Andrzej Strumiłło

Andrzej Strumiłło (ur. 23 października 1927 w Wilnie, zm. 9 kwietnia 2020 w Suwałkach) – polski malarz, grafik, rzeźbiarz, fotograf, poeta, pisarz, scenograf, pracownik ASP w Krakowie, kierownik pracowni graficznej Sekretariatu Generalnego ONZ. Członek Związku Polskich Artystów Fotografików i Rady Naukowej Wigierskiego Parku Narodowego, członek kapituły nagrody „Włócznia Jaćwingów” oraz kapituły „Złotego Berła Kultury Polskiej”. Od 1984 mieszkał w Maćkowej Rudzie nad Czarną Hańczą na Suwalszczyźnie.

Andrzej Strumiłło

Andrzej Strumiłło (2013)
Data i miejsce urodzenia	23 października 1927 Wilno
Data i miejsce śmierci	9 kwietnia 2020 Suwałki
Dziedzina sztuki	Malarstwo, grafika, fotografia, poezja, rzeźbiarstwo, scenografia, wystawiennictwo
Odznaczenia

Andrzej Strumiłło w latach 60.

Życiorys

Dzieciństwo spędził nad Żejmianą pod Święcianami, gdzie znajdował się zaścianek Sudany, z którego pochodziła jego matka – Kazimiera Jurszanówna. Ojcem artysty był Rafał Strumiłło-Pietraszkiewicz, budowniczy linii telefonicznych w Wileńskiej Dyrekcji Poczt i Telegrafów. Przed wojną był ministrantem w kościele św. Piotra i Pawła na Antokolu. Studiował w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Łodzi pod kierunkiem Władysława Strzemińskiego, a także na Akademii Sztuk Pięknych w Krakowie, gdzie w 1950 uzyskał dyplom. W latach 1949–1953 był asystentem na obu uczelniach. Od 1977 do 1980 pracował na stanowisku profesora krakowskiej ASP, a w roku akademickim 1987/1988 był wykładowcą suwalskiej filii Akademii Teologii Katolickiej. W latach 1982–1984 przebywał w Nowym Jorku, gdzie w wyniku wygranego konkursu piastował stanowisko kierownika pracowni graficznej przy sekretariacie Organizacji Narodów Zjednoczonych, lecz nie zdecydował się na przedłużenie kontraktu i powrócił do Polski, gdzie osiadł na stałe w Maćkowej Rudzie nad Czarną Hańczą, „skąd jest najbliżej do Wilna”. W 1977 zainicjował Spotkania Sztuka–Środowisko w Wigrach. 23 sierpnia 1980 roku dołączył do apelu 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami.

Po 1956 zaczął współpracę z Polską Izbą Handlową, dla której projektował pawilony wystawiennicze – dzięki temu mógł podróżować po świecie. W ciągu swej kariery artystycznej Strumiłło zwiedził wiele krajów, w których pobyt dokumentował cyklami rysunkowymi i fotograficznymi: Chiny (w latach 1954 i 1961), Włochy (1957), Indie (1959, 1970 i 1972), Nepal (1974 i 1980), Japonia i Tajlandia (1987). Wydał dwa tomy poezji: Moje i Jak. W roku 2008 nakładem łomżyńskiej oficyny wydawniczej „Stopka” ukazała się książka Factum est (łac.: Stało się), która jest zbiorem dzienników i ilustracji artysty z lat 1978–2006, a w 2009 „Ja. Poezje wybrane” (w 2010 roku wiersze zostały wydane jako audiobook, czyta sam autor). Wraz z Czesławem Miłoszem i Tomasem Venclovą był pomysłodawcą stworzenia Księgi Wielkiego Księstwa Litewskiego, której to przygotowania i wydania w maju 2009 podjęła się sejneńska fundacja „Pogranicze”. W grudniu 2008 w Suwałkach została otworzona galeria artysty, której budowę sfinansowały urząd miasta i Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego (koszt remontu pomieszczeń przeznaczonych na wystawę wyniósł 650 tys. zł). W pięciu halach wystawienniczych (około 200 m²) zgromadzone zostały prace Andrzeja Strumiłły z zakresu malarstwa, rzeźby, fotografii i rysunku oraz część kolekcji azjatyckiej.

Andrzej Strumiłło 50-lecie pracy twórczej celebrował w Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie wystawą swych rysunków z Azji (Galeria Azjatycka 1997). Rok wcześniej prezentował tu nepalskie malarstwo sakralne. Muzeum organizowało również wiele wystaw artysty w kraju i za granicą (Zabytki Indii, Nowe Delhi, Mój Nepal, Katmandu, Andrzej Strumiłło – rysunki z Azji, Hanoi, Azja w rysunkach Andrzeja Strumiłły, Jużnosachalińsk). Wystawę Kobzdej, Kulisiewicz, Strumiłło – rysunki z Azji, Galeria Azjatycka 1993, w następnym roku eksponowano w Nowym Delhi, Bratysławie, Moskwie, a w kolejnym w Pradze, Lipsku i Weimarze. Andrzej Strumiłło przez wiele lat zasiadał w Radzie Muzealnej i był wielkim przyjacielem Muzeum Azji i Pacyfiku.
W 90. rocznicę urodzin artysty, w 2017, zorganizowano w woj. podlaskim Rok Andrzeja Strumiłły.

Stała wystawa dzieł artysty prezentowana jest w Galerii Sztuki Stara Łaźnia Suwalskiego Ośrodka Kultury.

15 kwietnia 2020, po mszy pogrzebowej odprawionej w Kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny w Wigrach, urna z prochami artysty została złożona na cmentarzu parafialnym w Magdalenowie.

Ważniejsze wystawy indywidualne o tematyce azjatyckiej

• 1954
  • Akademia Sztuk Pięknych w Pekinie, Chiny (rysunek)
• 1955
  • Klub Międzynarodowej Prasy i Książki przy Nowym Świecie w Warszawie (rysunki z Chin), katalog
  • BWA Warszawa – Rysunki z Chin Ludowych
• 1958
  • Galeria Kordegarda w Warszawie – Szkice z podróży do ZSRR
• 1967
  • Ułan Bator, Mongolia (ilustracja książkowa o tematyce azjatyckiej)
  • Kordegarda w Warszawie – Rysunki i fotogramy z Mongolii
• 1968
  • Klub Technika w Olsztynie – Rysunki i fotogramy z Mongolii
  • Powiatowy Dom Kultury w Mrągowie – Rysunki i fotogramy z Mongolii
  • Pałac Młodzieży w Katowiach – Rysunki i fotogramy z Mongolii
• 1969
  • Galeria „Zachęta” w Warszawie – Wietnam 69
  • Hanoi, Wietnam – Wystawa grafiki książkowej, katalog
• 1970
  • Lalit Kala Akademi, Nowe Delhi, Ahmadabad, Hajdarabad Indie – Gwasz, grafika, rysunek, katalog
  • Pałac Kultury w Poznaniu – Wietnam 69 (rysunek, fotografia), katalog
  • Wojewódzki Dom Kultury w Kielcach – Wietnam 69 (rysunek, fotografia)
  • Zamek w Olsztynie – Wietnam 69 (rysunek, fotografia), katalog
• 1971
  • Pawilon SARP w Warszawie – Zabytki Dalekiego Wschodu (fotografie: Indie, Nepal, Wietnam), katalog
  • Galeria Cypriana Majernika, Bratysława, Czechosłowacja – Wietnam i Penetracje, katalog
  • Galeria Sztuk Pięknych w Litomierzycach, Czechosłowacja – Wietnam i Penetracje
  • Mała Zamkowa Galeria w Cieplicach – Wietnam i Penetracje, katalog
• 1972
  • India Fine Arts and Crafts Society, New Delhi, Indie (rysunek)
  • Polski Ośrodek Kultury i Informacji, Berlin, NRD – Wietnam
• 1973
  • Zamek w Szczecinie – Sztuka Nepalu, Indie – sztuka starożytna i średniowieczna, ** Indie – sztuka czasów muzułmańskich, katalog
  • Muzeum Architektury we Wrocławiu – Architektura Indii i Nepalu (fotografia, rysunki), katalog
  • KMPiK, Radom – (rysunki z Indii)
• 1974
  • Ułan Bator, Mongolia (rysunki o tematyce azjatyckiej)
  • Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie – Mongolia
• 1976
  • Muzeum Etnograficzne w Krakowie – Nepal – rysunek, fotografia, kolekcja, katalog
  • Muzeum Historyczne m.st. Warszawy – Nepal – rysunek, fotografia, kolekcja
• 1977
  • Galeria Kordegarda w Warszawie – Zabytki Indii (fotografia)
  • Muzeum Etnograficzne w Toruniu – Nepal (rysunki, fotografia, kolekcja)
  • Galeria Kordegarda w Warszawie – Indie – sztuka dawna (fotografie)
• 1978
  • Biblioteka Centralna w Tokio, Japonia (ilustracja)
  • Muzeum Etnograficzne, Toruń – Nepal – krajobraz, ludzie, kultura, eksponaty, rysunki, fotografie
• 1979
  • Galeria Nusantara Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie – Azja – rysunki i kolekcja, katalog
• 1980
  • Królewska Akademia Sztuk w Katmandu, Nepal – Mój Nepal (rysunek), katalog
  • New Delhi, Indie – Indie oczami polskiego artysty (fotografia)
• 1985
  • BWA Suwałki – Wystawa malarstwa. Okna. Drzwi. Mandale, katalog
  • Muzeum Okręgowe w Suwałkach – Malarstwo i grafika lamajska, Paty z Orisy z kolekcji Andrzeja Strumiłły, katalog
  • Galeria PKZ w Warszawie – Wietnam w rysunkch Andrzeja Strumiłły
  • Muzeum Narodowe w Hanoi, Wietnam – Rysunki z Azji
• 1986
  • Muzeum Sztuki Wietnamskiej w Hanoi, Wietnam – Rysunki z Azji, katalog
• 1987
  • Galeria Nusantara Muzeum Azji i Pacyfiku – Ceramika ludowa Uzbekistanu i Tadżykistanu (kolekcja A.S.), katalog
• 1988
  • KMPiK, Maćkowa Ruda – Fotografia azjatycka
• 1990
  • Muzeum Okręgowe w Jużno-Sachalińsku, Rosja – Rysunki azjatyckie
• 1994
  • Muzeum Okręgowe w Ostrołęce – Rzeźba tamilnadu (fotografie autorskie, aranżacje)
• 1996
  • Galeria Azjatycka Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie – Krąg siły. Thangka z Nepalu, katalog
• 1997
  • Galeria Azjatycka Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie – Azja (rysunki ze zbiorów MAiP), katalog
  • Uniwersytet Warszawski – Andrzej Strumiłło – symbole lamajskie ze zbiorów MAiP, wystawa z okazji międzynarodowej konferencji „Świat kultury Tybetu”, katalog
• 2005
  • Dom Pracy Twórczej Wigry – Indie w twórczości Andrzeja Strumiłły. Impresje, inspiracje, katalog
  • Narodowa Galeria Sztuki Współczesnej w Nowym Delhi, Indie – Indie – impresje i inspiracje
• 2008
  • ZPAF, Galeria – Wschód-Zachód, Warszawa, fotografia, katalog
• 2016
  • Opera i Filharmonia Podlaska – Europejskie Centrum Sztuki w Białymstoku – Tajga. Daleki Wschód 1958

Książki ze wstępem Andrzeja Strumiłły oraz teksty autorskie o tematyce azjatyckiej

• 1958
  • Widziałem liany limonika, „Sztandar Młodych”, nr 263
  • Udege, „Sztandar Młodych”, nr 269, s. 5
  • Kieta, „Sztandar Młodych”, nr 281, s. 4
  • O Andrzeju Wróblewskim, „Przegląd Artystyczny”, nr 5, s. 49–50
  • Szkice syberyjskie (rysunki i wiersze), „Przegląd Kulturalny,” nr 49 (327), s. 5
• 1959
  • Andrzej Strumiłło rysunki z Chin, „Ty i ja. Magazyn Ilustrowany”, nr 6 (38)
• 1964
  • Rysunki Andrzeja Strumiłły z podróży do Syrii z 1964 r., „Ty i ja. Magazyn Ilustrowany”, nr 12 (56), s. 38–39
• 1967
  • W kraju Tarbargana i birkuta. Wspomnienia uczestnika I polskiej wyprawy w góry Ałtaju, „Łowiec polski” nr 23/24, s. 9–10
• 1970
  • Ludowa sztuka agitacji, „Projekt”, nr 3 (76), s. 21–26
  • Żywe Indie, „Projekt”, nr 6 (79), s. 32–37
• 1971
  • Kaustubha, „Projekt“, nr 6 (85), s. 48–54
• 1972
  • Z klasztornej góry Swayambhu Nath, Literatura, nr 11, s. 10–11
• 1973
  • Wieczna rzeka Sansary – życie jej falą, Kontynenty, nr 7, s. 28–31
  • Stoły kamienne, „Projekt”, nr 4 (95), s. 18–23
  • Skansen koreańskiego budownictwa drewnianego, „Projekt”, nr 5, s. 36–39
  • Widzialne imię niewidzialnego i współczesne druki arabskie, „Ty i ja. Magazyn Ilustrowany”, nr 6 (158), s. 19–20
  • Sztuka dewocjonalia Indii, „Ty i ja. Magazyn Ilustrowany”, nr 7 (159), s. 12–13
  • Płatek lotosu w ogniu piekielnym, „Ty i ja. Magazyn Ilustrowany”, nr 8 (160), s. 20–21
• 1974
  • Druki arabskie, „Projekt”, nr 5 (102), s. 16–17
  • Wejść, wyjść, wejrzeć, wyjrzeć, „Projekt”, nr 6, s. 17–23
• 1975
  • Z szerokiego świata (zdjęcia A.S.), „Poezja”, nr 1, s. 75
  • W kręgu jurty, „Projekt”, nr 2 (105), s. 24–31
  • Obrazy miłości, „Projekt”, nr 5, s. 28–30
• 1977
  • Uwagi o historii, kulturze i etnografii, red. Piotr Młotecki, Kangbachen zdobyty, s. 150–155, Wyd. Sport i Turystyka, Warszawa
  • Indyjskie refleksje, red. Jerzy Barszczewski, W kraju Indiry Gandhi, s. 79, KAW, Warszawa
• 1996
  • Grafika japońska – katalog wystawy (wstęp), ROKiS, Suwałki
• 1998
  • Lekcja wschodnia – wstęp do albumu wystawy prac A.S. „Azja” w Muzeum Azji i Pacyfiku”, „Dom i wnętrze”, nr 4, s. 112
• 2000
  • Pomiędzy ascezą i żywiołem – inspiracje i echa sztuki azjatyckiej w twórczości współczesnych artystów polskich, „Orient w kulturze polskiej” (materiały z sesji jubileuszowej z okazji 25-lecia Muzeum Azji i Pacyfiku w Warszawie, 15–16.10.1998, s. 69–74, Warszawa
• 2001
  • Andrzej Wawrzyniak, Gra va banque (wypowiedź A.S. o Andrzeju Wawrzyniaku), „Poznaj Świat”, nr 11 (538), s. 28–32
• 2014
  • album monograficzny Czas utrwalony. Augustowski świat Judela Rotsztejna, prezentujący dorobek Judela Rotsztejna, fotografa działającego w Augustowie w dwudziestoleciu międzywojennym. Andrzej Strumiłło był autorem koncepcji i układu graficznego albumu.

Ciekawostki

• W dokumentach Andrzeja Strumiłły jako data urodzenia widnieje 1928, choć urodził się wcześniej, w 1927. Jest to wynik starań jego matki, dzięki czemu w czasie wojny uniknął wywiezienia na roboty przymusowe do III Rzeszy.
• W trakcie pracy w ONZ, Strumiłło zainspirowany obserwacją amerykańskiego konsumpcjonizmu postanowił zrobić wycieczkę po sklepach i policzyć wszystkie oferowane modele szczoteczek do zębów. W ciągu jednego dnia naliczył ich 120.
• Posiadał hodowlę koni arabskich, a także 40 ha ziemi, z których połowę zalesił, sadząc 30 tys. drzew.

Ordery i odznaczenia

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (23 grudnia 1999)
• Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (28 lutego 1955)
• Złoty Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (7 września 2005)

Nagrody i wyróżnienia

• 1955 – Wyróżnienie Podkomitetu Literatury i Sztuki Nagrody Państwowej za obrazy: Tej broni nie zwycięży nikt i Nasza ziemia
• 1969 – Nagroda Ministra Kultury i Sztuki II stopnia
• 1974 – Nagroda Państwową II stopnia
• 2001 – tytuł „Zasłużony dla Miasta Suwałk”
• 2002 – tytuł „Honorowy Obywatel Miasta Suwałk”
• 2009 – tytuł „Honorowy Ambasador Województwa Podlaskiego”
• 2020 – Nagroda Poetycka im. Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego – Orfeusz Honorowy (pośmiertnie) za tom wierszy pt. 69

Linki zewnętrzne

• Centrum Sztuki Współczesnej – Galeria Andrzeja Strumiłły. csw-as.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-02-16)]. (pol.)
• Strona wystawy artysty w galerii PAcamera – Nippon, 2007. rokis.suwalki.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-04-17)]. (pol.)