Luxemburgsk

Luxemburgsk Lëtzebuergesch
Andre namn	Luxembourgsk
Klassifisering	Indo-europeisk  Germansk   Vestgermansk    Luxemburgsk
Talarar	Luxemburgarar
Bruk
Tala i	Luxembourg, Belgia
Område	Vest-Europa
Luxemburgsktalande i alt	300 000
Skriftsystem	Latinsk
Språkkodar
ISO 639-1	lb
ISO 639-2	ltz (B)
Wikipedia på luxemburgsk

Luxemburgsk eller luxembourgsk (Lëtzebuergesch) er eit offisielt språk i Luxemburg, nærskyldt med tysk.

Luxemburgsk liknar dialektane som blir talt i dei tilgrensande delane av Tyskland. Sidan luksemburgsk i 1984 fekk status som offisielt språk i Luxemburg, ved sida av tysk og fransk, blir det i dag rekna som eit sjølvstendig språk.

Luxemburgsk er likevel ikkje eit offisielt EU-språk. Det kan ha samanheng med at fransk enno er offisielt lovspråk i Luxemburg.

Språkhistorie

Språket var lenge berre eit talespråk, rekna som ein tysk dialekt med mange franske lånord. Dialekten ligg nær dei mosel-franskiske dialektane i Tyskland.

5. juni 1946 fekk språket ei offisiell rettskriving – «ofizjel lezebuurjer ortografi». I 1975 innførte regjeringa i Luxemburg ei ny rettskriving, «Offiziell Lëtzebuerger Orthographie»; denne følgjer i større grad tyske konvensjonar.

Utbreiing

Utbreiing av luxemburgsk talespråk

Den luxemburgske språklova av 24. februar (skriven på fransk) slår fast at

1. Luxemburgs statsspråk er luxemburgsk.
2. Lovtekstane i landet skal publiserast på fransk.
3. Styresmaktene kan eitter eige val bruke luxemburgsk, tysk eller fransk.
4. Dersom nokon kontaktar styresmaktene på luxemburgsk, tysk eller fransk, så skal dei svare i det same språket.

Luxemburgsk er kvardagsspråket i Luxemburg. Gateskilt er skrivne på luxemburgsk både i Luxemburg og delar av Belgia. Private brev er oftast skrivne på luxemburgisk, medan offisielle publikasjonar oftare blir skrivne på fransk.

Avisene er for ein stor del skrivne på tysk.

Undervisning i grunnskolen skjer på luxemburgsk, mens elevane lærer fransk frå andre klasse. Frå og med niande klasse kan ein velje om ein vil ha undervisninga utelukkande på luxemburgsk eller fransk.

Dei siste åra er det vorte vanlegare med luxemburgsk musikk, fjernsyn og filmar.

Nokre døme på språket

I luxemburgsk blir verba bøygde i person og tal:

	wunnen	drénken
ech	wunnen	drénken
du	wunns	drénks
hien, si, hatt	wunnt	drénkt
mir	wunnen	drénken
dir	wunnt	drénkt
si	wunnen	drénken

• Jo = ja
• Nee = nei
• Moien = hei
• Äddi = adjø
• Vielmols Merci = tusen takk
• Wann ech gelieft (w.e.g.) = versågod
• Ëntschëllegt eller pardon = orsak
• Wéi geet et ? = Korleis går det ?
• Ech well ... = Eg vil ha ...
• Ech hun dech gären. = Jag elskar deg.
• Ech kommen aus Lëtzebuerg = Eg kjem frå Luxemburg.

Ë på luxemburgsk blir uttalt som kort E.

Referansar

• Denne artikkelen bygger på «Luxemburgiska» frå Wikipedia på svensk, den 30. desember 2012.