Hadrian

Hadrian
Publius Aelius Hadrianus
	Cesarz rzymski
Okres	od 117; do 138
Poprzednik	Trajan
Następca	Antoninus Pius
	Dane biograficzne
Dynastia	Antoninów
Data i miejsce urodzenia	24 stycznia 76 ; Itálica lub Rzym
Data i miejsce śmierci	10 lipca 138 ; Baje
Miejsce spoczynku	Mauzoleum Hadriana
Ojciec	Publius Aelius Hadrianus Afer
Matka	Domicja Paulina
Żona	Sabina
	Moneta
	; Aureus z wyobrażeniem Concordii na rewersie
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Publiusz Eliusz Hadrian (łac. Publius Aelius Hadrianus; ur. 24 stycznia 76 w Itálice, zm. 10 lipca 138 w Bajach) – cesarz rzymski w latach 117–138. Po śmierci został zaliczony w poczet bogów.

Rodzinne koligacje

Syn Publiusa Aeliusa Hadrianusa Afera i Domicji Pauliny. W wieku 10 lat stracił ojca i znalazł się pod opieką późniejszego cesarza Trajana. W 100 roku ożenił się z Vibią Sabiną (która miała wówczas 12 lat) – wnuczką siostry cesarza.

Kariera

Przed wstąpieniem na tron pełnił wiele funkcji publicznych. Był jednym z decemwirów, trybunem drugiego legionu, kwestorem w roku 101, trybunem ludowym w roku 105, pretorem około roku 106, konsulem w latach 108 i 109 lub 110, legatem w czasie wyprawy przeciw Partom, dowódcą Legio I Minervia, legatem Syrii oraz legatem pretora do Dolnej Panonii.

Panowanie

Po śmierci Trajana, Hadrian w wieku 41 lat został cesarzem rzymskim. Wiadomość o tym zastała go 11 sierpnia, gdy przebywał w Antiochii. W roku 118 zawitał do Rzymu, gdzie pozostał przez 3 lata. W 121 roku udał się do Galii. Zajął się umacnianiem fortyfikacji. W roku 122 znalazł się w Brytanii, gdzie zlecił budowę umocnień limesowych – Wału Hadriana. Zreformował system podatkowy, złagodził prawa dotyczące niewolników^[1]. Zlecił Salwiuszowi Julianowi wydanie instrukcji prawnych dla pretorów zwane edyktem wieczystym (edictum perpetuum). Głównym założeniem jego polityki zagranicznej była rezygnacja z dalszych podbojów i zabezpieczenie granic Imperium Romanum. Od 129 roku nazywany był: Hadrianos Sebastos Olympios. W okresie 132–135 stłumił powstanie w Judei, a nazwę stolicy – Jerozolima – zmienił na Colonia Aelia Capitolina^[2]. Usynowił Cejoniusza Kommodusa i Antoninusa Piusa, był trzecim z tzw. pięciu dobrych cesarzy. Pod koniec życia, mocno schorowany Hadrian (chorował między innymi na puchlinę wodną) zaczął podejmować kontrowersyjne decyzje, które głównie godziły w arystokrację. Po śmierci mimo to senat, z dość dużymi oporami, uchwalił jego deifikację.

Mecenas sztuki

Hadrian (głowa portretowa z monachijskiej Gliptoteki)

Dał się poznać jako mecenas sztuki i nauki. Szczególną uwagą darzył kulturę grecką. Napisał niezachowane Ćwiczenia retoryczne różne (Meletai)^[3], był autorem wielu wierszy, mów, napisał autobiografię, rzeźbił oraz malował. Jeden z niewielu ocalałych wierszy jego autorstwa Animula vagula, blandula w polskim przekładzie brzmi:

Duszyczko moja, tkliwa i ruchliwa,
Gościu ty ciała mojego i druhno,
Co pójdziesz teraz w ostępy ciemności,
Twarde i nagie, i pełne bladości,
A żartów stroić już zwykłych nie będziesz

Budowle powstałe z inicjatywy Hadriana w Rzymie to między innymi monumentalny grobowiec imperatora i jego rodziny (znany obecnie jako Zamek św. Anioła), oraz świątynia Wenery i Romy przy Forum Romanum od strony Koloseum. Odbudował również zniszczony w pożarze w roku 80 Panteon. Z przekazu Appiana (Bellum civile II 14,86) wynika, że w trakcie swej podróży po Egipcie stał się pierwszym odkrywcą egipskich starożytności (polecił odkopać grobowiec) i konserwatorem tamtejszych zabytków^[4].

Inne biograficzne

Hadrian był również znany ze swojego homoseksualnego związku z przeszło 30 lat młodszym od niego Antinousem, młodym Grekiem, który towarzyszył cesarzowi w jego podróżach. Kiedy Antinous poniósł śmierć w Nilu, Hadrian przeprowadził jego deifikację. Kult Antinousa miał w społeczeństwie trwać kilka wieków^{[potrzebny przypis]}.

Hadrian był również pierwszym rzymskim cesarzem, który nosił brodę. Ta moda miała przetrwać aż do panowania Konstantyna Wielkiego (306–337).

Od jego imienia nazwano ateński miesiąc Hadrianon (kalendarz starogrecki)^{[potrzebny przypis]}.

Zobacz też

Przypisy

↑ Cesarz wprowadził szereg humanitarnych reform, jak : ograniczenie samowoli właścicieli nad niewolnikami i rodziców nad dziećmi (Zmierzch ius vitae necisque), sprecyzowanie odpowiedzialności zbiorowej niewolników w razie zabicia właściciela (Głos cesarza Hadriana w sprawie "s.c. Silanianum"), rozróżnianie przestępstw popełnionych umyślnie oraz nieumyślnie (Kilka uwag na temat rzymskiego prawa karnego w Institutiones Marcianusa), (Twórcza interpretacja legis Corneliae de sicariis et veneficis przez Hadriana i jurysprudencję cesarską), zakaz kastracji nawet za zgodą ofiary (Rzymianie i ich „prawo medyczne”). Humanitaryzm ten był jednak ograniczony, zakazane zostało zmuszanie niewolników do walki na arenie czy stręczenie niewolnic do nierządu, jednak z zastrzeżeniem causa non praestita („bez powodu”) – zatem w ramach kary było to dopuszczalne. Zob. (Skazanie za śmierć na arenie - wymiar sprawiedliwości czy operacja finansowa?), (Szkice z zakresu rzymskiego prawa karnego – damnatio ad bestias).
↑ Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 122.
↑ Focjusz, Biblioteka, Kodeks 100.
↑ Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 314-315.

Bibliografia

Anthony R. Birley, Hadrian (tłum. R. Wiśniewski), PIW, Warszawa 2002, ISBN 83-06-02883-X
Max Cary, Howard Hayes Scullard, Dzieje Rzymu. Od czasów najdawniejszych do Konstantyna. T. II, PIW, Warszawa 1992.
Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzy rzymskich. Pryncypat, Iskry, Warszawa 1986, ISBN 83-207-0788-9
Aleksander Krawczuk, Poczet cesarzowych Rzymu, Iskry, Warszawa 2006.
Władcy i wodzowie starożytności. Słownik (red. P. Iwaszkiewicz, W. Łoś, M. Stępień), WSiP, Warszawa 1998.
Krzysztof Kęciek, Starożytność wyklęta, Wydawnictwo Attyka, Warszawa 2008.

[1] Cesarz wprowadził szereg humanitarnych reform, jak : ograniczenie samowoli właścicieli nad niewolnikami i rodziców nad dziećmi (Zmierzch ius vitae necisque), sprecyzowanie odpowiedzialności zbiorowej niewolników w razie zabicia właściciela (Głos cesarza Hadriana w sprawie "s.c. Silanianum"), rozróżnianie przestępstw popełnionych umyślnie oraz nieumyślnie (Kilka uwag na temat rzymskiego prawa karnego w Institutiones Marcianusa), (Twórcza interpretacja legis Corneliae de sicariis et veneficis przez Hadriana i jurysprudencję cesarską), zakaz kastracji nawet za zgodą ofiary (Rzymianie i ich „prawo medyczne”). Humanitaryzm ten był jednak ograniczony, zakazane zostało zmuszanie niewolników do walki na arenie czy stręczenie niewolnic do nierządu, jednak z zastrzeżeniem causa non praestita („bez powodu”) – zatem w ramach kary było to dopuszczalne. Zob. (Skazanie za śmierć na arenie - wymiar sprawiedliwości czy operacja finansowa?), (Szkice z zakresu rzymskiego prawa karnego – damnatio ad bestias).

[2] Jerzy Ciecieląg, Powstanie Bar Kochby 132–135 po Chr., Inforteditions, Zabrze 2008, s. 122.

[3] Focjusz, Biblioteka, Kodeks 100.

[4] Adam Łukaszewicz, Egipt Greków i Rzymian, Książka i Wiedza, Warszawa 2006, s. 314-315.

[1]

[2]

[3]

[4]