Ans 1930

Ans 1930
Sègles	sègle xix - sègle xx - sègle xxi
Decennis	1900 - 1910 - 1920 - 1930 - 1940 - 1950 - 1960

Istòria

1930 : inondacions en Lengadòc (700 mòrts).
1930 : en França, aprovacion de la construccion de la Linha Maginot.
1930 : evacuacion dau territòri alemand per lei darrierei tropas aliadas d'ocupacion.
1930 : lassat de la lentor dau procès de collectivizacion de l'agricultura, Estalin ordonèt son acceleracion. Prenguèt ansin de mesuras per rompre l'oposicion dei païsans rics (kolaks) que foguèron massivament arrestats e desportats après lo vòte d'una decision dau Comitat Centrau d'eliminar aquela « classa » sociala. Aquò entraïnèt una reaccion viva dei païsans que destruguèron lei recòltas, lo materiau e tuèron lei tropèus. En fàcia d'aquela resisténcia, Estalin deguèt marcar una pausa de març a junh avans d'engatjar de mejans pus importants a partir de julhet. En despiech de quauquei concessions (mantenement d'un jardin privat amb la polalha e una partida dei tropèu), de milions de païsans foguèron desportats e la produccion foguèt totalament desorganizada entraïnant de faminas fòrça grèvas en 1931-1932.
1930 : ais Estats Units, per assaiar de resòuvre la crisi economica, adopcion d'una lèi proteccionista per demenir leis importacions per lo president Herbert Hoover (17 de junh). Pasmens, coma mai d'un país adoptèt de legislacions similaras, aquò entraïnèt tanben una reduccion deis exportacions estatsunidencas e agravèt la crisi. A la fin de l'annada, lo president deguèt donc demandar 116 milions de dolars per ocupar de caumaires amb de trabalhs publics (→ 1931). Pasmens, aquò aguèt ges d'efiech vertadier car lo nombre d'emplecs suprimits èra desenant tròp important per èsser tractat amb lei politicas tradicionalas dau periòde.

1931 : suspension dau pagament dei deutes entre leis Estats Units e lei país europèus per un an. L'objectiu èra d'ajudar au reglament de la crisi economica. Pasmens, la mesura aguèt ges d'efiech car la consumacion èra venguda tròp febla per sostenir l'emplec. Ansin, au 7 de genier, i aviá au mens 5 milions de caumaires ais Estats Units.
1931 : en China, vengudas deis aigas catastroficas dau Fluvi Jaune e dau riu Huang He (julhet). Entraïnadas per una conjoncion fòrça desfavorabla de ciclons tropicaus e de debit importants (fonda dei nèus), causèron entre un e quatre milions de mòrts (aiga, famina, epidèmias...).
1932 : en URSS, famina fòrça grèva en Ucraïna (plusors milions de mòrts) en causa de la desorganizacion de l'agricultura sovietica entraïnada per la collectivizacion fòrçada dei tèrras. Pasmens, en despiech de la situacion catastrofica dei regions ruralas, lo govèrn capitèt de desgatjar de fons sufisents per acomençar l'industrializacion dau país. De mai, l'importància de la repression e dei faminas empachèron lei païsans d'organizar d'insureccions vertadieras.
1932 : ais Estats Units, lo taus de caumatge agantèt 23,6% après una aumentacion deis impòsts destinada a equilibrar lo budget nacionau. De mai, de centenaus de miliers d'Estatsunidencs perdiguèron son ostau. De manifestacions importantas comencèron ansin d'èsser organizadas dins lo país coma aquela de la Bonus Army. Formada de 20 000 veterans de la Premiera Guèrra Mondiala qu'èran plus pagats per l'Estat, foguèt durament reprimida lo 28 de julhet (2 mòrts, un milier de bleçats) per una tropa militara dirigida per lo generau Douglas MacArthur.
1932 : eleccion dau democrata Franklin Delano Roosevelt coma president deis Estats Units d'America. Largament descreditat per sei reviradas economicas, lo republican Herbert Hoover foguèt batut dins 42 Estats.
1932 : en Tailàndia, extension ai fremas dau drech de vòte.

Article detalhat: Adolf Hitler.

1933 : en Alemanha, nominacion d'Adolf Hitler coma cancelier. Aprofichèt rapidament l'incendi dau Reichstag per atacar lei comunistas e rompre lei sindicats. Puei, aprofichèt la dissolucion deis autrei partits per obtenir lei plens poders e prendre lo poder dins lei mitans politics, economics e culturaus. Poguèt ansin formar un regim fòrça autoritari capable d'aplicar son programa nacionalista e antisemita. Ordonèt tanben la creacion d'un ret de camps de concentracion destinats a estremar seis adversaris politics.

Fotografia d'Adolf Hitler en 1933.
Incendi dau Reichstag.
Fotografia deis efectius dau camp de concentracion de Dachau en 1933.
Fotografia dau boicòt economic de la comunautat josieva en 1933.
Lenhier de libres cremats per lei Nazis en Berlin lo 10 de mai.

1933 : en URSS, acabament dei principaleis operacions de collectivizacion de l'agricultura e fin progressiva dei faminas gròssas entraïnadas per la desorganizacion de la produccion. Lo bilanç uman èra catastrofic amb un nombre de victimas estimat entre 4 e 10 milions de mòrts e leis estructuras socialas tradicionalas dei païsans èran quasi totalament destruchas. Economicament, la produccion de l'agricultura sovietica aviá demenit de 20 a 25% entre 1928 e 1933 e lei consequéncias negativas de la desorganizacion de 1931-1932 foguèt jamai totalament regladas. Ansin, l'agricultura demorèt un problema major dau govèrn sovietic fins a la disparicion de l'Union en 1991. Pasmens, l'objectiu premier de Stalin — l'industralizacion rapida de l'URSS — foguèt una capitada amb la bastida de 1 500 usinas e lo mantenement dins lo corrent dau periòde 1928-1933 d'exportacions de produchs agricòlas que permetèron de finançar aquela politica. Dins aquò, d'autrei problemas (manca de man d'òbra qualificada, manca de carbon...) apareguèron rapidament au sen dau sector industriau novèu.

Article detalhat: New Deal.

1933 : ais Estats Units, lo president Franklin Delano Roosevelt decidèt d'adoptar una politica inspirada per lei teorias de l'economista John Maynard Keynes. Dicha New Deal, aquela politica èra basada sus de principis dirigistas destinats a restaurar la consumacion. De mai, la Prohibition foguèt suprimida – per crear d'impòsts suplementaris – çò que permetèt de redurre la criminalitat dins certanei vilas. Pasmens, de mesuras duras foguèron adoptadas coma la destruccion de resèrvas de produchs agricòlas per tornar aumentar lei prètz, la reduccion dau salari dei foncionaris, la demenicion fòrta dau budget de l'educacion... etc. Pauc a pauc, aquò permetèt de restablir la situacion.
1933 : reconoissença de l'URSS per leis Estats Units d'America.
1934 : en Boèmia, mòrt de 134 personas dins un accident de mina.
1934 : en Turquia, extension totala dau drech de vòte e de candidatura ai fremas. D'efiech, aqueu drech existiá ja mai èra encara l'objècte de plusors restriccions.
1934 : en URSS, assassinat de Serguei Kírov (1^èr de decembre). Segond personatge pus important dau Partit après Estalin e personalitat fòrça populara, sa mòrt marquèt lo començamnet dei grandei purgas e dei Grands Procès de Moscòu (1936-1938) còntra leis adversaris e leis opausants supausats ò vertadiers a la politica dau cap sovietic.
1934 : en Nicaragua, assassinat dau cap revolucionari Augusto Sandino. Après son murtre, l'armada ataquèt tornarmai la guerilha.
1934 : en Cuba, extension ai fremas dau drech de vòte.
1934 : après d'esitacions entre politica economica classica e intervencionista, lo president Franklin Delano Roosevelt decidèt d'orientar sa politica vèrs la senèstra e de començar la construccion d'un estat sociau protectiu (Estat-providéncia). Aquela decision recebèt lo sostèn de la populacion que li donèt una majoritat larga ais eleccions legislativas. L'objectiu d'aquela politica economica novèla, d'inspiracion keynesiana, foguèt de redreiçar lo país gràcias a la consumacion que s'èra totalament afondrada. Per aquò, la politica de grands trabalhs contunièt amb la creacion de l'Administracion cargada de l'avançament dei trabalhs (Works Progress Administration) que foguèt cargada de dirigir la construccion de rotas, de pònts, de bastiments publics... etc. De mai, per defugir una crisi novèla, leis activitats financieras e borsieras foguèron d'ara endavant susvelhadas amb la creacion de la Comission dei títols financiers e dei borsas (Securities and Exchange Commission). Eficaç, aqueu sistèma anava protegir l'economia mondiala fins a la fin dau sègle XX.
1935 : refusant d'aplicar lo Tractat de Versalhas, Adolf Hitler anoncièt lo rearmament d'Alemanha.
1935 : consequéncia dau rearmament alemand, signatura d'un tractat d'assisténcia mutuala entre França e l'Union Sovietica. Pasmens, dins lei fachs, la cooperacion militara entre lei dos país se turtèt a l'ostilitat de l'Estat-Major francés.
1935 : en URSS, aparicion dau stakhanovisme amb lei valentiás dau minaire Alekseï Stakhanov. Aquò marcava la mutacion prefonda de la classa obriera sovietica qu'èra venguda una massa importanta de trabalhaires venguts dei regions ruralas e qu'avián ges de tradicion obriera (11 milions d'obriers en 1928, 38 milions en 1938). Ansin, lo govèrn sovietic decidèt de leis enquadrar d'un biais estricte (sindicat oficiau, Partit...) e de crear una elèit format per d'obriers estrambordats per compensar la manca de qualificacion generala de la man d'òbra.
1935 : adopcion oficiala de l'apelacion « Iran » per Pèrsia.
1935 : dins leis Índias Britanicas, tèrratrem violent dins la region de Quetta (40 000 mòrts).

Article detalhat: Grands Procès de Moscòu.

1936 : començament dei Grands Procès de Moscòu ambé lo Procès dei 16. Grigori Zinoviev e Lev Kamenev i foguèron condamnats a mòrt e executats.

1937 : en URSS, perseguida dei Grands Procès de Moscòu amb lo Procès dei 17 e lo procès dei generaus de l'Armada Roja. Lo premier s'acabèt per la condamnacion a mòrt de Gueorgui Piatakov, Karl Radek e de Grigori Sokolnikov e de divèrseis adversaris de Stalin. Lo segond procès s'acabèt per l'execucion de plusors oficiers superiors de l'armada, compres lo marescau Mikhaïl Tukhatchevski. Après son procès, una purga d'amplor foguèt organizada au sen de l'armada e aperaquí un tèrç deis oficièrs foguèron arrestats ò fusilhats (60% dei generaus).
1937 : en Alemanha, succès de la politica de redreiçament economic iniciada per lei govèrns von Schleicher (1932) e Hitler (dempuei 1933). En particular, lo chaumatge aviá quasi disparegut e lo nivèu de vida èra similar a aqueu de 1928. D'ara endavant, ben assegurat de sa posicion en Alemanha, Hitler poguèt se preocupar de seis objectius estrangiers e començar sa politica d'expansion e de revision dau tractat de Versalhas. En parallèl, poguèt tanben aumentar l'intensitat de sa politica antijudieva que, dins lo corrent de l'annada, evolucionèt de l'exclusion a l'eliminacion.

Article detalhat: Segonda Guèrra Mondiala.

1937 : en Asia, començament de la partida sinojaponesa de la Segonda Guèrra Mondiala. Ben armats e organizats, lei Japonés enregistrèron plusors succès importants coma la presa de Pequin (julhet), de Shanghai (13 d'aost - 26 de novembre) e de Nanquin (13 de decembre). Per assaiar de rompre la resisténcia chinesa, Tòquio suspendiguèt l'aplicacion dei convencions de guèrra assegurant lei drechs dei presoniers de guèrra e ataquèt lei populacions civilas (chaple de Nanquin, 200 000 a 300 000 abitants tuats). Pasmens, lei nacionalistas e lei comunistas chinés respectèron seis acòrds de non agression signats en 1936 e capitèron de mantenir un frònt unit en fàcia de l'invasion.
1938 : extension dau drech de vòte ai femnas en Bulgaria e en Romania.
1938 : fin dei Grands Procès de Moscòu amb lo Procès dei 21 (execucion d'Aleksei Ríkov, de Nikolai Bukharin, de Guénrikh Iagoda... etc.) e lo remplaçament de Nikolai Iejov, cap dau NKVD, per Lavrenti Beria. Entre cinc e sièis milions de Sovietics èran estats victimas (arrestacion, desportacion ò execucion) dei Grandei Purgas que laissèron un sovenir de terror au sen de la societat fins a la mòrt d'Estalin.
1938 : en Alemanha, intensificacion de la politica antisemita d'Adolf Hitler (incendi dei sinagògas de Munic lo 9 de junh ò de Nuremberg lo 10 d'aost). L'objectiu dei nazis èra d'ara endavant d'entraïnar l'emigracion dei judieus alemands vèrs d'autrei país. Ansin, dins la nuech dau 28 au 29 d'octòbre, per venjar la mòrt d'un conselhier de l'ambassada alemanda de París tuat per un exiliat judieu alemand, lei nazis organizèron un pogrom gigant dins tot lo Reich. Entraïnèt la mòrt 91 personas, la destruccion de 267 sinagògas e de 7 500 botigas e l'arrestacion de 30 000 judieus que foguèron deportats dins lei camps de concentracion per la Gestapo. Puei, lo 12 de novembre, un impòst novèu foguèt creat, pagat solament per la communautat jucieva, per remborsar lei degalhs e lo regim decidiguèt « l'arianizacion » de totei leis entrepresas jucievas. Enfin, a la fin de l'annada, lei jucieus foguèron expulsats manu militari d'Àustria e de Checoslovaquia.

Soudats chinés engatjats dins de combats urbans a Taierzhuang.

1938 : en Asia Orientala, perseguida e intensificacion dei combats entre Chinés e Japonés. D'efiech, maugrat sei victòrias precedentas, l'armada imperiala japonesa capitava d'infligir una desfacha definitiva a son adversari que mobilizava de fòrças numericament ben superioras ai sieunas. Lei Japonés utilizèron donc d'armas pus violentas coma d'armas quimicas ò l'organizacion de campanhas aerianas de bombardament còntra lei metropòlis chinesas. Dins aquò, lei Chinés mostrèron de signes de progrès importants li permetent de rompre d'enceuclaments e de resistir a doas ofensivas niponas durant l'ofensiva nipona Xuzhou, la Taierzhuang e la premiera ofensiva còntra Wuhan, capitala provisòria dei nacionalistas. En revènge, mau capitèt de resistir a una segonda ataca còntra Wuhan e Chiang Kai-shek deguèt se retirar dins la vila montanhosa de Chongqing qu'èra totalament en fòra de la portada deis atacas terrèstras japonesas.

1939 : en China, perseguida dei combats entre Chinés e Japonés. Après dos ans malaisats per l'armada chinesa, lo conflicte comencèt de s'equilibrar car la logistica nipona aviá de dificultats per avitalhar sei tropas. De mai, lo nivèu generau dei tropas chinesas èran egalament en progrès tant au nivèu de l'organizacion que de l'armament. Ansin, lei Chinés capitèron de resistir a plusors ofensivas de son adversari dins la region de Nanchang (17 de març - 9 de mai), de Batalha de Suixian-Zaoyang (20 d'abriu - 24 de mai), de Changsha (17 de setembre - 6 d'octòbre) e dau sud de Guangxi (ont una batalha comencèt lo 15 de novembre, → 1940). Encoratjant per aquelei succès defensius, lei nacionalistas assaièron d'organizar de còntra-ofensivas durant lo periòde ivernenc. Pasmens, foguèron largament batuts e, dins lo rèsta dau país, la situacion demorèt malaisada en causa dei bombardaments generalizats còntra lei vilas e de la repression saunosa dei guerilhas comunistas que minavan lei linhas d'avitalhament japonesas.
1939 : en Espanha, enebiment de l'usatge dau catalan per leis autoritats franquistas (16 de febrier).
1939 : ocupacion de la totalitat de Checoslovaquia per la Wehrmacht. Eslovaquia venguèt un estat satellit dau Reich e lo rèsta formèt lo protectorat alemand de Boèmia e Moràvia.
1939 : en Espanha, capitulacion deis armadas republicanas de la mitat sud dau país (500 000 òmes). Aquò permetèt l'intrada dei tropas franquistas dins Madrid entraïnant la fin de la Guèrra Civila Espanhòla.
1939 : après un ultimatum, ocupacion d'Albania per Itàlia. Lei fòrças italianas rescontrèron gaire de resisténcia e poguèron aisament establir un protectorat sus la region.

Article detalhat: Segonda Guèrra Mondiala.

1939 : lo 1^èr de setembre, començament de la partida europèa de la Segonda Guèrra Mondiala amb l'invasion alemanda de Polonha e lei declaracions de guèrra francobritanica. Pasmens, maugrat una importanta superioritat numerica, lei fòrças francesas refusèron d'abandonar la Linha Maginot laissant leis Alemands concentrar sei tropas per destrurre l'armada polonesa avans la fin de setembre. Lei Sovietics participèron tanben a l'invasion dau país per n'ocupar la partida orientala.
1939 : en Polonha, començament de chaples importants per d'unitats de SS cargada de preparar la colonizacion dau territòri per d'Alemands. Dins lei regions ocupadas per lei Sovietics, leis elèits polonés foguèron egalament largament arrestats e executats (chaple de Katyn).
1939 : dins lo quadre d'un acòrdi secrèt entre Berlin e Moscòu, lei tropas sovieticas ocupèron lei tres estats baltics.

Cadabres gelats de soudats sovietics tuats en Finlàndia.

Article detalhat: Guèrra d'Ivèrn.

1939-1940 : inquieta de l'expansionisme alemand, l'URSS assaièt de negociar amb Finlàndia la cession de basas navalas en Mar Baltica per protegir lo pòrt de Leningrad. Pasmens, Helsinki refusèt e lo 30 de novembre, comencèt una guèrra entre lei dos país. Maugrat una superioritat tecnica e numerica, lei Sovietics mau capitèron de rompre lei defensas finlandesas. De mai, mau preparats ai combats ivernencs, l'armada sovietica foguèt batuda mai d'un còp e subiguèt de pèrdas importantas.

Cultura

1931 : acabament de la bastida de l'Empire State Building, gratacèu d'estil Art Deco, bastit en Nòva York. Demorèt lo gratacèu pus aut dau mond fins a 1967 e es vengut un simbòl dau centre de Nòva York.
1931 : exploracion dei vestigis de Calakmul per lo botanista Cyrus Lundell.
1932 : publicacion dau roman de sciéncia-ficcion Brave Mond nòu de l'escrivan britanic Aldous Huxley (1894-1963). Depintant una societat devesida entre diferentei castas amb de sistèmas de reproduccion artificiau, de condicionament de la pensada, d'utilizacion generala d'una dròga destinada a assegurar lo bonur ò de lesers omnipresents, aquela còntra-utopia denoncièt lei maufachs deis utopias.
1939 : acabament de l'Ostau de la Cascada.

Sciéncias e tecnicas

1930 : publicacion dau mecanisme de formacion de l'ozòn estratosferic per l'astronòm britanic Sydney Chapman (1888-1970). Aquò permetèt d'explicar la preséncia d'aqueu jaç gràcias a l'accion dau raionament ultraviolet dau Soleu sus lei moleculas de dioxigèn de l'estratosfèra (→ 1985).
1930 : depaus dau premier brevet depintant lo foncionament d'un motor de reaccion per l'engenhaire britanic Frank Whittle (1907-1996).
1930 : premiera evocacion de l'existéncia d'una particula neutra e de massa nulla — que foguèt dich neutrino en 1933 — per lo fisician Wolfgang Pauli (1900-1958).
1930 : invencion de l'ampola flash qu'anava remplaçar lei flashs pouveras utilizats dempuei la fin dau sègle XIX. D'usatge unic, aqueleis ampolas èran formadas d'un filament qu'èra cremat dins una atmosfèra d'oxigèn. La combustion èra a l'origina d'un lume fòrça intens que permetiá d'esclairar lo subjècte d'una fotografia.

Article detalhat: Vitamina C.

1931 : descubèrta de la vitamina C per lo bioquimista ongrés Albert Szent-Györgyi (1893-1986). Recebèt lo Prèmi Nobel de Medecina en 1937 per aquela descubèrta.
1932 : descubèrta dau prontosil per lo bacteriologista alemand Gerhard Domagk (1895-1964). Es lo segond antibiotic descubèrt e lo premier de sintèsi (→ 1935).
1932 : Rupert Wildt identifiquèt de bendas d'absorpcion de metan e d'amoniac dins l'espèctre de Jupitèr^[1].
1932 : descubèrta per l'azard dau principi dau radiotelescòpi per l'engenhaire estatsunidenc Karl Jansky.
1932 : descubèrta dau segond constituent dau nuclèu atomic, lo neutron, per lo fisician britanic James Chadwick (1891-1974) a partir dei trabalhs dei fisicians Walther Bothe (1891-1957), Irène Joliot-Curie (1897-1956) e Frédéric Joliot-Curie (1900-1958).
1933 : premiera formulacion de l'ipotèsi de l'existéncia d'una « matèria sorna » desconeguda dins l'Univèrs per Fritz Zwicky (1898-1974). Pasmens, en causa de la reputacion extravaganta de son autor, aquela teoria foguèt ignorada fins ais ans 1970-1980.
1933 : invencion dau premier sistèma permetent de refrejar un motor de fusada. Son autor foguèt l'engenhaire austrian Eugen Sänger (1905-1964).
1933 : premier microscòpi electronic operacionau a partir d'una tièra d'experiéncias menadas per leis Alemands Max Knoll e Ernst Ruska a partir dau principi definit en 1926 per Hans Busch.
1933 : premiera sintèsi de la vitamina C per lo quimista e mètge polonés Tadeusz Reichstein (1897-1996). Son procès dich Procès Reichstein es totjorn utilizat a l'ora d'ara per la produccion industriala de la vitamina C.
1933 : obtencion de la premiera mòstra d'aiga pura per lo quimista estatsunidenc Gilbert N. Lewis (1875-1946). Aquò permetèt de començar de mesurar lei proprietats de l'aiga d'un biais pus precís.

1934 : publicacion de la carta de la superficia de Mercuri dessenhada per l'astronòm francogrèc Eugène Antoniadi dins de condicions fòrça perilhosas car menèt seis observacions dins lo corrent de la jornada. Venguèt la carta de referéncia de la planeta fins a son exploracion per la sonda Mariner 10. En particular, Antoniadi capitèt de demostrar l'inexisténcia dei canaus que sa preséncia èra estada supausada dempuei 1896.

Article detalhat: Fòrça nucleara febla.

1934 : publicacion d'un desvolopament important de sa teoria sus lo raionament beta per Enrico Fermi. I mencionèt per lo premier còp l'existéncia dei neutrinos — que son existéncia èra estada postulada en 1930 per Wolfgang Pauli — e de la fòrça nucleara febla.
1934 : descubèrta per Irène (1897-1956) e Frédéric Joliot-Curie (1900-1958) de la radioactivitat artificiala après una experiéncia que permetèt d'obtenir un isotòp de fosfòr desconegut dins la natura. Recebèron lo Prèmi Nobel de Quimia en 1935.
1935 : illustracion dei progrès de l'aviacion amb la dubertura d'una linha Tunis-Aiacciu-Marselha en França (abriu).
1935 : inauguracion de la premiera linha dau ret de mètro de Moscòu qu'es uei lo pus important dau mond.
1935 : construccion dau premier motor fusada (un motor de monergòl) per l'engenhaire Helmuth Walter (1900-1980). Permetiá de desvolopar 100 kg de possada.

Article detalhat: Fòrça nucleara fòrta.

1935 : premiera formulacion de la fòrça nucleara fòrta dins una teoria dau fisician japonés Hideki Yukawa per explicar d'un biais novèu la coesion dei nuclèus atomics. I postulèt tanben l'existéncia dei mesons, especialament aquela dau pion. Aqueu trabalh li permetèt d'obtenir lo Prèmi Nobel de Fisica 1949.
1935 : invencion dau premier film fotografic color per la companhiá estatsunidenca Kodak. Dich Kodachrome, èra format d'una emulsion de tres jaç respectivament sensibles au roge, au verd e au blau. Lo desvolopament èra relativament complèx e necessitava de tractar lei jaç a cha un. Pasmens, en despiech d'aquelei dificultats, lo Kodachrome favorizèt la popularizacion de la fotografia en America e en Euròpa (→ 1936).
1935 : descubèrta dau tabun per la companhiá alemanda IG Farben. Fòrça perilhós, aqueu gas entraïna la contraccion dei muscles liscs e la mòrt amb una DL50 febla (400 mg-min/m³).
1935 : comercializacion dau film fotografic color Agfacolor per la la companhiá alemanda Agfa. A respècte dau Kodachrome comercializat un an aperevans ais Estats Units d'America, aviá un procès de desvolopament pus simple gràcias a l'incorporacion dei substàncias dirècta permetent de desvolopar lei colors dins l'emulsion presenta sus lo film. Ansin, après la guèrra, son concèpte foguèt représ e perfeccionat per metre au ponch lei films color que foguèron utilizats fins a l'emergéncia de la fotografia numerica.
1935 : identificacion dau principi actiu dau prontosil, lo sulfanilamid, per una còla de l'Institut Pasteur. Aquò permetèt la concepcion dei premiers tractaments antibiotics còntra certanei malautiás de transmission sexuala ò d'infeccions entraïnadas per d'estafilocòcs.
1937 : après la descubèrta per azard dau principi de la radioastronomia per Karl Jansky en 1932, construccion dau premier radiotelescòpi vertadier per l'engenhaire estatsunidenc Grote Reber (1911-2002).
1937 : premiera aplicacion vertadiera dau motor fusada desvolopat per Helmuth Walter (1900-1980) en 1935 que foguèt utilizat per facilitar l'enaurament d'un avion (febrier).

Article detalhat: Muon.

1937 : descubèrta dau muon per Carl David Anderson (1905-1991).
1938 : intrada en servici dau premier naviri unicament dedicat a l'observacion dei condicions meteorologicas dins l'ocean. Dich Carimaré, èra un paquebòt modificat per Météo-France per poder realizar de mesuras estacionàrias dins l'Ocean Atlantic. Demostrèt rapidament son eficacitat e un ret de naviris meteorologics tenguèt un ròtle important dins aquel ocean fins au desvolopament dei gavitèus meteorologics e dei mesuras satellitas dins leis ans 1970.
1938: publicacion d'un estudi major sus lei cicles de fusion nucleara per lo fisician Hans Bethe (1906-2005). D'efiech, depintèt per lo premier còp lo cicle de reaccion a l'origina de l'energia solara.
1939 : desvolopament dau concèpte de caçaire de carris dins leis armadas participant a la Segonda Guèrra Mondiala, especialament l'armada polonesa que deguèt faciar un nombre important de blindats en setembre.
1939 : aassai dau premier prototip d'elicoptèr militar per l'engenhaire estatsunidenc d'origina russa Igor Sikorsky (1889-1972) (14 de setembre). Après divèrseis estudis suplementaris, foguèt a l'origina dau premier elicoptèr adoptat per una fòrça armada en 1945.
1939 : concepcion dau premier calculator binari per lo matematician estatsunidenc George Stibitz (1904-1995). L'engenh foguèt melhorat dins lo corrent de l'annada per lei laboratòris Bell.
1939 : descubèrta de la tirotricina, un antibiotic, per lo biologista francoestatsunidenc René Dubos (1901-1982). Fòrça toxica, aquela substància aguèt d'aplicacions limitadas a de tractament cutanèas. En revènge, suscitèt un interès important per l'estudi teoric deis antibiotics e per la recèrca d'aplicacions a la penicillina.
1939 : publicacion dei descubèrtas sus lei proprietats insecticidas dau DDT per lo quimista soís Paul Hermann Müller (1899-1965).

Decès

Jane Addams, filosofa e escrivana estatsunidenca.
Albèrt I, rèi de Belgica.
Antoni Maria Alcover, escrivan catalan.
Gabriele D'Annunzio, escrivan e aventurier italian.
Mustafa Kemal Atatürk, generau e president turc.
Róbert Bárány, fisician austrian.
Emili Barta, escrivan e òme de teatre occitan.
Martinus Beijerinck, microbiologista neerlandés.
Valèri Bernard, escrivan occitan.
Louis Blériot, engenhaire e aviator francés.
Aristide Briand, president dau Conseu francés.
Ferdinand Buisson, filosòf e òme politic francés.
Nikolai Bukharin, òme politic sovietic.
William Butler Yeats, escrivan irlandés.
Albert Calmette, biologista francés.
Howard Carter, arqueològ anglés.
Carlos Chagas, mètge brasilièr.
Austen Chamberlain, òme politic britanic.
André Citroën, engenhaire e industriau francés.
Dugald Clerk, engenhaire escocés.
Arthur Conan Doyle, escrivan britanic.
Calvin Coolidge, president estatsunidenc.
Pierre de Coubertin, creator deis Jòcs Olimpics modèrnes.
Marie Curie, fisiciana franco polonesa.
Gustaf Dalén, fisician suedés.
Grazia Deledda, escrivan italiana.
Melvil Dewey, bibliotecari estatsunidenc.
Engelbert Dollfuss, cancelier d'Àustria.
Paul Doumer, president francés.
Gaston Doumergue, president francés.
Alfred Dreyfus, militar francés.
Thomas Alva Edison, inventor e industriau estatsunidenc.
Prospèr Estieu, escrivan, jornalista e poèta occitan.
Anthony Fokker, engenhaire e industriau neerlandés
Sigmund Freud, psiquiatra alemand.
Federico García Lorca, escrivan espanhòu.
Carlos Gardel, cantaire argentin.
Giulio Gavotti, aviator italian.
George Gershwin, compositor de jazz estatsunidenc.
Khalil Gibran, poèta e pintre libanés.
Eugen Goldstein, fisician alemand.
Chiquinha Gonzaga, musiciana brasilièra.
Maxim Gorky, escrivan rus.
Antonio Gramsci, òme politic italian.
Victor Grignard, quimista francés.
Charles Edouard Guillaume, fisician francés.
Allvar Gullstrand, oftalmològ suedés.
Fritz Haber, quimista alemand.
Waldemar Haffkine, mètge rus.
Arthur Henderson, sindicalista escocés.
Paul von Hindenburg, generau e president alemand.
Guénrikh Iagoda, òme politic sovietic.
Pierre Idrac, meteorològ francés.
Lev Kamenev, òme politic sovietic.
Viktor Kaplan, engenhaire austrian.
Erik Axel Karlfeldt, escrivan suedés.
Frank B. Kellogg, òme politic estatsunidenc.
Rudyard Kipling, escrivan anglés.
Fritz Klatte, quimista alemand.
Takahashi Korekiyo, premier ministre japonés.
Béla Kun, revolucionari ongrés.
Christian Lous Lange, pacifista norvegian.
Maxime Laubeuf, engenhaire francés.
Gustave Le Bon, psicològ e sociològ francés.
Carl von Linde, engenhaire alemand.
Ferdinand von Lindermann, matematician alemand.
René Lorin, engenhaire francés.
Agustín Magaldi, cantaire argentin de tango
Vladimir Maiakovskii, escrivan rus.
Nestor Makhno, revolucionari anarquista ucraïnian.
Saito Makoto, premier ministre japonés.
Guglielmo Marconi, inventor italian.
Hiram Percy Maxim, inventor estatsunidenc.
George Herbert Mead, filosòf, psicològ e sociològ estatsunidenc.
Georges Méliès, cineasta francés.
Georg Michaelis, cancelier alemand.
Albert Abraham Michelson, fisician alemand.
Lola Mora, escultriz argentina.
Hermann Müller, cancelier alemand.
Friedrich Wilhelm Murnau, realizator alemand.
Fridtjof Nansen, explorator norvegian.
Ismael Nery, pintre brasilièr.
Charles Nicolle, bacteriologista francés.
Carl Nielsen, compositor danés.
Carl von Ossietzky, pacifista alemand.
Wilhelm Ostwald, quimista germanorus.
Charles Parsons, engenhaire anglés.
Ivan Pavlov, psicològ rus.
Giuseppe Peano, matematician italian.
Fernando Pessoa, escrivan portugués.
Józef Piłsudski, manescau e cap d'Estat polonés.
Luigi Pirandello, escrivan italian.
Piu XI, papa de la Glèisa Catolica.
Raymond Poincaré, president francés.
Fritz Pregl, quimista austrian.
Santiago Ramón y Cajal, mètge espanhòu.
Auguste Rateau, engenhaire francés.
Maurice Ravel, compositor francés.
Aleksei Ríkov, òme politic sovietic.
Charles Robert Richet, fisiologista francés.
Elihu Root, òme politic e diplomata estatsunidenc.
Noel Rosa, compositor brasilièr.
Ronald Ross, mètge anglés.
Émile Roux, mètge francés.
Ernest Rutherford, quimista nouzelandés.
Bernat Sarrieu, lingüista gascon.
Kurt von Schleicher, cancelier alemand.
Kitasato Shibasaburo, mètge japonés.
Bessie Smith, cantaira de jazz estatsunidenc.
John Philip Sousa, musician estatsunidenc.
William Taft, president estatsunidenc.
Mikhaïl Tukhatchevski, manescau sovietic.
Miguel de Unamuno, filosòf espanhòu.
Paul Vieille, engenhaire francés.
Antón Vilar Ponte, escrivan galèc.
Otto Wallach, quimista alemand.
Alfred Wegener, meteorològ alemand.
Ievgueni Zamiatine, escrivan rus.
Grigori Zinoviev, òme politic sovietic.
Juan Zorrilla de San Martín, poèta uruguaian.

Liames intèrnes

Crisi economica de 1929.

Bibliografia

Nòtas e referéncias

↑ Dunham Jr., Theodore (1933). "Note on the Spectra of Jupiter and Saturn". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 45: 42–44.

[1] Dunham Jr., Theodore (1933). "Note on the Spectra of Jupiter and Saturn". Publications of the Astronomical Society of the Pacific 45: 42–44.

[1]