Język duński
Język duński (duń. dansk, det danske sprog) – język z grupy skandynawskiej języków germańskich. Posługuje się nim około 5,2 mln mówiących[1], głównie w Danii i Szlezwiku w północnych Niemczech (ok. 50 tys. osób). Duński w charakterze języka urzędowego używany jest w Danii a także na Wyspach Owczych. W Islandii, która aż do 1944 r. była posiadłością Danii, duński jest nauczany jako jeden z głównych języków obcych, obok angielskiego, norweskiego i szwedzkiego.
| Obszar |
Dania, Niemcy, Wyspy Owcze, Grenlandia i inne | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Liczba mówiących |
6 milionów | ||||||
| Pismo/alfabet | |||||||
| Klasyfikacja genetyczna | |||||||
| Status oficjalny | |||||||
| język urzędowy | Dania, Grenlandia, Wyspy Owcze, jeden z urzędowych w Unii Europejskiej | ||||||
| Organ regulujący | Dansk Sprognævn | ||||||
| Ethnologue | 1 narodowy↗ | ||||||
| Kody języka | |||||||
| ISO 639-1 | da | ||||||
| ISO 639-2 | dan | ||||||
| ISO 639-3 | dan | ||||||
| IETF | da | ||||||
| Glottolog | dani1284, dani1285 | ||||||
| Ethnologue | dan | ||||||
| GOST 7.75–97 | дат 178 | ||||||
| WALS | dsh | ||||||
| SIL | DNS | ||||||
| Występowanie | |||||||
| |||||||
| W Wikipedii | |||||||
| |||||||
| Ta strona zawiera symbole fonetyczne MAF. Bez właściwego wsparcia renderowania wyświetlane mogą być puste prostokąty lub inne symbole zamiast znaków Unikodu. | |||||||
Historia
edytujNajstarsze zapisy runiczne pochodzą z V w., natomiast zabytki języka duńskiego w alfabecie łacińskim pochodzą z końca XIII w. (ustawy Skanske Lov i Jyske Lov). Można wyróżnić 3 główne dialekty: jutlandzki, zelandzki i fioński, przy czym standardowy język duński, tzw. rigsmål, powstał w XVII w. na bazie dialektu zelandzkiego.
Gramatyka
edytujGramatyka duńska jest zbliżona do gramatyki pozostałych kontynentalnych języków skandynawskich, tj. szwedzkiego i norweskiego, z którymi wspólnie ewoluowała. Mniejsze, choć wciąż wyraźnie zauważalne, jest podobieństwo do języków skandynawskich wyspiarskich (tj. islandzkiego i farerskiego), które zachowały więcej z języka staronordyckiego. Równie widoczne jest wyraźne pokrewieństwo z pozostałymi językami germańskimi, w tym angielskim i niemieckim.
Gramatyka duńska charakteryzuje się dużą prostotą, szczególnie widoczną przy porównaniu z formami staronordyckimi. Niemal całkowicie zanikła deklinacja i większość form koniugacyjnych.
Ortografia
edytuj
Charakterystyczne dla języka duńskiego litery to Æ/æ, Ø/ø oraz Å/å[1] (ta ostatnia zapisywana przed reformą ortografii z roku 1948 jako Aa/aa[2]; taka pisownia pozostała w przypadku niektórych nazwisk i nazw miast, np. Aalborg[3]). Wyrazy zaczynające się na te litery znajdują się na końcu słowników i książek telefonicznych[2].
Przed wspomnianą reformą ortografii rzeczowniki zapisywano dużą literą, podobnie jak dziś w języku niemieckim.
Odmiany
edytuj
Duński język standardowy (duń. rigsdansk lub rigsmål) oparty jest na dialekcie miejskim Kopenhagi oraz jej okolic. W odróżnieniu od języka szwedzkiego oraz norweskiego, nie ma alternatywnych, regionalnych standardów językowych, dialekty obiegowe cechują się zaś niskim poważaniem społecznym. Ponad 20% użytkowników języka duńskiego mieszka w strefie stołecznej, tu mieści się także ogromna większość instytucji rządowych i większych przedsiębiorstw, działa tu także telewizja państwowa, wychodzą większe gazety, dzięki czemu dialekt miejski Kopenhagi oraz oparty na nim język literacki ma w społeczeństwie najwyższy prestiż.
Wyróżnia się trzy główne grupy dialektów języka duńskiego:
- wschodnioduńskie (østdansk): dialekt Bornholmu;
- duńskie wyspiarskie (ødansk): dialekty Zelandii, Fionii, Lollandii, Falster oraz wyspy Møn
- jutlandzkie (jysk), dzielone następnie na wschodnio-, południowo-, zachodnio- i północnojutlandzkie.
Z historycznego punktu widzenia do dialektów wschodnioduńskich zalicza się także dialekty południowe języka szwedzkiego. Wynika to z faktu, że aż do 1658 r. obszary Skanii, Blekinge oraz Hallandu należały do Danii i były zamieszkane przez ludność duńską. Później natomiast obszary te zostały zajęte przez Szwecję i obecnie znajdują się na terenie tego państwa.
Zobacz też
edytuj
Przypisy
edytuj- ↑ a b Wojciech Walczak: Dania. Warszawa: PWN, 1984, s. 59. ISBN 83-01-05182-5.
- ↑ a b Robin Allan: Danish. An essential grammar. Londyn i Nowy Jork: Routledge, 2000, s. 185. ISBN 0-203-97876-5.
- ↑ Christian Becker-Christensen: Politikens Nudansk Ordbog med etymologi. T. II. Kopenhaga: Politikens Forlag, 2000, s. 1592. ISBN 87-567-6087-6. (duń.).