eSwatini
| ESwatini | |
| Umbuso weSwatini | |
 | |
Capitala | |
Ciutat mai granda | |
Forma de govèrn Monarquia absoluda | |
Data | |
• Totala 17 364 km² | |
• Aiga 0,9 % | |
• Totala (2017) 1,018,445 ab. | |
• Densitat 68.2 ab./km² | |
modificar  |
eSwatini, ancianament Swaziland, oficialament lo Reiaume d'eSwatini, es un pichon estat independent de l'Africa Australa situat entre Sud-Africa e Moçambic. Sa capitala economica e administrativa es Mbabane e sa capitala reiala e politica es Lobamba. Aquel estat si formèt dins lo corrent dei sègles XVIII e XIX quand lei Swazis capitèron de s'installar dins la region e de gardar son autonòmia politica maugrat la colonizacion europèa e l'establiment d'un protectorat britanic sus lo reiaume. Tornarmai independent en 1968, eSwatini formèt una monarquia constitucionala que venguèt rapidament absoluda. Dempuei aqueu periòde, lo país dèu faciar un desvolopament economic feble e una epidemia de SIDA que toca la màger part de la populacion adulta dempuei lo començament dau sègle XXI.
Lo gentilici es swazi.[1]
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Territòri
[modificar | Modificar lo còdi]eSwatini si situa dins lo sud dau continent african entre Moçambic e Sud-Africa. Sa superficia fa 17 363 km3(159en reng mondiau[2]) e son territòri es montanhós dins sa mitat occidentala e plan dins sa mitat orientala. Sa cima pus auta es lo mont Emlembe (1 862 m) situat au nòrd-oèst dau país sus lo limit ambé Sud-Africa e son ponch pus bas si situa sus lo riu Maputo. Lo clima es puslèu de tipe tropicau mai, en causa de la latitud australa d'eSwatini, existisse tanben de regions amb un clima quasi temperat[3]. Lo territòri es organizat en 55 inkhundlas que son gropats en quatre districtes.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]En julhet de 2013, la populacion èra estimada a 1,403 milions d'abitants (154en reng mondiau)[2]. La màger part deis abitants fa partida de l'etnia Swazi. L'urbanizacion èra de 21% mai aumenta de 1,5%/an[2]. En 2010, tres vilas avián una populacion superiora a 10 000 abitants : Manzini (110 537), Mbabane (76 218) e Big Bend (10 342). L'esperança de vida es fòrça febla, inferiora a 50 ans en 2012[2], en causa de l'epidèmia de SIDA au sen de la populacion (50% deis adultas èran malauts en 2009[4]) e dau nivèu feble de desvolopament economic.
Riscs naturaus
[modificar | Modificar lo còdi]eSwatini es menaçat per mai d'un risc naturau fòrça perilhós coma la manca d'aiga[2], una erosion importanta causada per l'esplecha intensiva dei zònas agricòlas e per lo risc d'epidèmia de malautiás grèvas.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]La formacion de la nacion swazi
[modificar | Modificar lo còdi]
Lei vestigis pus ancians de preséncia umana sus lo territòri de Swaziland datan de 100 000 ans. Èra compausada de populacions nomadas de tipe khoisan. Au sègle IV, de migracions de pòbles bantos originaris de l'Africa centrala comencèron pauc a pauc d'ocupar la region. Au sègle XI, aquelei migracions finiguèron d'eliminar lei Khoisans. Au sègle XVIII, lo rèi Ngwane III dau clan Dlamini s'installèt dins lo sud dau Swaziland modèrn e l'i fondèt la nacion swazi[5]. Lei pòbles locaus, militarament mau organizats, acceptèron la dominacion dei Dlamini e gardèron sei poders locaus[6] [7]. Au sègle XIX, Sobhuza Ièr l'i resistèt ai temptativas d'invasion zolo[8]. Aquò permetèt la formacion d'un estat e d'una identitat fòrça solidas que van resistir ai transformacions impausadas per la colonizacion europèa[9] [10]. Enfin, lo rèi Mswati Ièr capitèt d'empachar la formacion de poder rivau gràcias a una politica d'integracion deis elèits localas (mètges, mascs...) au sen de sa dinastia[11].
A partir de la segonda mitat dau sègle XIX, lei Swazis intrèron tornarmai en conflicte ambé lei Zolos[12] e tanben ambé lei Boers[13] [14] a l'oèst e ambé lei Portugués a l'èst. En 1877, lo clan Dlamini demandèt donc la proteccion de l'Empèri Britanic que foguèt acceptada per Londres en 1881. Entraïnèt una definicion precisa dei frontieras de Swaziland que perdèt mai d'un territòri en cambi de sa reconoissença[15] [16]. Pasmens, après aquelei pèrdas e, coma Swaziland èra pas una menaça militara e èra ja dominat economicament, ni lei Boers ni lei Britanics assaièron de'n far la conquista oficiala permetent lo mantenement d'una autonòmia per l'estat swazi. En 1887, aquel acòrd foguèt completat per la definicion dei limits entre Swaziland e Moçambic.
Lo Protectorat de Swaziland
[modificar | Modificar lo còdi]Après la creacion dau protectorat, de concessions foguèron atribuidas ai colons europèus per lo rèi Mbadzeni renfòrçant la dominacion economica estrangiera[17]. Aquò entraïnèt un afaire juridic complèx e lo protectorat britanic foguèt anullat e donat a la Republica de Transvaal en 1894[18]. Après la Segonda Guèrra dei Boers, la familha reiala demandèt e obtenguèt tornarmai la proteccion britanica en 1906-1907[19]. Aqueu periòde veguèt de transformacions importantas de la societat swazi en causa dau desvolopament de proprietats agricòlas europèas e de l'emigracion d'abitants vèrs lei regions minieras de Sud-Africa. Lei Britanics pensavan alora integrar Swaziland au sen de Sud-Africa.
Lo 22 de decembre de 1921, comencèt lo rèine personau de Sobhuza II que va dirigir Swaziland fins a sa mòrt en 1982. Sa premiera politica foguèt d'estendre la dubertura economica dau protectorat ais investiments britanics e sud-africans, especialament per favorizar l'esplecha dei minas, e d'ordonar ai caps tradicionaus de recrompar lei tenements dei colons blancs. Aquela politica e l'instauracion progressiva de l'apartheid entraïnèt la fin dei projèctes britanics d'intrada de Swaziland dins l'Union Sud-Africana[20]. Au contrari, après la Segonda Guèrra Mondiala, si preparèt l'independéncia dau país[21].
D'efèct, a partir de 1963, un movement anticolonialista dirigit per lo prince Dumisa Dlamini si desvolopèt. Opausat au parlementarisme, Sobhuza II capitèt de formar la sieuna formacion politica e d'obtenir 85% dei sufragis ais eleccions de 1964. Assegurada dau conservatisme dau rèi, la minoritat blanca si ralièt a son poder en 1967, ço qu'encoratjèt lei Britanics d'acceptar l'independéncia de Swaziland proclamada lo 6 de setembre de 1968.
Lo Reiaume de Swaziland
[modificar | Modificar lo còdi]Après son independéncia, lo Reiaume de Swaziland venguèt una monarquia constitucionala. Pasmens, lo rèi capitèt de prendre la màger part dau poder e comencèt d'assaiar de limitar aquelei dau parlament. En 1973, organizèt finalament un còp d'estat còntra lo parlament, ordonèt sa dissolucion e proclamèt l'estat d'urgéncia e la suspension de la constitucion. Fins a 1978, reinèt per decrèt e lei liberaus poguèron pas s'opausar ai negociacions entre Mbabane e Pretoria per participar a la lucha còntra lei movements anti-apartheid[22]. En cambi d'aqueu sostèn, la possibilitat d'una cession de divèrsei territòris sud-africans dins lei bantostans orientaus dau país, permetent un accès a l'Ocean Indian per lei Swazis, foguèt tanben discutida mai lei negociacions mau capitèron[23] [24].
En aost de 1982, la mòrt de Sobhuza II entraïnèt una guèrra de succession entre lei membres de la familha reiala. Lo prince Makhosetive èra l'eiretier designat mai coma èra encara un enfant, una regéncia foguèt organizada sota la direccion de la rèina Dzeliwe. Una premiera crisi s'acabèt per l'eliminacion dau cap dau govèrn sospichat de preparar un còp d'estat. Puei, lo novèu premier ministre, originari dau camp tradicionalista, assaièt de prendre pauc a pauc lei poders de la regéncia au profiech dau conseu tradicionau dei caps swazis, ostils au mantenement d'eleccions per Dzeliwe. Aqueu projècte capitèt en setembre de 1983 e, en fòra dau sistèma constitucionau, la rèina perdèt la regéncia au profiech de la rèina Ntombi. Pasmens, lei crisis intèrnas contunièron e Ntombi deguèt finalament accelerar lo procès de coronament de Makhosetive que venguèt rèi en 1986 sota lo nom de Mswati III per estabilizar la situacion politica.
Lo rèi novèu renforcèt rapidament son poder sus la familha reiala ambé la dissolucion dau conseu tradicionau e amb un cambiament de premier ministre au profiech de faccions pus liberalas. Pasmens, a partir deis ans 1990, lei revendicacions liberalas venguèron pus importantas. En 1995, una situacion quasi insureccionala entraïnèt la destruccion de l'Assemblada Nacionala e de l'ostau de plusors ministres. Dins aquò, en 1997, lo rèi refusèt de democratizar lo reiaume maugrat lei pressions de Sud-Africa e de Moçambic. Au contrari, dempuei 2000, Swaziland revendica divèrsei territòris segon un tractat de 1982 prepausant lo cambi d'aquelei regions còntra l'ajuda de Mbabane dins la repression de la lucha anti-apartheid[2]. Enfin, en 2005, una constitucion novèla foguèt adoptada. Aplicada a partir de 2006, definisse oficialament Swaziland coma una monarquia absoluda[2].
Dempuei leis ans 1990, l'epidemia de SIDA faguèt de progrès fòrça importants au sen de la populacion swazi. En 2009, Swaziland venguèt lo país pus tocat per la malautiá ambé 25,9% de la populacion contaminada[2].
eSwatini
[modificar | Modificar lo còdi]Lo 19 d'abril de 2018, per marcar los 50 ans d'independéncia, lo rei proclama que Swaziland se dirà desenant eSwatini.
Govèrn e politica
[modificar | Modificar lo còdi]eSwatini es una monarquia absoluda que son foncionament es definida per la constitucion de 2005. Lo rèi, dich Ngwenyama, n'es lo centre deis institucions. Contraròtla lei poders executius, legislatius e judiciaris e es tanben lo cap suprèm dei fòrças armadas. Es assistit per la rèina principala, dicha Ndlovukati, per lo govèrn, per una assemblada nacionala e per de caps tradicionaus.
La Ndlovukati es generalament la maire dau rèi ò es chausida entre sei fremas pus ancianas. Es cargada dei rites tradicionaus e de la direccion d'una regéncia eventuala. Lo govèrn es generalament cargat deis afaires quotidians. Son cap es nomat per lo rèi. Enfin, lo poder legislatiu es compausat d'una Assemblada Nacionala de 65 deputats e d'un Senat de 30 senators. 55 deputats son elegits per lei 55 inkhundlas e 10 son nomats per lo rèi. Lo Senat es fach de dètz senators elegits entre lei membres de l'Assemblada per lei deputats e de 20 senators dirèctament nomats per lo rèi. Lei partits politics son defenduts[25]. Gràcias a aqueu sistèma, lei resultats deis eleccions son fòrça favorables au rèi. Lo poder legislatiu a lo drech de discutir e de votar una lèi mai lo rèi a un drech de veto sus sei decisions.
La familha reiala es poligama es lo successor dau rèi es chausit entre seis enfants mascles. La designacion de l'eiretier es facha per la familha reiala qu'es cargada de designar la « Granda Esposa » dicha Indlvukazi. Existisse divèrsei critèris de respectar per aquistar aquel estatut. L'esposa dèu aver solament un fiu, aver un bòn caractèr e far partida d'una familha onorabla. Dins totei lei cas, lei doas premiereis esposas dau rèi son chausidas per sei conselhiers dins lei clans Matsebula e Motsa per de rasons ritualas e pòdon pas venir Indlvukazi.
Economia
[modificar | Modificar lo còdi]L'economia d'eSwatini es pauc desvolopada amb un taus de chaumatge de 30-40% e un PIB de 6,2 miliards de dolars en 2012. Es fòrça dependenta de Sud-Africa[26] e lei cambis ambé Pretoria representan 90% deis importacions e 75% deis exportacions. Existisse un esfòrç per diversificar lei partenaris comerciaus e l'Union Europèa representa 14,2% deis exportacions swazis. Pasmens, lo govèrn es regularament obligat de demander de l'ajuda ais institucions internacionalas per completar son budget.
La basa de l'economia es l'agricultura qu'ocupa 70% de la populacion e lo sector minier qu'es en declin dempuei leis annadas 1990. Dins leis annadas 1980, leis autoritats assaièron donc de renfòrçar l'indústria, magerament basada sus la transformacion de produchs agricòlas, e de favorizar l'esplecha dei minas tròp pichonas per interessar lei grandei companhiás per limitar la baissa de la produccion.
Afaires estrangiers e defensa
[modificar | Modificar lo còdi]eSwatini fa partida deis institucions internacionalas e regionalas principalas coma l'ONU, lo Commonwealth of Nations, l'Union Africana, lo Mercat Comun de l'Africa Orientala e Australa e la Comunautat de Desvolopament d'Africa Australa. Sei relacions pus importantas son establidas ambé leis estats vesins. Una particularitat d'aquelei relacions es lo mantenement de relacions ambé la Republica de China e non ambé la China Populara. Swaziland revendica divèrsei territòris sud-africans dempuei lei negociacions de cession territòriala deis annadas 1980 e l'afaire es fisat ai tribunaus internacionaus.
Lei fòrças armadas d'eSwatini son gropadas au sen d'una fòrça terrèstra e d'una fòrça aeriana. Son dichas Umbutfo Swaziland Defense Force e compausadas de 3 000 militaris volontaris. Lo recrutament de soudat tocat per l'epidemia de SIDA es defendut. L'equipament es d'origina sud-africana, occidentala e israeliana. Es subretot fach d'armas d'infantariá, de veïculs blindats leugiers e d'aeronaus de transpòrt. Aquelei fòrças an jamai participadas a una guèrra mai fogèron utilizadas per luchar còntra lei manifestacions intèrnas.
Lengas
[modificar | Modificar lo còdi]eSwatini a doas lengas oficialas que son lo swazi, lenga quotidiana de la màger part de la populacion, e l'anglés qu'es la lenga deis afaires economics. Lo zolo, lo tsonga e l'afrikaans son parladas per de minoritats indigènas o blancas.
Religion
[modificar | Modificar lo còdi]La màger part dei Swazis son crestians. Pasmens, l'influéncia dei rites tradicionaus es encara importanta. 40% deis abitants mesclan religion anciana e crestianisme[27], 25% son catolics e 35% fan partida d'autrei menas de crestianisme ò d'autrei religions (judaïsme, islam...)[2].
Vejatz tanben
[modificar | Modificar lo còdi]- Site oficiau d'eSwatini: http://www.gov.sz/
Nòtas & referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ Masculin & femenin.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 2,7 et 2,8 CIA World Factbook: Swaziland, junh de 2013, [1]
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 4.
- ↑ Country programme outline for Swaziland, 2006–2010, United Nations Development Program, novembre de 2009.
- ↑ D. Hugh Gillis, The Kingdom of Swaziland: Studies in Political History, Edicions Greenwood Publishing Group, 1999, p. 11.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, pp. 84-86.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 8.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 86.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 87.
- ↑ Jérôme Vialatte, La prérennisation d'un régime monarchique en Afrique : le royaume du Swaziland, dins Le retour des rois: les autorités traditionnelles et l'État en Afrique contemporaine ; [actes du colloque international ... Paris, les 8, 9, 10 novembre 1999, Centre de Recherches Africaines (Université de Paris I)], Edicions KARTHALA, 1999, p. 512.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 92.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 98.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 105.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, pp. 8-9.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 10.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, p. 114.
- ↑ Aliette de Coquereaumont-Gruget, Le royaume du Swaziland : un État dans l'Afrique du Sud, Edicions L'Harmattan, 1992, pp. 116-119.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 12.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 13.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 14.
- ↑ Christian P. Potholm, Swaziland: The Dynamics of Political Modernization, Edicions University of California Press, 1972, p. 15.
- ↑ Sylvain Guyot, Rivages zoulous : l'environnement au service du politique en Afrique du Sud, Edicions KARTHALA, 2006, p. 159.
- ↑ Sylvain Guyot, Rivages zoulous : l'environnement au service du politique en Afrique du Sud, Edicions KARTHALA, 2006, pp. 157-160.
- ↑ Suzanne Cronje, Marchandage territorial au Swaziland, Le Monde Diplomatique, febrier de 1982.
- ↑ Anne-Cécile Robert, De Conakry à Nairobi, les Africains votent mais ne décident pas, Le Monde Diplomatique, febrier de 2010.
- ↑ Anne-Cécile Robert, Impériale Afrique du Sud, Le Monde Diplomatique, decembre de 2012.
- ↑ David Levinson, Ethnic Groups Worldwide: A Ready Reference Handbook, Edicions Greenwood Publishing Group, 1998, p. 172.
