Psyllium

Neem het voorbehoud bij medische informatie in acht.
Raadpleeg bij gezondheidsklachten een arts.

Psyllium (zaadhuiden)

Zaden van Plantago ovata

Metamucil

Metamucil sinaasappelsmaak drank

Psyllium ofwel psylliumvezel (Psyllii testa) is een in de handel verkrijgbaar laxeermiddel dat bestaat uit de zaadhuiden van de zaden van de plantensoorten Plantago ovata (Indische psyllum), synoniemen Plantago indica en Plantago psyllium, van het geslacht Weegbree. Het product is te vergelijken met zemelen. Het wordt gebruikt bij obstipatie, als een patiënt niet in staat is om op een andere manier voldoende vezels aan het dieet toe te voegen. Psyllium is een zelfzorgmiddel dat zonder recept verkrijgbaar is. De bewerkte vezels worden ook aan honden, katten en paarden gegeven.

Stoffen

Het middel bevat onder andere cellulose. Bij toepassingen als poeder of granulaat wordt vaak een zoetstof of suiker toegevoegd.

Productie

Het duizendkorrelgewicht van de zaden is ongeveer 2 gram. Het bevat 10 - 12% aan in de zaadhuid voorkomende slijmstoffen en vezels. De grootste productie van psyllium vindt plaats in India en Pakistan.

Verkrijgbare vormen

De zaadhuiden worden vers in hun geheel, gedroogd, gehakt of gemalen tot poeder verhandeld. Ook worden ze in capsule op de markt gebracht. Veel vrij beschikbare laxeermiddelen of voedingsvezelsupplementen zoals Metamucil, Colon Cleanse, Serutan, Fybogel, Bonvit, Effersyllium en Konsyl bestaan voor het grootste gedeelte uit psylliumvezels.

Bewezen toepassingen

Psyllium wordt als plantaardige bulkvormer ter bevordering van de stoelgang gebruikt. Het kan zowel bij constipatie als diarree genomen worden. Gebruik bij het prikkelbaredarmsyndroom en aambeien is geen bezwaar.

Als bij het innemen van psyllium veel water wordt gedronken wordt de ontlasting zachter. Als er geen water wordt ingenomen maken de vezels de ontlasting juist steviger, doordat de vezels het vocht in de darm opnemen.

De in de zaadhuid voorkomende voedingsvezel - de vlosine-slijmpolysaccharide – kan meer dan het vijftigvoudige van het eigen gewicht aan water binden. Het zwelgetal is groter dan 40. Gebruik van het middel leidt tot een volumetoename in de darm. Door de toenemende druk op de darmwand wordt de peristaltiek geprikkeld en uiteindelijk de ontlasting op gang gebracht, waarbij het middel ook als smeermiddel behulpzaam is. Het eindeffect is dat de motiliteit van de darm gereguleerd wordt en de verblijftijd van het opgenomen water in de darm langer wordt, wat ook de werkzaamheid bij diarree verklaart.

Werkzaamheid en veiligheid

De Europees Geneesmiddelenbureau heeft de werkzaamheid en veiligheid van psyllium voor mensen in oktober 2006 in de vorm van een 'EU Herbal Monograph' gepubliceerd. Een meta-analyse van klinische studies gedurende 1966 tot 2003 van psyllium in vergelijking met de traditionele therapieën voor chronische obstipatie, zag enig bewijs (moderate evidence) voor de geclaimde werking van psylliumvezel. Ook het Bureau Nieuwe Voedingsmiddelen heeft psyllium beoordeeld.

Het wordt ontraden om psylliumvezels vlak voor het slapen gaan in te nemen, omdat er dan meer kans bestaat op darmobstructie. Intestinale obstructie en fecale impactie kan vooral optreden indien het middel wordt ingenomen met onvoldoende vocht.

Gemelde bijwerken zijn: buikpijn, dyspepsie, misselijkheid, braken, diarree, flatulentie. Allergische reacties zoals huiduitslag, urticaria, jeuk, rinitis, bronchospasme, dyspneu en conjunctivitis kunnen ook optreden. In zeldzame gevallen kan een anafylactische reactie optreden.

Onbewezen toepassingen

Psylliumvezel zou ook de groei van darmvriendelijke darmbacteriën bevorderen. Door de bacteriën in de dikke darm worden de oplosbare voedingsvezels omgezet in vetzuren met korte ketens. Deze vetzuren zouden de cholesterol-synthese in de lever remmen en zo de cholesterolspiegel in het bloed verlagen. Daarnaast zouden de oplosbare voedingsvezels het fecale galzuur binden, waardoor het tot een verhoogde uitscheiding van cholesterol komt. Psylliumvezel zou mogelijk ontstekingen in het maag-darmkanaal tegengaan. Psylliumvezels worden ook in diëten gebruikt voor het op gewicht blijven en de behandeling van obesitas. Bovenstaande toepassingen zijn nog onvoldoende bewezen en daarom wordt psylliumvezel hier alleen in de alternatieve geneeswijze voorgeschreven.

Ook de gedroogde zaden (Psyllii semen, vlozaad) van Plantago afra worden gebruikt ter verbetering van de stoelgang en hebben een vergelijkbare werking als lijnzaad.

Literatuur

• P. Layer und U. Rosien: Praktische Gastroenterologie. Urban & Fischer.
• Hagers Handbuch der pharmazeutischen Praxis, Springer-Verlag, Berlin-Heidelberg-New York
• Monografie der Kommission E, Bundes-Anzeiger Nr. 223, 30. November 1985
• Europäisches Arzneibuch, 4. Ausgabe, Grundwerk 2002 und 5. Ausgabe, Grundwerk 2005, medizinalpflanzen.de
• Community herbal monograph on Ispaghula husk (Plantago ovata, Tegu-mentum). European Medicines Agency, Committee on Herbal Medicinal Products (HMPC). EMEA/HMPC/340857/2005. Draft 2005.
• Shrestha S et al.: A combination therapy including psyllium and plant sterols lowers LDL cholesterol by modifying lipoprotein metabolism in hypercholesterolemic individuals. J Nutr 2006; 136: 2492-2497.

Bronnen, noten en/of referenties

Mediabestanden

Zie de categorie Psyllium seed husks van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.