Schwedt/Oder

Schwedt/Oder
Herb	Flaga
Państwo	Niemcy
Kraj związkowy	Brandenburgia
Burmistrz	Annekathrin Hoppe
Powierzchnia	360,73 km²
Wysokość	4 m n.p.m.
Populacja (31 grudnia 2020); • liczba ludności; • gęstość	; 29 433; 147 os./km²
Nr kierunkowy	03332, 033336
Kod pocztowy	16303, 16278
Tablice rejestracyjne	UM, SDT, ANG, PZ, TP
	Położenie na mapie Brandenburgii Schwedt/Oder
	Położenie na mapie Niemiec Schwedt/Oder
	53°04′N 14°17′E/53,066667 14,283333
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Informacje w Wikipodróżach
	Strona internetowa

Schwedt/Oder^[2] – miasto w północno-wschodniej części Niemiec, w kraju związkowym Brandenburgia, w powiecie Uckermark, nad Odrą, przy granicy z Polską. Leży około 45 kilometrów na południowy zachód od Szczecina i 85 kilometrów na północny wschód od Berlina. Miasto leży w bezpośrednim sąsiedztwie parku narodowego Doliny Dolnej Odry.

Pod względem liczby mieszkańców jest największym miastem w powiecie, na dzień 31 grudnia 2020 Schwedt/Oder zamieszkiwane było przez 29 433 mieszkańców.

Toponimia

Nazwa pochodzenia słowiańskiego, poświadczona w źródłach średniowiecznych w formie Scwet (1265), Zuet (1269), Zweth (1271), Zswet (1295), Zweth (1321), Sweit (1354), Sweet (1373), Swet (1375). Rekonstruowana połabska forma *Svět od *svět „światło”^[3]. Forma polska: Świecie nad Odrą, Świecie Odrzańskie^[4]^[5], ew. Świeć^[6].

Historia

Zamek w 1669 r.

Zbudowane w miejscu słowiańskiej osady. Od XII wieku stanowiło przedmiot sporów pomiędzy Marchią Brandenburską a księstwem pomorskim. W 1354 r. zostało przekazane przez margrabiego Brandenburgii Ludwika VI Rzymianina Pomorzu. W 1434 r. bezskutecznie oblegane przez elektora brandenburskiego Fryderyka I.

W 1481 r. miejscowość zakupił hrabia Johann von Hohnstein. W latach 1513 i 1587 odnowiono prawa miejskie. W 1609 r. wygasła tutejsza linia Hohnsteinów, a w trakcie wojny trzydziestoletniej miasto zostało przeszło 30-krotnie splądrowane. W 1631 roku w mieście rozbił obóz król szwedzki Gustaw II Adolf przed bitwą pod Breitenfeld. W 1637 zostało podpalone przez szwedzkie wojska pod wodzą Johana Banéra. W latach 1689–1788 miasto było siedzibą bocznej linii margrabiów Brandenburgii, po czym znalazło się pod kontrolą Królestwa Prus. W 1871 r. zostało częścią zjednoczonych Niemiec.

Znacznie zniszczone w 1945 r. podczas II wojny światowej^[7]. Po wojnie znalazło się w radzieckiej strefie okupacyjnej Niemiec, z której w 1949 utworzono NRD. Schwedt został miastem na prawach powiatu w okręgu Frankfurt nad Odrą i był prężnie rozwijającym się ośrodkiem przemysłowym. Najważniejszymi gałęziami przemysłu były przemysł naftowy, zakład produkcji papieru oraz fabryka obuwia. W czasach NRD w Schwedt znajdowało się ponadto jedyne więzienie wojskowe w kraju.

Od 1990 roku leży w granicach Republiki Federalnej Niemiec. W późniejszych latach do miasta przyłączono szereg wsi: w 1993 Blumenhagen, Gatow i Kunow, w 1998 Kummerow, w 2001 Criewen i Zützen, w 2002 Stendell, w 2003 Hohenfelde. 26 października 2003 przyłączono także miasteczko Vierraden. 1 stycznia 2021 do miasta przyłączono gminę Schöneberg, która stała się automatycznie jego dzielnicą^[8]. 19 kwietnia 2022 przyłączono kolejne trzy gminy – Berkholz-Meyenburg, Mark Landin i Passow oraz powierzono miastu Schwedt współzarządzanie gminą Pinnow^[9].

W roku 1990 miasto liczyło prawie 54 tysiące mieszkańców, w roku 2005 – 37,3 tys., natomiast w roku 2018 liczba mieszkańców spadła poniżej 30 tys. Ogromna liczba pustostanów spowodowała, że wyburzono całe osiedla mieszkalne.

Zabytki

Kościół francuski

Kościół Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny

Kościół św. Katarzyny

Fragment murów miejskich

Młyn miejski

Gmach sądu

Ruiny zamku w Vierraden

Ratusz w Vierraden

Muzeum Miejskie

Pałac w Criewen

Kościół francuski z lat 1777–1779 w stylu rokokowym, współcześnie sala koncertowa
Kościół rzymskokatolicki pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny, neogotycki, wybudowany w latach 1895–1898
Kościół luterański św. Katarzyny z lat 1887–1890, zniszczony w 1945, odbudowany w latach 1951–1956
Fragment murów miejskich
Młyn miejski z końca XIX w., neogotycki
Gmach sądu z końca XIX w., neogotycki
Wieża ciśnień z 1911 r.
Mykwa z 1862 r.
Budynek Muzeum Miejskiego (Stadtmuseum)
Ruiny zamku z XIII w. w Vierraden
Ratusz w Vierraden
Młyn w Vierraden
Kościół św. Krzyża z 1788 r. w Vierraden (od 1945 w ruinie)
Pałac w Criewen z 1746 r., przebudowany w latach 1818 i 1910
Kościół w Criewen z 1822 r.
Kościół w Kunowie z XIII w. w stylu romańskim
Kościół luterański w Kummerowie
Kościół z XIII w. w Zützen, później przebudowywany
Kościół luterański w Stendell
Dom celny w Stendell

Gospodarka

Widok na miasto, w tle widoczna jest rafineria

W mieście znajduje się wielka rafineria ropy naftowej PCK Raffinerie, dostarczanej rurociągiem „Przyjaźń” z Rosji, a także rurociągi do miasta Rostock i Leuna^[10]. Kolejną ważną gałęzią gospodarki jest przemysł papierniczy. W mieście znajduje się także jedna z największych spalarni odpadów w Europie, w której spalane są śmieci z Brandenburgii i Pomorza Przedniego.

W 1994 otwarto centrum handlowe Oder-Center.

Transport

Stacja kolejowa

W mieście znajduje się stacja kolejowa oraz port rzeczny na kanale Hohensaaten-Friedrichsthal obsługujący miejscową papiernie i rafinerię.

Przez miasto przebiegają drogi krajowe B2 i B166. Autostrady A11 i A20 przecinają się niecałe 30 kilometrów od miasta przy węźle Uckermark.

Do 2007 roku istniało drogowe przejście graniczne Krajnik Dolny-Schwedt.

Port rzeczny

Współpraca

Zobacz też

2 Pułk Dragonów (1 Brandenburski)

Przypisy

↑ Bevölkerung im Land Brandenburg nach amtsfreien Gemeinden, Ämtern und Gemeinden 31. Dezember 2020 [online] [dostęp 2023-01-05] (niem.).
↑ Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest po ukośniku; potocznie nazwę miasta skraca się do samego Schwedt.
↑ Brandenburgisches Namensbuch, Teil VIII: Die Ortsnamen der Uckermark, Weimar 1996, s. 223.
↑ Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1].
↑ Jarosław Kociuba „Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach dawnego Księstwa Pomorskiego”, Walkowska Wydawnictwo Szczecin 2012.
↑ ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
↑ Trasy dojazdowe do Berlina. W: A.Górny Z.Kulczycki: Przewodnik po Niemieckiej Republice Demokratycznej. Warszawa: SiT, 1978, s. 38.
↑ Przyłączenie Schöneberga.
↑ Gesetz über die Gebietsänderung der amtsangehörigen Gemeinden des Amtes Oder-Welse, Berkholz-Meyenburg, Mark Landin, Passow und Pinnow (Uckermark).
↑ Schwedt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-18] .

[1] Bevölkerung im Land Brandenburg nach amtsfreien Gemeinden, Ämtern und Gemeinden 31. Dezember 2020 [online] [dostęp 2023-01-05] (niem.).

[2] Urzędowa forma nazwy jest dwuczłonowa, przy czym drugi wyraz zapisywany jest po ukośniku; potocznie nazwę miasta skraca się do samego Schwedt.

[3] Brandenburgisches Namensbuch, Teil VIII: Die Ortsnamen der Uckermark, Weimar 1996, s. 223.

[4] Mapa Polski 1:500 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1947 [1].

[5] Jarosław Kociuba „Pomorze. Praktyczny przewodnik turystyczny po ziemiach dawnego Księstwa Pomorskiego”, Walkowska Wydawnictwo Szczecin 2012.

[6] s. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.

[7] Trasy dojazdowe do Berlina. W: A.Górny Z.Kulczycki: Przewodnik po Niemieckiej Republice Demokratycznej. Warszawa: SiT, 1978, s. 38.

[8] Przyłączenie Schöneberga.

[9] Gesetz über die Gebietsänderung der amtsangehörigen Gemeinden des Amtes Oder-Welse, Berkholz-Meyenburg, Mark Landin, Passow und Pinnow (Uckermark).

[10] Schwedt, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-18] .

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]