Ołtaszyn
Ołtaszyn (niem. Oltaschin, od 1937 do 1945 Herzogshufen[2], w pierwszych latach po II wojnie światowej Ołtarzyn[3]) – osiedle leżące w południowej części Wrocławia.
| Osiedle Wrocławia | |
 Kościół pw. Wniebowzięcia NMP w Ołtaszynie | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miasto | |
| W granicach Wrocławia |
1951 |
| Populacja (30.06.2022) • liczba ludności |
|
Położenie na mapie Wrocławia
| |
Ołtaszyn od strony południowej sąsiaduje z wsią Wysoka (wzdłuż polnej drogi), od północy sięga do linii kolejowej Wrocław – Kobierzyce, od wschodu sąsiaduje z Wojszycami (w linii ulic: Świt, Nenckiego, Gałczyńskiego i Grota-Roweckiego), od zachodu natomiast z Partynicami (w linii ulic: Agrestowej i Obrońców Poczty Gdańskiej).
Historia
edytujNajstarsze ślady osadnictwa w okolicy Ołtaszyna pochodzą z epoki brązu i żelaza.
Najstarszy znany zapis dotyczący wsi pochodzi z roku 1204, w którym Henryk Brodaty m.in. zwolnił posiadłości klasztoru NMP na Piasku od daniny na prawie polskim iure polonico zwanej podworowem[4]. Miejscowość została wymieniona w tym łacińskim dokumencie w staropolskiej, zlatynizowanej formie Oltauschino[4]. Pierwsze większe opracowanie dotyczące Ołtaszyna pt. Geschichte der katholischen Pfarrei Oltaschin nebst deren Adjuncta Bettlern[5]. pochodzi z 1875 roku a jego autorem był proboszcz parafii Johannes Soffner.
Dawna średniowieczna wieś zachowała kształt owalnicowej dwurzędówki z 2 ulicami w osi wschodnio-zachodniej, ujmującymi wspólny plac tzw. nawsie zamknięty od wschodu budynkiem Kościół Wniebowzięcia NMP a od zachodu budynkiem kuźni (z ok. 1880 r.).
W czasie II wojny światowej od strony Ołtaszyna i innych peryferyjnych osiedli od strony południowej miasta, nastąpiło natarcie 22 korpusu 6 Armii na twierdzę Breslau.
Po zakończeniu II wojny światowej osiedle było nadal zamieszkiwane przez ludność niemiecką. Wyjazdy do Niemiec nastąpiły w dwóch falach, do lat 50. i w latach 60. XX w. W pierwszym okresie tuż po wojnie posługę duszpasterską w parafii sprawował ksiądz niemiecki Stanisław Wallek[3].
W granicach Wrocławia Ołtaszyn znajduje się od 1 stycznia 1951 roku. Dominuje w nim zabudowa jednorodzinna.
W Ołtaszynie znajduje się Autorski Dom Kultury (dawny Dom Ludowy), istniejący już w XIX wieku. Na jego terenie znajdowała się kręgielnia[6]. W latach 80. XX wieku w jego murach wyświetlano filmy kina przewoźnego, działały kółka artystyczne, w tym teatralne (wystawiono np. Zemstę A. Fredry[7], działały różne sekcje sportowe, m.in. judo, karate, tenis stołowy), znajdowała się kawiarnia. W 1980 roku odbył się tu pierwszy koncert punkowy zespołu "Skuter"[8]. Obecnie jest siedzibą Teatru Na Bruku[6].
Zabytki
edytujDo wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są[9]:
- osiedle mieszkaniowe – zespół budowlany z 32 domami i działkami, ul. Strączkowa, wczesnomodernistyczne z l. 1921-22, zaprojektowane przez Ernsta Maya, przykładowy fragment miasta satelitarnego
- kościoła pw. Wniebowzięcia NMP, z XIII w., XVI/XVII, ul. Pszczelarska 10; gotycki, powstał w Ołtaszynie już w 1238 r.; obecną gotycką budowlę wzniesiono w roku 1450. W 1856 r. wieża, dach i sklepienie zostały przebudowane i kościół otrzymał obecy wygląd, w duchu pomorskiego pseudogotyku. W świątyni znajdują się cenne zabytki: figura Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XV w. w głównym ołtarzu oraz figury św. Barbary i św. Katarzyny. Przy kościele znajduje się cmentarz. Na cmentarzu stoi figura św. Jana Nepomucena z XVIII w.[10]
Granice osiedla
edytujObecnie osiedle tworzą 3 jednostki osadnicze:
- Pierwotna wieś położona na północy.
- Niewielkie osiedle mieszkaniowe Ołtaszyn dla robotników rolnych na południowy wschód od pierwotnej wsi, rozplanowane na początku lat 20. XX wieku przez Ernsta Maya[11].
- Osiedle podmiejskie z lat 30. XX wieku, ukształtowane ostatecznie przestrzennie w latach 70., usytuowane po stronie południowej wsi.
Od północy granica Ołtaszyna biegnie przy Parku Południowym (róg ul. Wyścigowej i Ślężnej) wzdłuż linii kolejowej, od wschodu ul. Grota Roweckiego. Od południa granica osiedla pokrywa się z granicą miasta, a od zachodu prowadzi ul. Agrestową i krótkim odcinkiem Wyścigowej.
Ulice osiedla
edytujgen. R. Abrahama, Ametystowa, Agatowa, Agrestowa, M. Białoszewskiego, Bołtucia, Brylantowa, Bursztynowa, Czołgistów, płk. S. Dąbka, Diamentowa, Fasolowa, Filipowicza, Fizylierska, K. I. Gałczyńskiego, Gerberowa, W. Goetla, gen. S. Grota-Roweckiego, mjr. Hubala, Jarzynowa, Jaspisowa, Koralowa, Kryniczna, Kryształowa, Kurpiów, gen. T. Kutrzeby, Jarzynowa, Jaspisowa, J. Lechonia, Łubinowa, Malachitowa, płk. K. Masztalerza, Motylkowa, Nefrytowa, Nektarowa, M. Nenckiego, Nenufarowa, Obrońców Poczty Gdańskiej, Opalowa, Orawska, Parafialna, Piechoty, Poronińska, Pszczelarska, Rubinowa, marsz. E. Rydza-Śmigłego, Rzepakowa, gen. S. Grzmota-Skotnickiego, Sojowa, gen. K. Sosnkowskiego, S. Starzyńskiego, Storczykowa, B. Strachowskiego, Strączkowa, mjr. H. Sucharskiego, Synów Pułku, W. Szafera, Szafirowa, Szczepowa, Szmaragdowa, Świt, Traktorowa, Turkusowa, Uczniowska, Ułańska, adm. J. Unruga, Włada, Zdrojowa, Zwiadowców.
Geografia
edytujPierwotny układ wsi to tzw. ulicówka dwurzędowa. Obecne centrum osiedla, tak jak dawniej, tworzą dwie równoległe ulice: Pszczelarska i Strachowskiego; oraz prostokątny, wydłużony w orientacji wschód-zachód, plac pomiędzy nimi. Drogi te były jednostronnie zabudowane, głównie gospodarstwami rolnymi. Na tyłach tych zabudowań rozciągały się pola uprawne. Centralny plac zajmowały m.in. obiekty publiczne, jak kościół, oraz kuźnia i staw przeciwpożarowy.
Układ ten pozostał w niemal niezmienionym stanie, jednak zamiast pól uprawnych wokół starych domów osiedla rozciąga się nowoczesna zabudowa jednorodzinna, a dawne gospodarstwa rolne nie spełniają już swych pierwotnych funkcji. Okolica placu pomiędzy ww. ulicami do dziś skupia najważniejsze dla mieszkańców budynki: kościół, przychodnia lekarska, sklepy i usługi.
Ołtaszyn jest jednym z najwyżej położonych osiedli, znajduje się na wysoczyźnie morenowej zajmującej południowe rejony miasta, na wysokości 130-136 m n.p.m. Ziemia jest tam bardzo dobra, klasy I i II (czarne ziemie i gleby brunatne), co sprzyjało warunkom rozwoju ogrodnictwa. W latach 80. powstały liczne szklarnie, które obecnie w większości zostały przekształcone w hurtownie, sklepy lub pomieszczenia gospodarskie.
Komunikacja miejska
edytujOsiedle ma zapewnioną komunikację autobusową z punktami przesiadkowymi przy pętli Krzyki oraz Dworcu Głównym PKP (linie nr 112, 113, 127, 612 oraz nocny 249).
Edukacja
edytuj- przedszkole-centrum dla dzieci „Przyjaciele Puchatka”, ul. Piechoty 1b
- W około 1900 r. powstała szkoła ewangelicka przy obecnej ul. Gałczyńskiego. W 2002 roku oddano do użytku wyremontowany budynek szkolny, w którym znajduje się obecnie:
- Zespół Szkolno-Przedszkolny nr 6 we Wrocławiu,
- Przedszkole nr 29,
- Szkoła Podstawowa nr 34
- Miejska Biblioteka Publiczna Filia nr 17
- boisko piłkarskie „Ołtaszyn”, ul. Strachowskiego 53
Urzędy i instytucje
edytuj- poczta, ul. Unruga
- Przychodnia Rejonowa, ul. Pszczelarska
Przypisy
edytuj- ↑ BIP Wrocław, łączna liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały (6691) i czasowy (277)
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262)
- ↑ a b Ołtaszyn – historia lat powojennych. [online], 10 lipca 2017 [dostęp 2017-10-12] (pol.).
- ↑ a b Grünhagen 1866 ↓, s. 69.
- ↑ Geschichte der katholischen Pfarrei Oltaschin nebst deren Adjuncta Bettlern.
- ↑ a b teatrna bruku
- ↑ Ołtaszyn wczoraj, dziś i … jutro
- ↑ Jakub Michalak, Nie będę wisiał ukrzyżowany, oficyna Wydawnicza Atut, Wrocław, ISBN 978-83-7432-307-9, s.47
- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych woj. dolnośląskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 225. [dostęp 2012-11-18]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-03-27)].
- ↑ Michał Zalewski: Figura św. Jana Nepomucena na Ołtaszynie we Wrocławiu. Kapliczki, krzyże i figury przydrożne. [dostęp 2017-06-06]. (pol.).
- ↑ Konstanze Beelitz, Niclas Fӧrster, Breslau - Wrocław : przewodnik po architekturze modernistycznej, Wrocław: Via Nova, 2006, s. 161, ISBN 83-60544-52-2, OCLC 258758424 [dostęp 2023-01-17].
Bibliografia
edytuj- Colmar Grünhagen, Regesten zur Schlesischen Geschichte, Breslau: Josef Max & KOMP., 1866 (niem.).
- Jan Harasimowicz (red.): Encyklopedia Wrocławia. Wyd. 2 popr. i uzup. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2001. ISBN 83-7023-749-5.
- Zygmunt Antkowiak: Stare i nowe osiedla Wrocławia. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1973.
- Zygmunt Antkowiak: Wrocław od A do Z. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991. ISBN 83-04-03723-8.
- Krzysztof Smolnicki (red.), Mariusz Szykasiuk (red.): Środowisko Wrocławia : informator 2002. Wrocław: Dolnośląska Fundacja Ekorozwoju, 2002. ISBN 83-916884-2-9.