Kaap (scheepsbaken)

Een kaap of zeekaap is een baken voor de scheepvaart en is een markant herkenningspunt in het landschap waarvan het gebruik honderden jaren teruggaat. Ze wordt gebouwd op zandplaten, het uiteinde van pier of dam of boven op een duintop. Kapen zijn meestal een dagmerk-baken voor de scheepvaart.

Constructie

Een kaap heeft meestal geen licht en is overdag goed herkenbaar door de specifieke vorm die per kaap verschillend is.

Er bestaan zowel metalen als houten kapen. Houten kapen hebben meestal een vierkante grondvorm bestaande uit vier palen die schuin tegen elkaar zijn geplaatst, waarop afhankelijk van de gekozen vorm hout is bevestigd. Een metalen kaap is doorgaans een opengewerkte toren of stellage, gemaakt van bijvoorbeeld gietijzer, met meestal een zeshoekige grondvorm.

Etymologie

Het "kaap" als aanduiding voor een baken voor de scheepvaart heeft etymologisch een andere oorsprong dan het "kaap" uit bijvoorbeeld Kaap de Goede Hoop. Deze laatste is afgeleid van capo (hoofd), terwijl de eerste afkomstig is van een Oudmiddelnederlands woord voor kijken.^[1]

Kapen naar land

Nederland

In Nederland zijn onder andere de volgende kapen bekend:

Locatie	Naam	Bouwjaar	Materiaal	Coördinaten
Oosterend (Texel)^[2]	IJzeren Kaap	1854	gietijzer	53° 4′ 42″ NB, 4° 53′ 47″ OL
Engelsmanplaat^[3]	Kaap Engelsmanplaat	2007	hout	53° 27′ 20″ NB, 6° 3′ 28″ OL
Schiermonnikoog	Willemsduin	1967	hout	53° 29′ 48″ NB, 6° 17′ 52″ OL
Schiermonnikoog	Kobbeduinen	onbekend	hout	53° 29′ 9″ NB, 6° 13′ 33″ OL
Rottumeroog^[4]^[5]^[6]	Emder kaap, De Kaap	1883	gietijzer	53° 32′ 29″ NB, 6° 34′ 33″ OL
Terschelling	Noordkaap, Kleine kaap	1978	staal	53° 26′ 37″ NB, 5° 32′ 31″ OL
Griend	Kaap Griend	onbekend	hout	53° 15′ 8″ NB, 5° 15′ 4″ OL
Ameland	Baken op Het Oerd	onbekend	hout	53° 28′ NB, 5° 56′ OL
Boschplaat^[7]	Kaap op de Boschplaat	1889	hout	53° 31′ 48″ NB, 6° 27′ 40″ OL

De kaap op de Boschplaat bestaat sinds 1984 niet meer.

Van 1964 tot omstreeks 1976 stond er ook een baken op zandplaat de Richel.

Een andere gietijzeren kaap stond als grote kaap op de Boschplaat (ts) op de derde duintjes. Deze kaap is in 1976 afgebroken en, omdat anders er aanzienlijke schade zou zijn aan de duinen, is hij begraven in de noordoostelijke punt in de derde duinen.

De kaap van Willemsduin (Schiermonnikoog).
De twee kapen van Rottummeroog (voor 1800)
Kaap in Oosterend

Denemarken

In Denemarken kent men verschillende kapen.

Duitsland

In Duitsland is de Kugelbake van Cuxhaven een bekende kaap die ook in het stadswapen opgenomen is. Een andere kaap bevindt zich op Wangerooge. Er staan ook kapen op Borkum, Norderney, Juist, Baltrum, Langeoog en Spiekeroog. Deze kapen hebben bijna allemaal het zelfde uiterlijk met een driehoekig grondvlak en vanaf de helft van het baken horizontale latten. Er zijn alleen wat verschillen in de toptekens.