Kilimanjaro
|
Kilimanjaro
| |
|---|---|
 Cima principala de Kilimanjaro vista en 2006.
| |
| Geografia | |
| Altitud | 5 892 m |
| Massís | Kilimanjaro |
| Coordenadas geo. | 3° 02′ S, 37° 13′ E |
| Administracion | |
| País |  Tanzania
|
| Region | |
| Subdivision | |
| Ascension | |
| Primièra ascension | |
| Via pus aisida | |
| Geologia | |
| Edat | |
| Ròcas | |
| Tipe | estratovolcan |
| Activitat | amorçat |
| Darrièra erupcion | desconegut |
Kilimanjaro (5 892 m) es una montanha situada au nòrd-èst de Tanzania qu'es lo ponch culminant dau continent african. Es un massís volcanic que sa formacion acomencèt i a mai de 2,5 milions compausat de quatre volcans embessonats. Maugrat quauquei sinhaus d'activitat volcanica, lei cimas actualas son considerats coma amorçats e ges d'erupcion foguèt observada per de scientifics. Kilimanjaro es vengut un simbòl d'Africa e de l'escaufament globau en causa de la disparicion progressiva dei glacièrs de sa cima dempuei lo començament dau sègle XX.
Toponomia
[modificar | Modificar lo còdi]« Kilimanjaro » es un tèrme aparegut vèrs 1860 dins lei lengas europèas. Vendriá dau swahili Kilima Njaro que sa significacion es pauc clara. Seriá « montanha beluguejanta » mai aquò es pas segur car lo mot Njaro es absent dei diccionaris estandards de swahili.
Geografia
[modificar | Modificar lo còdi]Situacion
[modificar | Modificar lo còdi]Kilimanjaro se situa au nòrd-èst de Tanzania a proximitat de la frontiera entre aqueu país e Kenya. Tèn una altitud estimada a 5 891,4 mètres en 2008. Ocupa una region de plans d'altitud situats entre 600 e 900 mètres. Quauquei cimas importantas son egalament presentas dins la region coma lo Mont Meru, 75 quilomètres au sud-èst, e lo Mont Kenya, 300 quilomètres au nòrd.
Geologia e formacion
[modificar | Modificar lo còdi]Formacion
[modificar | Modificar lo còdi]
Lo volcanisme de Kilimanjaro apareguèt pendent lo Pliocèn e la formacion de son edifici se debanèt en quatre fasas principalas qu'an entraïnat l'emission de 5 000 km3 de ròcas volcanicas e la mesa en plaça, durant lei tres darriereis episòdis, de tres estratovolcans dichs Shira, Mawenzi e Kibo.
Kilema es lo premier edifici volcanic compausant l'ensemble de Kilimanjaro. Sa formacion comencèt probablament i a mai de 2,5 milions d'ans. Es fòrça mau conegut en causa de son recobrament per leis edificis volcanics seguents. Pasmens, lo volum de materiaus volcanics emés per aqueu volcan representa aperaquí 65% dau volum actuau dau massís montanhós[1].
La formacion dau volcan de Shira se debanèt entre 2,5 e 2 milions d'ans avans l'epòca nòstra[2]. Es caracterizada per d'emissions volcanicas lòng dei dorsalas d'Ol Molog e de Kibongoto orientadas segon un aisse nòrd-sud. Entraïnèt tanben la formacion d'una caldeira orientada vèrs lo nòrd-èst que sei vestigis son encara visibles a l'oèst e au sud de la montanha actuala. Puei, lo relèu de Shira foguèt atacat per l'erosion glaciera e en partida cubèrt per leis emissions de Kibo[3].
La formacion de Mawenzi se debanèt entre 1,1 e 0,7 milions d'ans avans l'epòca nòstra. L'activitat volcanica migrèt vèrs l'èst au nivèu de la dorsala de Kilema[2]. I foguèt relativament calma e continua. Una premiera etapa veguèt la mesa en plaça d'instrusions basalticas que formèron de dics e de necs. Pasmens, l'erosion foguèt fòrça importanta e lo relèu de la region a pres un aspècte fòrça tormentat. Una segonda etapa d'activitat volcanica de tipe pelean foguèt caracterizada per d'emissions piroclasticas dempuei lo nòrd-èst de la caldeira. A la fin d'aqueu periòde, Mawenzi foguèt tornarmai somés a l'erosion dei glaciers de la montanha[3].
La formacion de Kibo es l'eveniment pus conegut de la formacion de Kilimanjaro. Comencèt entre 0,6 e 0,55 milions d'ans avans l'epòca nòstra e contunièt totjorn a l'ora d'ara. Cinc periòdes principaus son definits :
- entre 0,6 e 0,4 milions d'ans, se formèt un edifici probablament conic en dessús de la dorsala de Kibongoto. Leis erupcions i foguèron irregularas e l'erosion i foguèt donc importanta, magerament aquela causada per lei glaciers. Aquela etapa s'acabèt per un episòdi explosiu important dich Weru Weru.
- entre 0,4 e 0,25 milions d'ans, se formèt un dòme novèu a 1,6 km au nòrd-èst dau ponch d'activitat precedent. La glaciacion contunièt d'entraïnar una erosion importanta dei relèus e un lac se formèt caracterizat per la preséncia de lavas de tipe pillow lava.
- entre 0,25 e 0,1 milions d'ans, se debanèt un episòdi volcanic de tipe plinian que causèt la formacion d'una caldeira de 2,3 × 1,9 km après divèrseis afondraments.
- entre 100 000 e 18 000 ans, se formèron la caldeira e lo dòme actuau a l'interior dei rèstas dei caldeiras precedentas.
- entre 18 000 e 5 000 ans, un lac de lava se formèt dins lo cratèr. Son erupcion se debanèt dins lo Pit Crater e sus lo flanc nòrd.
La darriera erupcion coneguda se debanèt i a mai de 500 ans e lo volcan foguèt lòngtemps considerat coma amorçat. Pasmens, dins lo corrent dau decenni 2000, de mesuras scientificas demostrèron la preséncia totjorn importanta de magma en dessota dau volcan e a au mens 400 m de la cima. De mai, d'un biais pus generau, de sinhaus d'activitat son totjorn ben presents amb d'afondraments, una activitat sismica regulara e l'aparicion ocasionala de fumaròlas.
Topografia actuala
[modificar | Modificar lo còdi]
Kilimanjaro es un estratovolcan de forma conica qu'ocupa un espaci de 70 × 50 km. Es compausat de tres cimas principalas dichas Shira (3 962 m), Kibo (5 892 m) e Mawenzi (5 149 m). La cima de Kibo es ocupada per una caldeira que sei dimensions son de 3,6 × 2,4 km. Assosta un cratèr volcanica, dich Reusch Crater, d'un diamètre de 900 m. La cima dau massís es lo pic Unhuru, situat sus lo bòrd extèrn dau cratèr.
L'erosion generala de la montanha es importanta. Ansin, Mawenzi sembla a un dic erodat e Shira es compausat a l'ora d'ara per lei rèstas dei bòrds sud e oèst de son cratèr. Enfin, aperaquí 250 cònes secondàris existission de lòng d'un aisse passant per lei tres cimas principalas.
Idrografia
[modificar | Modificar lo còdi]
L'idrografia de Kilimanjaro es marcada per lei precipitacions atmosfericas e per la fonda dei glacièrs de sa cima. Es venguda un simbòl de l'escaufament globau en causa d'evolucions importantas dempuei la Revolucion Industriala magerament marcadas per la disparicion rapida de sei glaciers. D'efiech, la superficia cubèrta per lo glaç èra de 12,1 km² en 1912, 6,7 km² en 1953, 4,2 km² en 1976 e 3,3 km² en 1996. Tres factors principaus permèton d'explicar aqueu fenomèn :
- l'aumentacion globala de la temperatura. Per exemple, a Lyamungu (1 230 m), la temperatura mejana a aumentat de 3°C durant lei tres darriers decennis.
- lo transferiment de calor entre lei ròcas volcanicas sorns e lo glacier entraïnant l'aumentacion de sa temperatura intèrna.
- la demenicion globala dei precipitacions qu'empacha lo renovelament regular dei glaç. Será la causa principala per explicar la demenicion dau glacièr ais altituds pus autas onte la temperatura es totjorn negativa.
L'aiga venent de la fonda dei glacièrs es captada per la vegetacion (90%) e per dos rius locaus (10%).
Clima
[modificar | Modificar lo còdi]Kilimanjaro tèn un clima tropicau de savana que se caracteriza per una sason de secaressa de mai a òctobre, una sason de temperaturas moderadas d'octòbre a novembre, una segonda sason de secaressa entre lei mes de decembre e de febrier e enfin una sason fòrça umida de març a mai. La cencha de pressions bassas situada a l'entorn de l'eqüator es responsable de l'evolucion d'aquelei sasons. Dins aquò, l'infléucna tropicala demenís amb l'altitud par laissar la plaçar a un clima montanhard dins lei zònas pus autas.
Demografia
[modificar | Modificar lo còdi]La region de Kilimanjaro es poblada per tres pòbles. Au nòrd e a l'oèst, se tròban de Massais. Inicialament nomadas, son en cors de sedentarizacion. Lo sud e l'èst es lo territòri de Wachagga que vivon principalament d'una agricultura sedentària. Enfin, au nòrd-èst, se fau mencionar leis Ongamo que son en cors d'assimilacion per lei Wachagga. Mantènon pasmens una tradicion pastorala e apicòla pròpria.
Istòria
[modificar | Modificar lo còdi]Lo poblament african
[modificar | Modificar lo còdi]L'istòria anciana dau poblament de la region de Kilimanjaro es mau coneguda. Lei traças umanas pus ancianas conegudas a l'ora d'ara datan de 1000 avC mai una preséncia pus vièlha es probabla car lo massís volcanic es una zòna amb de fònts nombrosas e de materiaus utils per una populacion de caçaires cuelheires. L'arribada dei Massais sembla datar dau sègle XVI. Aquò entraïnèt probable lo desplaçament de populacions ja installadas a l'entorn dau volcan coma lei Chagga ò leis Ongamo. Pauc a pauc, se formèt una societat de clans participan au comèrci locau (evòri, esclaus...).
La descubèrta per leis Europèus e lo periòde coloniau
[modificar | Modificar lo còdi]
L'existéncia de Kilimanjaro èra benlèu coneguda per lei Grècs car Diogèn ò Ptolemèu mencionèron la preséncia d'una montanha blanca en Africa[4]. Après la fin de l'Antiquitat, es tornarmai presenta dins l'òbra de l'explorator arabe Abulfeda (1273-1331). Una descripcion de la montanha aparéis tanben dins un tèxte dau navegaire espanhòu Martín Fernández de Enciso (vèrs 1470-1528). Pasmens, l'informacion se difusèt gaire e la descubèrta vertadiera de Kilimanjaro per leis Europèus es sovent data de 1848 amb son observacion dirècta per lei missionaris Johannes Rebmann (1820-1876) e Johann Ludwig Krapf (1810-1886).
Lei glaciers de la cima pivelèron leis explorators europèus. Pasmens, l'accès a la region demorèt lòngtemps malaisat (ostilitat dei Massais, pilhards, relèus...). Sa natura volcanica foguèt descubèrta en 1861 solament per una expedicion organizada per lo baron alemand Karl Klaus von der Decken (1833-1865). L'ascension foguèt malaisada en causa de l'altitud auta de Kilimanjaro. Divèrsei temptativas aguèron luòc sensa dins lo corrent deis ans 1860-1880 fins a la capitada d'una expedicion austriana menada per lo geograf Hans Meyer (1858-1929) e l'alpinista Ludwig Purtscheller (1849-1900) en 1889.
Un autre aspècte dau periòde coloniau foguèt la multiplicacion dei missions d'evangelizacion amb una rivalitat entre catolics e protestants. Aquò favorizèt l'alfabetizacion de la region. Lo catolicisme s'impausèt coma la premiera religion mai son succès foguèt superficiau car lei rites locaus integrèron mai d'un trach animista e car lei religions tradicionalas capitèron de se mantenir.
Kilimanjaro dempuei l'independéncia de Tanzania
[modificar | Modificar lo còdi]
Kilimanjaro es un simbòl de Tanzania dempuei son independéncia en 1961[5]. D'efiech, lo drapèu dau país foguèt plantat a la cima de la montanha tre lo jorn de proclamacion de l'independéncia. En parallèl, Kilimanjaro venguèt un motor dau torisme nacionau amb la creacion d'un pargue nacionau en 1973 per protegir lei seuvas e lei ressorsas idrologicas. Pasmens, dins un país orientat vèrs l'ocean, lo desvolopament demòra limitat e la màger part de la manna toristica es captada per Kenya entraïnant una crisi en 1977 (sarradura de la frontiera).
En 1987, lo pargue nacionau, pauc a pauc estendut, foguèt classat au Patrimòni Mondiau de l'Umanitat de l'UNESCO. Una extension permetèt de portar sa superficia a 1079 km² e de l'estacar amb lo pargue nacionau d'Amboseli en Kenya. Pasmens, dempuei la fin dau sègle XX, la montanha es victima dau rescaufament climatic qu'entraïna la disparicion progressiva dei glaciers.
Liames intèrnes
[modificar | Modificar lo còdi]Bibliografia
[modificar | Modificar lo còdi]- {{{títol}}}. Presses Universitaires de Bordeaux. ISBN 2867813093.
- {{{títol}}}. Presses Universitaires de Bordeaux. ISBN 2906621307.
Nòtas e referéncias
[modificar | Modificar lo còdi]- ↑ (fr) Simon Pomel, Guilène Réaud-Thomas, Kilimandjaro : montagne, mémoire, modernité, Edicions Presses Universitaires de Bordeaux (2003), pp. 58-64.
- ↑ 2,0 et 2,1 (fr) Philippe Nonnotte, Étude volcano-tectonique de la zone de divergence Nord-Tanzanienne (terminaison sud du rift kenyan) - Caractérisation pétrologique et géochimique du volcanisme récent (8 Ma – Actuel) et du manteau source - Contraintes de mise en place, thèse de doctorat de l'université de Bretagne occidentale, spécialité : géosciences marines.
- ↑ 3,0 et 3,1 (fr) Simon Pomel, Guilène Réaud-Thomas, Kilimandjaro : montagne, mémoire, modernité, op. cit., pp. 39-55.
- ↑ (fr) François Bart, Milline J. Mbonile e François Devenne, Kilimandjaro : montagne, mémoire, modernité, Presses Universitaires de Bordeaux, pp. 21-38, 2003.
- ↑ Tecnicament, Tanzania es apareguda amb l'union de Tanganyika, independent en 1961, e de Zanzibar, independent en 1963. Pasmens, dins lei fachs, la màger part de Tanzania correspond a Tanganyika.