Lelewelówka
Lelewelówka – drewniany budynek z końca XVIII w. przy ulicy Warszawskiej 44 w Mławie, dawny spichlerz, jedyna pozostałość zabudowań starościńskich.
 nr rej. A-86 z 18.11.1959
| |
| |
| Państwo | |
|---|---|
| Miejscowość | |
| Adres |
Warszawska 44 |
| Typ budynku |
drewniany |
| Powierzchnia użytkowa |
120 |
| Rozpoczęcie budowy |
druga połowa XVIII w. |
| Ukończenie budowy |
przed 1777 |
| Ważniejsze przebudowy |
1955–1957 |
| Zniszczono |
1977 |
| Odbudowano |
1980 |
| Pierwszy właściciel |
Starostwo Grodowe |
| Kolejni właściciele |
od 1876 Prot Adam Lelewel, Janina Czarnecka, H. Wodzyńska do 1978, do 2004 PTTK, obecnie w rękach prywatnych |
Położenie na mapie Mławy  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie powiatu mławskiego  | |
 53°06′26,500″N 20°23′08,801″E/53,107361 20,385778
| |
.jpg)
Opis
edytujBudynek drewniany, wolnostojący[1] dawny spichlerz[2][3][4], o konstrukcji zrębowej[3][1], nieszalowany[1], na planie prostokąta, na podmurówce z polnych głazów[3], pod całym budynkiem wysokie piwnice, sklepienie piwnic ceglane kolebkowe z lunetami[1]. Wnętrze po przekształceniach zyskało układ trójpasmowy, pierwotnie prawdopodobnie jednoprzestrzenne[1]. Podłogi drewniane, stropy drewniane na belkach[1]. Elewacja frontowa trzyosiowa o osiach wyznaczonych trzema oknami, elewacja tylna czteroosiowa dzielona trzema oknami i drzwiami wejściowymi ze skrajnej lewej osi, wszystkie okna skrzynkowe, dwudzielne zaopatrzone w płycinowe okiennice, drzwi wejściowe klepkowe z okuciami, elewacje boczne bez podziałów[1][3]. Budynek kryty dachem łamanym tzw. krakowskim[3], pierwotnie[5] i obecnie pokrytym gontem, w ścianach poddasza niewielkie świetliki, dwa od strony frontowej i jeden na stronie wschodniej[5][1].
Historia
edytujWybudowany pod koniec XVIII wieku[3], przed rokiem 1777[2] jako spichlerz starostwa grodowego. Stanowi jedyną pozostałość dość licznych[6] zabudowań starościńskich[3][2][4], folwarku Starostwo[7], zamku starościńskiego[2][7][8][9]. W wieku XIX zaczyna pełnić rolę mieszkalną[4][3]. Po roku 1876 zostaje własnością Prota Lelewela młodszego brata Joachima i od tego czasu w świadomości mławian utrwaliła się i utrzymała do dzisiaj nazwa Lelewelówka[10][4][3]. W latach 1955–1957 przeprowadzono prace restauracyjne, założono izolację poziomą, wymieniono podwaliny i część belek ścian, zmieniono układ wnętrza usuwając część ścianek działowych[3][1]. W kartach zabytku sporządzonych w roku 1958 i 1966 odnotowano pożar w roku 1958, po którym dach pokryto strzechą słomianą z jednoczesnym zaleceniem zmiany pokrycia na gont[11][12]. W roku 1966 był w stanie dobrym[12]. W roku 1977 spłonął[3][10]. W roku 1978 zawarto umowę na remont zakończony w roku 1985. Wnętrza przystosowano do funkcji biurowej a obiekt zaczął pełnić rolę siedziby lokalnego oddziału PTTK[3][10]. Mimo głosów, że w formie nadanej przez odbudowę po pożarze z 1977 roku stał się w dużej mierze rekonstrukcją[6], pozostaje jednym z najdawniejszych zachowanych zabytków Mławie[1]. Od roku 2004 własność kolejnego właściciela prywatnego[13].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j Karta zabytku sporządzona w 1987 roku [online], zabytek.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ a b c d Leszek Zygner, Pogranicze legendy i historii, [w:] Jacek Dusza (red.), Mława miasto pogranicza, Ciechanów: Drukarz S.C., 2002, s. 22–23, ISBN 83-905127-7-7.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jerzy Z. Łoziński, Barbara Wolf-Łozińska (red.), [[Katalog Zabytków Sztuki w Polsce]] tom X, zeszyt 9, Mława i okolice, t. X, Warszawa: Polska Akademia Nauk Instytut Sztuki, 1985, s. 16, ISBN 83-221-0300-X.
- ↑ a b c d Jerzy Wierzbowski, Zabytki architektury powiatu mławskiego, [w:] Jerzy Antoniewicz (red.), Studia i materiały do dziejów Ziemi Zawkrzeńskiej tom I, Warszawa: Mazowiecki Ośrodek Badań naukowych, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1971, s. 237.
- ↑ a b Andrzej Grochowski, Ryszard Juszkiewicz, Lustracja starostwa mławskiego z 1777 r., [w:] Benon Dymek i inni red., Źródła historyczne do dziejów Ziemi Mławskiej 1065–1956, Mława-Ciechanów: Stacja Naukowa w Mławie im. prof. Stanisława Herbsta; Archiwum Państwowe M ST. Warszawy – Oddział w Mławie, 1988, s. 42, ISBN 83-907174-0-9.
- ↑ a b Ryszard Małowiecki, Rozwój przestrzenny Mławy, [w:] Ryszard Juszkiewicz (red.), Ziemia Zawkrzeńska, t. Tom III, Mława: Stacja Naukowa w Mławie im. Stanisława Herbsta, 1996, s. 113.
- ↑ a b Dominik Staszewski, Mława opis historyczny, Warszawa: Fr. Karpiński, 1907, s. 65.
- ↑ Józef Ostaszewski, Z dziejów mławskiego Mazowsza, Mława: staraniem autora, 1934, s. 227.
- ↑ Izabela Sobierajska, Teresa Wyszyńska, Przemieszczanie się centrum Mławy w historii jej rozwoju [PDF], s. 100, DOI: 10.21858/msr.24.05 [dostęp 2022-12-08].
- ↑ a b c Dawny Spichlerz tzw. Lelewelówka | Mława [online], www.mlawa.pl [dostęp 2022-12-07].
- ↑ Karta zabytku sporządzona w 1959 roku [online], zabytek.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ a b Karta zabytku sporządzona w 1966 roku [online], zabytek.pl [dostęp 2023-01-25] (pol.).
- ↑ Mława – Drewniany spichlerz „Lelewelówka” (XVIII w.). Atrakcje turystyczne Mławy. Ciekawe miejsca Mławy [online], www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-12-07].