waluta	rupia seszelska (SCR)
Telefoniczny nr kierunkowy	+248
Domena internetowa	.sc
Kod samochodowy	SY
Kod samolotowy	S7
Strefa czasowa	UTC +4
Język urzędowy	kreolski seszelski, francuski, angielski
Religia dominująca	rzymski katolicyzm
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 1,95 mld USD; 19 537 USD
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 3,96 mld dolarów międzynar.; 39 662 dolarów międzynar.
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Seszele (fr. i ang. Seychelles, sesz. Sesel), oficjalnie: Republika Seszeli – państwo wyspiarskie na Oceanie Indyjskim, ok. 1600 km od wybrzeży Afryki, położone na północny wschód od Madagaskaru. Najbliższe państwa i terytoria zamorskie to Mauritius i Reunion na południu oraz Malediwy na północnym wschodzie.

Historia

Brytyjski gubernator kolonii dokonuje przeglądu seszelskiej gwardii honorowej w 1972 roku

Wyspy były pierwotnie niezamieszkane. Od X wieku były odwiedzane przez kupców arabskich. Na początku XVI wieku zostały odkryte przez Portugalczyków dla Europy. Od końca XVII do początku XVIII wieku stanowiły schronienie piratów europejskich. W połowie XVIII wieku archipelag został anektowany przez Francję. Nazwa wysp pochodzi od nazwiska francuskiego ministra finansów na dworze króla Ludwika XV, Jeana Moreau de Séchelles. W 1756 roku przybyli tu pierwsi osadnicy francuscy, którzy następnie sprowadzili na miejsce niewolników. Od 1794 roku Seszele znajdowały się pod okupacją Wielkiej Brytanii. W 1814 roku przynależność wysp została prawnie usankcjonowana przez traktat paryski. Kultura i język francuski pozostały dominujące. W 1903 roku stały się odrębną kolonią z gubernatorem (wcześniej zarządzane były przez władze Mauritiusu)^[3]. Zniesienie niewolnictwa w Imperium Brytyjskim w 1833 roku doprowadziło do imigracji na wyspy ludności hinduskiej. Na początku XX wieku zaczęli napływać Arabowie z Mauritiusa. W 1964 roku powstały pierwsze krajowe partie polityczne: Zjednoczona Partia Ludowa Seszeli (SPUP) i Seszelska Partia Demokratyczna (SDP). SPUP miała socjalistyczny charakter a jej przywódcą był France-Albert René. SDP z kolei prezentowała program centroprawicy a jej liderem pozostawał James Mancham. Od 1970 roku Brytyjczycy zwiększali udział przedstawicieli Seszeli we władzach kolonii. Wybory do Rady Rządzącej wygrała SDP a premierem został Mancham^[3].

W 1975 roku kraj uzyskał autonomię, rok później niepodległość w ramach brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Prezydentem republiki został Mancham, premierem z kolei René. W 1977 roku SPUP pod wodzą René przeprowadziło bezkrwawy zamach stanu. Partia przemianowana w 1978 roku na Ludowy Front Postępowy Seszeli sprawowała monopartyjne rządy. Prezydentem i jednoczesnym szefem rządu pozostawał René^[3]. W 1979 roku rząd powstrzymał próbę inwazji na kraj (zanim się rozpoczęła), którą obalony Mancham chciał przeprowadzić z pomocą amerykańskich dyplomatów w Kenii i na Seszelach (a według niektórych źródeł także rządu Francji)^[4]. W latach 80. doszło do kilku nieudanych zamachów stanu. Część z nich była zorganizowana z udziałem apartheidowskiego RPA co potwierdziło niezależne dochodzenie ONZ. Według niektórych źródeł w próby obalenia rządu zaangażowana była również CIA^[5]. W latach zimnej wojny Seszele pozostały neutralne i lawirowały między Zachodem a ZSRR^[6]. W 1991 roku pod naciskiem opozycji rząd zainicjował proces demokratyzacji. W 1993 roku wprowadzono nową konstytucję, jednocześnie odbyły się wybory parlamentarne i prezydenckie. Zwycięstwo w nich odniósł René i jego partia (ponad 50% mandatów w parlamencie). Prezydent ustąpił z urzędu w 2004 roku, władzę po nim objął dotychczasowy wiceprezydent James Michel^[3].

Polityka

Ta sekcja od 2023-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w sekcji mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Seszele są republiką. Prawo wyborcze posiada każdy mieszkaniec powyżej 17. roku życia. System prawny bazuje na angielskim prawie zwyczajowym i francuskim prawie cywilnym.

Władza wykonawcza

Prezydent Seszeli, który jest także głową rządu jest wybierany w wyborach powszechnych na pięcioletnią kadencję. Prezydent France-Albert René został wybrany demokratycznie po reformach konstytucyjnych w 1992, ale władzę w państwie posiadał już od 1977. Ustąpił ze stanowiska w 2004 na korzyść swojego wiceprezydenta, Jamesa Michela. Głową państwa jest Wavel Ramkalawan. Gabinet składa się z ministrów asygnowanych przez prezydenta.

Władza ustawodawcza

Tę sekcję należy dopracować:

od 2023-10 → poprawić styl – powinien być encyklopedyczny,
od 2023-10 → sformatować tekst (pomoc: podział na sekcje, tabele, wzory).
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

State House w Victorii – siedziba prezydenta

Parlament seszelski nosi nazwę Zgromadzenia Narodowego, składa się z 35 członków, z których 25 jest wybieranych bezpośrednio, podczas gdy pozostałe 10 osób zostaje wyznaczonych proporcjonalnie przez partie, które zdobyły ponad 9% głosów. Kadencja parlamentu trwa 5 lat.

Wyniki wyborów w dniach 4–6 grudnia 2002: SPPF 54,3%, SNP 42,6%, SDP 3,1%, SDA, 0,3%; miejsca zdobyte bezpośrednio – SPPF 18, SNP 7; miejsca ustalone przez partie – SPPF 5, SNP 4.

Główne partie polityczne to:

Seychelles National Party (SNP)
People’s Party (PP)
Seychelles Democratic Party (SDP)

Władza sądownicza: Sąd Najwyższy i Sąd Apelacyjny, sędziowie wybierani są przez prezydenta.

Członkostwo w organizacjach międzynarodowych

Seszele należą do następujących organizacji: ACCT, ACP, AfDB, Wspólnota Narodów, ECA, FAO, G-77, IBRD, ICAO, ICFTU, Czerwony Krzyż, IFAD, IFC, ILO, IMF, IMO, InOC, Interpol, MKOL, ISO (korespondent), NAM, OAU, OPCW, SADC, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UPU, WCL, WHO, WMO, WToO, WTrO (kandydat).

Podział administracyjny

Seszele są pod względem administracyjnym podzielone na 25 jednostek nazywanych dystryktami:

Warunki naturalne

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Seszeli.

Osobny artykuł: Wyspy Seszeli.

Seszele stanowią grupę 115 wysp pochodzenia wulkanicznego i koralowego na Oceanie Indyjskim. Dwa główne archipelagi kraju to Wyspy Wewnętrzne i Wyspy Zewnętrzne. Tylko 33 wyspy są zamieszkane. Największa z wysp to Mahé (144 km²) i na niej znajduje się stolica kraju Victoria oraz zamieszkuje na niej ponad 80% ludności. Pozostałe większe wyspy to Praslin (38,8 km²), Silhouette (20,7 km²) i La Digue (10,4 km²). Wyspy Seszeli można podzielić na dwa rodzaje ze względu na budowę i pochodzenie. Wyspy wulkaniczne (w liczbie 32), zbudowane z zasadowych skał wulkanicznych są większe, mają urozmaiconą rzeźbę wyżynno-górzystą z płaskimi wybrzeżami. Pozostałe to wyspy koralowe, które wznoszą się niewiele ponad powierzchnię oceanu, mają wyrównaną powierzchnię. Z wysp koralowych można wymienić Amiranty, Farquhar i Aldabra. Atole koralowe nie są najczęściej zamieszkane. Na Mahé znajduje się także najwyższy szczyt kraju Morne Seychellois – 905 m n.p.m. Długość linii brzegowej wynosi 491 km.

Panorama Seszeli z wyspy Mahe

Klimat

Seszele leżą w strefie klimatu równikowego wilgotnego z odmianą monsunową. Średnia temperatura powietrza waha się przez cały rok od 24 °C do 30 °C. Podczas najchłodniejszych miesięcy – lipca i sierpnia temperatura spada nawet do 21 °C. Południowo-wschodni wiatr wieje regularnie od maja do listopada, czyniąc ten okres najprzyjemniejszym w roku. Cieplejsza połowa roku to okres od grudnia do kwietnia, kiedy wilgotność wzrasta do 80 procent. Najgorętsze są marzec i kwiecień, ale temperatura niezbyt często przekracza 31 stopni. Roczne opady mieszczą się w granicach od 2900 mm rocznie w Victorii do 3600 mm na zboczach górskich. Większość wysp leży na zewnątrz pasa cyklonów, więc mocne wichury są rzadkością.

Fauna

Według badań Banku Światowego wyspy są ojczyzną co najmniej 15 gatunków ptaków, 3 ssaków, 30 gadów i płazów oraz kilkuset gatunków ślimaków, owadów, pająków i innych bezkręgowców niewystępujących nigdzie indziej. Prócz tego w wodach żyje 900 gatunków ryb, spośród których jedna trzecia jest powiązana z rafami koralowymi. Często można także spotkać żółwie lądowe i morskie.

Flora

Vallee de Mai

Około 10% łącznej powierzchni archipelagu Seszeli pokrywają lasy tropikalne z licznymi gatunkami endemicznymi. Lasy te porastają wyższe partie wysp, występują w nich cenne gatunki drzew, takie jak mahoniowiec i hebanowiec.
Na drugiej co do wielkości wyspie Seszeli, Praslin, porośniętej przez bujną roślinność, znajduje się Park Narodowy Praslin, z unikatowym rezerwatem Doliny Mai – Vallée de Mai. Ten rezerwat o powierzchni 39 km² chroni endemiczne seszelskie gatunki fauny i flory. Do najbardziej intrygujących endemitów należy miejscowa palma, lodoicja seszelska (Lodoicea maldivica), która rośnie tylko na 2 wysepkach. Jest to roślina jednopienna, z charakterystycznie ukształtowanym owocem zawierającym najcięższe na świecie nasienie, którego waga dochodzi nawet do 25 kg. Jego kształt przypomina ogromną bułkę z przedziałkiem o średnicy 0,5 m. W odróżnieniu od owocu palmy kokosowej lodoicja nie mogła się rozprzestrzeniać, ponieważ jej ciężki owoc tonie. Niektóre owoce z prądem morskim dostawały się na Malediwy, ale tylko dlatego, że były puste w środku, a przez to nie mogły wykiełkować.

W Rezerwacie Vallée de Mai, wyspa Praslin

Gospodarka

Seszelczyk ze zbiorem orzechów kokosowych

Podstawą gospodarki Seszeli jest turystyka, która rozwinęła się w latach 70., kiedy oddano do użytku nowoczesne hotele, kąpieliska i przede wszystkim międzynarodowe lotnisko. Obecnie turystyka zapewnia zatrudnienie 30% czynnych zawodowo i przynosi ok. 70% wpływów do budżetu. Większość ludności (71%) pracuje w usługach, przemysł daje zatrudnienie 19% mieszkańców, rolnictwo jedynie 10%.

Wiele artykułów rolnych musi być importowanych, ponieważ potrzeby żywieniowe mieszkańców nie mogą być zaspokojone przez krajową produkcję. Eksportuje się wanilię (4. miejsce w Afryce^{[potrzebny przypis]}), tytoń, cynamon, goździki (7. miejsce na świecie^{[potrzebny przypis]}), guano (4.^{[potrzebny przypis]}) oraz orzechy kokosowe. Przemysł ogranicza się do przetwórstwa płodów rolnych i produkcji znanych seszelskich konserw z tuńczyka.

Seszele osiągają najwyższy po Mauritiusie wskaźnik PNB na jednego mieszkańca w Afryce: 7800 USD. Główni partnerzy handlowi to RPA, USA, Wielka Brytania, Francja, Japonia i Singapur.

Struktura PKB: usługi 66,4%, przemysł 30,4%, rolnictwo 3,2%. Spośród całej powierzchni kraju 2,22% to grunty orne, 13,33% stałe uprawy (2001).

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z Seszeli wyniosła w 1990 roku 0,330 Mt, z czego 0,288 Mt stanowiła emisja dwutlenku węgla, na drugim miejscu był metan, a na trzecim podtlenek azotu. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 4,072 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na tysiąc dolarów amerykańskich PKB – 291 kg. Od tego czasu emisje dwutlenku regularnie rosną, przy czym maksimum osiągnęły w 2012. Szczególnie duży wzrost emisji dotyczy energetyki i transportu. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 0,980 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca wyniosła 10,291 t i w przeliczeniu na tysiąc dolarów PKB – 373 kg^[7].

Demografia

Zmiana liczby ludności Seszeli

Na ludność Seszeli składają się głównie Kreole – potomkowie kolonistów francuskich, władający dialektem kreolskim, którzy stanowią 89% ludności. Pozostałe grupy etniczne to Hindusi – 5%, Malgasze (rdzenna ludność Madagaskaru) i inni po 3%. Prawie 90% ludności zamieszkuje wyspę Mahé. Ludność miejska stanowi 47% ogółu mieszkańców. Średnia długość życia wynosi 71 lat (77 kobiety, 66 mężczyźni). Średni wiek to 27,7 lat; mężczyźni 26,6; kobiety 28,8. Dzieci poniżej 15 roku życia stanowią 26,4% mieszkańców. Średni roczny przyrost ludności wynosi 0,43%.

Główne miasta Seszeli (tys. mieszk.):

Victoria – 25
Anse Boileau – 4
Anse Royale – 4
Cascade – 3

Religia
Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center^[8]^[9]:

katolicyzm: 83%
Osobny artykuł: Diecezja Port Victoria.
protestantyzm: 10% (gł. anglikanie, zielonoświątkowcy i adwentyści dnia siódmego)
brak religii: 2,1%
hinduizm: 2,1%
islam: 1,1%
inni chrześcijanie: 1%
Osobny artykuł: Świadkowie Jehowy na Seszelach.
inne religie: 0,7%.

Komunikacja

W użyciu znajduje się 21 700 linii telefonicznych (2002), liczba telefonów komórkowych to 54,5 tys. (2003). Na Seszelach nadają cztery stacje radiowe: jedna AM, jedna FM i dwie na falach krótkich (1998). Działają dwie stacje telewizyjne (plus 9 przekaźników) (1997), dostawą Internetu zajmują się dwie firmy (2000), obsługujące 11 700 użytkowników (2002). Seszele nie posiadają linii kolejowych, zaś długość dróg to 373 km, w tym utwardzone: 315 km, nieubite: 58 km. Flotę stanowi 5 statków, w tym 2 cargo i 3 tankowce. W kraju znajduje się 15 lotnisk spośród których 8 to lotniska z utwardzonymi pasami (2005).

Obrona

Kraj posiada cztery typy sił obrony kraju: wojsko, straż przybrzeżną, jednostkę ochrony prezydenta i policję. Potencjalna siła militarna to 23 444 osób (2003). Mężczyźni gotowi do służby wojskowej: 11 639 (2003). Na obronę kraju wydawanych jest 12,8 mln dolarów, co stanowi 1,8% PKB.

Kultura

Muzyka ludowa łączy w sobie wielotorowe wpływy synkretycznej mody, włączając w to polki, mazurki, francuską muzykę ludową i popularną, sega, taarab, soukos i inne rodzaje muzyki afrykańskiej, a także polinezyjskiej i indyjskiej. Na Seszelach mieszka kilku znanych malarzy: Michael Adams, Leon Radegonde, Gerard Devoud, Marc Duc.

Święta:

18 czerwca – Święto Narodowe
29 czerwca – Dzień Niepodległości
10 grudnia – Dzień Wolności

Stałe imprezy:

kwiecień – Narodowe Zawody Wędkarskie
sierpień/wrzesień – Regaty Round Table Beau Vallon
wrzesień – Coroczne Regaty La Digue
październik – Festiwal Kreolski
listopad – SUBIOS (festiwal poświęcony podwodnemu światu Seszeli)

Galeria

Victoria
Port w Victorii
Wyspa Mahé
Anse Lazio (wyspa Praslin)
Wyspa Mahé
Wyspa Mahé
Wyspa Mahé
Wyspa Mahé
Owoc lodoicji seszelskiej (Praslin)
Żółwie Dipsochelys Hololissa na wyspie Cousine
Zatoka Mahe o zachodzie słońca
Żaglica
Kwiatostan męski palmy seszelskiej z gekonem (Aeluronyx sechellensis)
Owoc lodoicji seszelskiej

Przypisy

↑ The World Factbook — Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Seszele. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-07-12] .
↑ WilliamW. Blum WilliamW., Killing Hope: U.S. Military and C.I.A. Interventions since World War II, WilliamW. Blum, wyd. 2nd ed., Updated ed, Monroe, ME:: Common Courage Press, 2004, s. 268, ISBN 1-56751-252-6, OCLC 53832319 .
↑ JohnJ. Perkins JohnJ., The Secret History of the American Empire: Economic Hitmen, Jackals, and the Truth About Global Corruption, New York, NY: Dutton, 2007, s. 235–245, ISBN 978-0-525-95015-8, OCLC 86109881 .
↑ Seszele – krótka historia. (pol.).
↑ Seychelles, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, 203e, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
↑ Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].
↑ Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

Linki zewnętrzne

[1] The World Factbook — Central Intelligence Agency [online], www.cia.gov [dostęp 2017-10-05] [zarchiwizowane z adresu 2007-06-12] (ang.).

[IMF-2] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-23]. (ang.).

[AFRYKA-3] Seszele. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2015-07-12] .

[4] WilliamW. Blum WilliamW., Killing Hope: U.S. Military and C.I.A. Interventions since World War II, WilliamW. Blum, wyd. 2nd ed., Updated ed, Monroe, ME:: Common Courage Press, 2004, s. 268, ISBN 1-56751-252-6, OCLC 53832319 .

[5] JohnJ. Perkins JohnJ., The Secret History of the American Empire: Economic Hitmen, Jackals, and the Truth About Global Corruption, New York, NY: Dutton, 2007, s. 235–245, ISBN 978-0-525-95015-8, OCLC 86109881 .

[AFRYKAII-6] Seszele – krótka historia. (pol.).

[7] Seychelles, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report - Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, 203e, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

[8] Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

[9] Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-08-10].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]