Historia Woli

Historia Woli, obecnie dzielnicy Wola w Warszawie, rozpoczyna się w roku 1386.

Elekcja na Woli w 1697

Wieś Wola w 1705, pośrodku Kościół św. Wawrzyńca i trakt do Błonia, dzisiejsza ul. Wolska

Wiatraki na Woli, ok. 1895

Nieistniejące rogatki Wolskie

Kalendarium

Średniowiecze i I Rzeczpospolita

• 1367 pierwsza wzmianka o wsi Wielka Wola, własności książąt mazowieckich
• XIV-XVI w. wieś początkowo książęca przechodzi w ręce królewskie, łącznie z Ochotą i Czystem, wschodnia granica wzdłuż dzisiejszych ul. Okopowej i Towarowej wytyczona przez rzeczkę Drnę (i jest to granica miasta do połowy XIX w.)
• 1575:
  • wzmianka o osadzie Wola przy trakcie do Sochaczewa (nazwa pochodzi od zwolnienia wsi od danin na rzecz księcia), wymieniane są drewniana świątynia w rejonie obecnego skrzyżowania ul. Redutowej i Wolskiej oraz liczne zabudowania
  • elekcja na Woli – na polach między wsią Wielka Wola a Starym Miastem odbyła się elekcja króla polskiego, na którego wybrano księcia siedmiogrodzkiego Stefana Batorego, elekcje odbywają się tu aż do 1794 (wybrano tu 10 królów Polski, a nazwa osiedla Koło wywodzi się od Koła Rycerskiego – czyli miejsca gdzie stawało zgromadzenie posłów ziemskich)
• 1580 wieś królewska Wielka Wola w 1580 znajdowała się w powiecie warszawskim ziemi warszawskiej województwa mazowieckiego
• 1656 spalenie wsi i drewnianego kościoła w czasie walk z wojskami szwedzkimi
• XVI-XVIII w. odbudowa wsi, kolejne elekcje, wieś przechodzi w ręce prywatne, podział wsi na drobniejsze majątki, powstają jurydyki Leszno (założona przez Adama Ponińskiego, później własność Karola Schultza – stąd ulica Karolkowa), Grzybów, Nowolipie i Wielopole
• 31 lipca 1705 bitwa pod Warszawą w rejonie wsi Wola
• 1764 wzniesienie pałacu otoczonego parkiem na Woli przez królewskiego ministra Henryka Brühla, zburzony w toku późniejszych działań wojennych
• 1770 wzniesienie na granicy miasta tzw. Okopów Lubomirskiego o charakterze sanitarnym (stąd ulica Okopowa)
• 1794 zniszczenie Woli w czasie Insurekcji kościuszkowskiej w trakcie walk z wojskami pruskimi, punktem oporu są szańce wokół kościoła pw. Św. Wawrzyńca

XIX wiek i pocz. XX wieku

• przełom XVIII i XIX w. założenie cmentarzy na Woli, powstają cmentarze: katolicki, luterański, kalwiński, żydowski, prawosławny, muzułmański oraz karaimski (po 1890)
• 1818 wzniesienie rogatek Wolskich według projektu Jakuba Kubickiego przy zbiegu ulic: Wolskiej, Chłodnej, Towarowej i Okopowej (budynki zostały rozebrane w 1942)
• 6 września 1831 bohaterska obrona Reduty Wolskiej pod dowództwem gen. Józefa Sowińskiego, zakończona zdobyciem reduty przez wojska rosyjskie
• połowa XIX w. przesunięcie granicy Warszawy do ul. Skierniewickiej i włączenie dalszej części Woli do Warszawy
• 2 poł. XIX/pocz. XX w. rozwój przemysłu na Woli w związku z budową kolei Warszawsko-Wiedeńskiej oraz napływ ludności chłopskiej (po zniesieniu pańszczyzny), powstają ogrody na Ulrychowie, elewatory zbożowe (Młynów), garbarnie, browary (m.in. Haberbusch i Schiele), przędzalnie, gazownia na Woli (1888), elektrownie tramwajowe na Przyokopowej (1908) i miejska na Prądzyńskiego (1911), zakłady przemysłowe: Lilpop, Rau i Loewenstein, Norblin, Bracia Buch i T. Werner (1820), Gerlach, Temler i Szwede, zakłady papiernicze Franaszka i inne, rośnie liczba mieszkańców z 9 000 w 1890 roku do 40 000 w 1915 roku
• 28 stycznia 1905 strajki na Woli jako protest przeciwko „krwawej niedzieli” w Rosji, w wyniku stłumienia buntu około 400 ludzi rannych i zabitych, Wola zyskuje miano Czerwonej Woli, a policja carska zatrzymuje w tajnej drukarni Marcina Kasprzaka w kwietniu 1904 (stracony na Cytadeli w 1905)
• 8 kwietnia 1916 włączenie całej Woli do Warszawy na mocy rozporządzenia generała-gubernatora Hansa von Beselera

Okres międzywojenny i II wojna światowa

• poprawa warunków bytowych ludności (w związku z likwidacją carskich fortów ograniczających rozwój miasta) – powstają osiedla fundacji im. Wawelbergów przy ul. Ludwiki i Towarzystwa Osiedli Robotniczych (TOR na Kole), nowoczesne osiedla BGK, Boernerowo, miasto-ogród Jelonki
• rozbudowa sieci tramwajów elektrycznych
• założenie publicznego parku Sowińskiego
• dalszy rozwój przemysłu: Fabryka radioodbiorników Philipsa (od 1951 Zakłady Radiowe im. Marcina Kasprzaka)
• 9 września 1939 obrona Reduty Wolskiej przez żołnierzy Zdzisława Pacak-Kuźmirskiego
• 2 października 1940 powstaje getto warszawskie (dzielnica żydowska zostaje zamknięta 16 listopada 1940), zlikwidowane w maju 1943, wydzielone murem od reszty dzielnicy i Warszawy
• 5 sierpnia do 7 sierpnia 1944 rzeź Woli w czasie powstania warszawskiego, w której ginie około 60 000 mieszkańców

Okres powojenny

• po 1945 – rozbudowa przemysłu (powstaje tzw. Zachodnia Dzielnica Przemysłowa: Zakłady im. Marcina Kasprzaka, im. Róży Luksemburg, im. Ludwika Waryńskiego, Zakłady Farmaceutyczne Polfa, Zakłady Budowy Maszyn Lampowych i inne) i osiedli mieszkaniowych, ekspansja miasta w stronę Woli, z gruzów miasta powstaje góra w Parku Moczydło, przebudowa i zmiana układu głównych ulic (np. Kasprzaka, Prądzyńskiego, Krochmalna, Leszno, itd.)
• 1951 włączenie do Warszawy terenów dzisiejszego Bemowa w składzie dzielnicy Wola
• 1992 wydzielenie Bemowa z dzielnicy Wola