Jerzy Wójcik (filmowiec)

Jerzy Michał Wójcik (ur. 12 września 1930 w Nowym Sączu, zm. 3 kwietnia 2019 w Warszawie) – polski operator filmowy, reżyser, autor scenariuszy filmowych i teatralnych.

Jerzy Wójcik

Data i miejsce urodzenia	12 września 1930 Nowy Sącz
Data i miejsce śmierci	3 kwietnia 2019 Warszawa
Zawód	operator filmowy, scenarzysta i reżyser filmowy, pedagog
Współmałżonek	Magda Teresa Wójcik
Lata aktywności	1958–2015
Odznaczenia

Gwiazda w Alei Gwiazd w Łodzi

Międzynarodową sławę zyskał w latach „polskiej szkoły filmowej” jako współtwórca największych sukcesów artystycznych polskiego kina lat 50. i 60.

Życiorys

W 1955 ukończył studia na wydziale operatorskim PWSF w Łodzi i rozpoczął pracę w zespole filmowym „Kadr”. Dyplom otrzymał w roku 1964. W roku 1956 pracował jako drugi operator pod kierunkiem Jerzego Lipmana przy zdjęciach do „Kanału” Andrzeja Wajdy.

Zadebiutował jako samodzielny operator w Eroice Andrzeja Munka (1958). Następnie realizował m.in. zdjęcia do filmów Popiół i diament (1958) Andrzeja Wajdy, Matka Joanna od Aniołów (1961) i Faraon (1966) Jerzego Kawalerowicza, Westerplatte (1967) Stanisława Różewicza i Potop (1974) Jerzego Hoffmana, aż do Anioła w szafie (1987) Stanisława Różewicza.

W latach 1968–1970 współpracował z reżyserami jugosłowiańskimi. Wyreżyserował dwa filmy fabularne – Skarga (1991) i Wrota Europy, (1999) – do których napisał również scenariusze. W latach 1976–1985 zajmował się także reżyserią telewizyjną – stworzył kilka spektakli Teatru Telewizji, m.in. Joanna d’Arc (1976) i Relacja (1977).

Był autorem scenariuszy dla Teatru Telewizji oraz Teatru Adekwatnego.

Został profesorem sztuki filmowej. W latach 1981–1982 wykładał sztukę operatorską na Wydziale Radia i Telewizji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, a od 1982 wykładał na Wydziale Operatorskim PWSFTviT w Łodzi, początkowo jako profesor nadzwyczajny, od 1988 zwyczajny. W latach 2000–2003 wykładał na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, a w latach 2010–2015 na Wydziale Scenografii Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie.

Za swoją twórczość był wielokrotnie nagradzany, m.in. Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski (2005), nagrodą „Vitae Valor” za całokształt twórczości na III Festiwalu Filmowym „Vitae Valor” w Tarnowie (2003), nagrodą za całokształt twórczości „Golden Camera 300” na MFF Sztuki Operatorskiej im. Braci Manaki w Bitola w Macedonii (1999), a wcześniej szeregiem nagród za zdjęcia do filmów i za reżyserię spektakli teatru TV.

Był honorowym przewodniczącym Stowarzyszenia Twórców Obrazu Filmu Fabularnego.

W roku 2006 opublikował zawierającą przemyślenia i wspomnienia zawodowe książkę Labirynt światła, w roku 2017 Sztukę filmową – zbiór wykładów, wygłoszonych w latach 2000–2003 na Uniwersytecie Warszawskim.

Ostatnie lata życia spędził w Podkowie Leśnej. Podczas uroczystości żałobnych, 11 kwietnia, w kościele św. Krzysztofa w Podkowie Leśnej wiceminister kultury i dziedzictwa narodowego Wanda Zwinogrodzka odczytała list ministra Piotra Glińskiego. Pogrzeb odbył się według ceremoniału państwowego z asystą wojskową. Profesor Wójcik został odznaczony pośmiertnie Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski za wybitne zasługi w pracy artystycznej i twórczej na rzecz rozwoju i popularyzowania polskiej kinematografii.

Życie prywatne

W roku 1959 poślubił aktorkę Magdę Teresę Dąbrowską. Na początku lat 60. przeniósł się z Łodzi do Warszawy. W roku 1963 został ojcem syna Tomasza.

Filmografia

Etiudy szkolne

• 1953
  • Kiedy ty śpisz (współpraca operatorska), reż. Andrzej Wajda, zdj. Jerzy Lipman
  • Piaskarze (współpraca operatorska), reż. Andrzej Wajda, zdj. Jerzy Lipman
  • Początek dnia (zdjęcia), reż. Julian Dziedzina
• 1955
  • Człowiek nie umiera (współpraca operatorska), reż. Sylwester Chęciński, zdj. Henryk Depczyk
  • Godzina bez słońca (zdjęcia), reż. Paweł Komorowski
  • Powrót (zdjęcia), reż. Julian Dziedzina
• 1966 – Medaliony (zdjęcia), reż. Andrzej Brzozowski

Filmy fabularne

• 1956
  • Kanał (II operator), reż. Andrzej Wajda
  • Koniec nocy (współautor zdjęć i scenariusza), reż. Julian Dziedzina, Paweł Komorowski, Walentyna Uszycka
  • Prawdziwy koniec wielkiej wojny (II operator), reż. Jerzy Kawalerowicz
• 1958
  • Eroica, reż. Andrzej Munk
  • Popiół i diament, reż. Andrzej Wajda
• 1959 – Krzyż Walecznych, reż. Kazimierz Kutz
• 1960 – Nikt nie woła, reż. Kazimierz Kutz
• 1961
  • Czas przeszły, reż. Leonard Buczkowski
  • Matka Joanna od Aniołów, reż. Jerzy Kawalerowicz
  • Samson, reż. Andrzej Wajda
• 1962 – Mój stary, reż. Janusz Nasfeter
• 1963 – Zacne grzechy, reż. Mieczysław Waśkowski
• 1964
  • Przy torze kolejowym, reż. Andrzej Brzozowski
  • Echo, reż. Stanisław Różewicz
• 1965 – Życie raz jeszcze, reż. Janusz Morgenstern
• 1966
  • Faraon, reż. Jerzy Kawalerowicz
  • Potem nastąpi cisza, reż. Janusz Morgenstern
• 1967 – Westerplatte, reż. Stanisław Różewicz
• 1968
  • Uzrok smrti ne pominati, reż. Jovan Żivanović
  • Twarzą w twarz, reż. Krzysztof Zanussi
  • Vrane, reż. Lubiśa Kozomara
• 1969
  • Devojka sa kosmaja, reż. Dragovan Jovanović
  • Tajna vecera, reż. Zdravko Velimirovic
• 1970 – Krvava bajka, reż. Toti Janković
• 1973 – Potop, reż. Jerzy Hoffman
• 1975 – Opadły liście z drzew, reż. Stanisław Różewicz
• 1978 – Pasja, reż. Stanisław Różewicz
• 1979 – Elegia, reż. Paweł Komorowski
• 1980 – Ryś, reż. Stanisław Różewicz
• 1981 – Pensja pani Latter, reż. Stanisław Różewicz
• 1983 – Kobieta w kapeluszu, reż. Stanisław Różewicz
• 1985 – Diabeł, reż. Stanisław Różewicz
• 1987 – Anioł w szafie, reż. Stanisław Różewicz

Reżyseria

• 1976 – Joanna d’Arc, Teatr TV
• 1977 – Relacja, Teatr TV (autor)
• 1978
  • Medea, Teatr TV (także adaptacja)
  • Anna, Teatr TV
• 1979 – Tu zaszła zmiana, Teatr TV (także scenariusz)
• 1982 – Pyłek w oku, Teatr TV (także scenariusz)
• 1985 – Promethidion, Teatr TV
• 1991 – Skarga (także scenariusz)
• 1996 – Portret w przestrzeni (także scenariusz)
• 1999 – Wrota Europy (także scenariusz)

Scenariusze

• 1956 – Koniec nocy (współautor scenariusza i zdjęć), reż. Julian Dziedzina, Paweł Komorowski, Walentyna Uszycka
• 1974 – Człowiek jak człowiek według Bertolda Brechta, reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny
• 1976 – Bhagavad Gita – Pieśń Pana według Mahabharaty, reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny
• 1977 – Relacja, Teatr TV (autor, także reżyseria)
• 1978 – Medea, Teatr TV (adaptacja, także reżyseria)
• 1979
  • Medea według Eurypidesa (adaptacja), reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny
  • Tu zaszła zmiana, Teatr TV (także reżyseria)
• 1982 – Pyłek w oku, Teatr TV (także reżyseria)
• 1983 – Cesarz według Ryszarda Kapuścińskiego, reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny
• 1988 – Bhagavad Gita według Mahabharaty, reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny
• 1991 – Skarga (także reżyseria)
• 1996 – Portret w przestrzeni (także reżyseria)
• 1999 – Wrota Europy (także reżyseria)
• 2002 – Cesarz według Ryszarda Kapuścińskiego (scenariusz), reż. Magda Teresa Wójcik, Teatr Adekwatny

Nagrody i odznaczenia

• 1962 – Matka Joanna od Aniołów – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia;
• 1966 – Potem nastąpi cisza – Nagroda Ministra Obrony Narodowej II stopnia;
• 1967 – Westerplatte
  • Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia;
  • Nagroda Ministra Obrony Narodowej I stopnia
• 1968 – Vrane – Dyplom za Osiągnięcia Twórcy Zagranicznego w kinematografii jugosłowiańskiej (Festiwal Filmów Jugosłowiańskich, Pula)
• 1975 – Opadły liście z drzew
  • Nagroda Państwowa II stopnia
  • Nagroda za zdjęcia (Festiwal Polskich Filmów Fabularnych, Gdańsk)
• 1977 – Relacja
  • Nagroda Przewodniczącego Komitetu ds. Radia i Telewizji I stopnia za spektakl teatru TV
  • Nagroda Złoty Ekran za spektakl teatru TV
• 1987 – Anioł w szafie – nagroda za zdjęcia na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych
• 1988 – Anioł w szafie – Nagroda Szefa Kinematografii za twórczość filmową w dziedzinie filmu fabularnego za rok 1987
• 1998 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski z okazji 50-lecia PWSFTviT
• 1999 – Nagroda za całokształt twórczości filmowej w dziedzinie sztuki operatorskiej „Golden Camera 300” na MFF Sztuki Operatorskiej im. braci Manaki w Bitola (Macedonia)
• 2002 – 4 grudnia na ulicy Piotrkowskiej w Łodzi odsłonięto gwiazdę Jerzego Wójcika w Alei Gwiazd (w okolicach Hotelu Grand i kina Polonia)
• 2003 – Nagroda „Vitae Valor” za całokształt twórczości na III Festiwalu Filmowym „Vitae Valor” w Tarnowie
• 2005 – Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski
• 2009 – Orły 2009 – Nagroda za Osiągnięcia Życia
• 2012 – Platynowe Lwy nagroda na 37 Gdynia Film Festival za całokształt twórczości
• 2019 – Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.

Bibliografia

• Jerzy Wójcik, Labirynt światła, opracował Seweryn Kuśmierczyk, Canonia, Warszawa 2006, ISBN 83-923967-0-7.
• Jerzy Wójcik, Sztuka filmowa, opracował Seweryn Kuśmierczyk, Canonia, Warszawa 2017, ISBN 978-83-946851-0-2.

Linki zewnętrzne

• Jerzy Wójcik w bazie Filmweb
• Jerzy Wójcik w bazie filmpolski.pl
• Culture.pl