Jim Thorpe

Jim Thorpe
	Jim Thorpe tijdens de Olympische Spelen van 1912.
Volledige naam	James Francis Thorpe
Geboortedatum	28 mei 1887
Geboorteplaats	Bellemont - Oklahoma
Overlijdensdatum	28 maart 1953
Overlijdensplaats	Lomita - Californië
Lengte	1,84 m
Gewicht	80 kg
Sportieve informatie
Discipline	meerkamp
Trainer/coach	Glen Scobie 'Pop' Warner
Eerste titel	Olympisch kampioen vijfkamp 1912
OS	1912
Extra	Wereldrecordhouder tienkamp 1912-1920
Website	Officiële website
Portaal	Atletiek

James Francis (Jim) Thorpe (Bellemont (Oklahoma), 28 mei 1887 – Lomita (Californië), 28 maart 1953) was een veelzijdig Amerikaans sportman. Hij was van Indiaanse komaf en zijn Indiaanse naam luidde Wa-Tho-Huk, hetgeen Lichtend Pad betekent. Hij werd olympisch kampioen op de vijfkamp en de tienkamp bij de Olympische Spelen van 1912 in Stockholm en blonk hiernaast uit op honkbal en American football. Sommige getuigen beweren zelfs, dat hij nog in minstens tien andere sporten uitblonk, waaronder golf, tennis, hockey, gymnastiek, basketbal, zwemmen, boksen en worstelen.^[1]

Biografie

Familie

Thorpe werd geboren in het reservaat van de Sac en Fox-indianen, en kreeg als Indiaanse naam Wha-Tho-Huck (‘Verlicht Pad’), omdat de zon het pad naar het huis verlichtte tijdens zijn geboorte.^[2] Zijn vader, Hiram Thorpe, had een Ierse vader en een Indiaanse moeder. Zijn moeder, Charlotte Vieux, had een Franse vader en een Indiaanse moeder. Op achtjarige leeftijd overleed zijn tweelingbroer Charlie aan een longontsteking. Jim Thorpe kon hiermee moeilijk overweg en liep een aantal maal weg van school. Toen twee jaar later zijn moeder overleed, raakte hij in een depressie. Hij liep van huis weg, nadat hij een aantal malen ruzie had gekregen met zijn vader en ging bij een paardenranch werken.

Er wordt gezegd dat hij in 1907 met atletiek begon, doordat hij een paar jongens op straat zag hoogspringen. Nadat deze jongens hadden gefaald, sprong hij in zijn gewone kleding spontaan over 1,75 m.

'Dank u, koning!'

De veelzijdigheid van Thorpe kwam op de Spelen in Stockholm volledig tot zijn recht. In totaal nam hij er deel aan niet minder dan 17 onderdelen. Eerst de vijfkamp op 7 juli, daarna de tienkamp, die drie dagen duurde vanwege het grote aantal deelnemers (21) en ten slotte twee individuele nummers: hoogspringen (vierde met 1,87 m) en verspringen (zevende met 6,89 m).^[3] De vijf- en de tienkamp won hij met overmacht, waarbij hij zijn tegenstanders declasseerde. Opvallend detail was dat op de vijfkamp zijn landgenoot Avery Brundage, de latere voorzitter van het IOC, tot zijn tegenstanders behoorde. Op de tienkamp nam Thorpe het rechtstreeks op tegen de regerende wereldrecordhouder, de Zweed Hugo Wieslander, die het wereldrecord op 7244 punten had gebracht. Thorpe verpulverde deze score en bracht het record op 8412 punten. Algemeen werd de prestatie van de Indiaan als fenomenaal beschouwd. Thorpe was voor altijd een held.^[3] Bij de prijsuitreiking verkondigde de Zweedse koning Gustaaf V dan ook op plechtige toon: ‘u bent de grootste atleet ter wereld!’ Een koninklijke, geheel spontane hommage die een blijk van grote bewondering was voor de Amerikaanse atleet die, overmand door emoties, slechts: 'Dank u, koning!' wist te stamelen.^[3]
Terug in de Verenigde Staten werd Jim Thorpe in New York in een open limousine over Fifth Avenue gereden, terwijl een miljoen mensen hem hulde brachten. President Taft prees hem als 'waardevolste type van de Amerikaanse burgers'.^[4]

Olympische medailles en titels ontnomen

Op 20 januari 1913 publiceert de krant Discovery, dat Thorpe indertijd op Carlisle Indian School honkbal speelde en zich daarvoor zou hebben laten betalen.^[4] Als Thorpe, die zich van geen kwaad bewust is, toegeeft dat hij in 1909 en 1910 25 dollar per week had gekregen, zien diegenen die het reeds moeilijk hadden met zijn huidskleur en zijn 'twijfelachtige' afkomst, hun kans schoon. Hij is geen zuivere amateur en had dus niet aan de Spelen van 1912 mogen deelnemen.^[5]
Thorpe bekent, maar vraagt vergeving. Hij had nooit geld gekregen voor zijn prestaties als atleet. Op 27 januari reageert het Olympisch Comité: het ontneemt hem zijn titels, records en medailles. Daarna stromen de aanbiedingen van profclubs toe: Thorpe ondertekent een eerste contract bij de New York Giants, een American Football team. Hij speelt ook honkbal voor de Cincinnati Reds, tot 1919. Tegelijk is hij ook professioneel voetballer, van 1915 tot 1928.^[5]

Eerherstel

In 1943 kwam een beweging op gang om Thorpe in ere te herstellen.^[5] Temeer daar intussen was gebleken, dat de officiële regels in deze zaak niet waren gevolgd, aangezien alle klachten binnen dertig dagen na afloop van de Spelen hadden moeten zijn ingediend. Dat was in het geval van Thorpe niet gebeurd. Het IOC blokkeerde echter jarenlang elke poging tot rehabilitatie. Ironisch genoeg was het Thorpes vroegere land- en teamgenoot op de Spelen van 1912, Avery Brundage, van 1952 tot ver in 1972 IOC-voorzitter, die sympathiek had kunnen staan tegenover de vele initiatieven tot eerherstel van Thorpe, maar deze voortdurend hardnekkig naast zich neerlegde.^[6]
Jim Thorpe zou de afloop hiervan zelf niet meer meemaken. Na zijn sportloopbaan was hij bijrolletjes in films gaan spelen, maar alcoholproblemen veroorzaakten dat hij baantjes nooit lang wist aan te houden.^[7] Op 28 maart 1953 overleed hij straatarm aan de gevolgen van een hartaanval.^[5]
Pas op 13 oktober 1982 liet het IOC, waar Brundage in 1972 door de meer verlichte Lord Killanin als voorzitter was opgevolgd, officieel profs toe en kreeg Thorpe zijn plaats op de erelijst terug. Op 18 januari 1983 werden replica’s van zijn gouden medailles door de toenmalige IOC-voorzitter Juan Antonio Samaranch aan zijn kinderen teruggeschonken.^[4]^[5]

In juli 2022, dat is 110 jaren na zijn overwinning, besloot het IOC ook de overwinningstitel op de vijfkamp en de tienkamp van de Olympische Spelen in Stockholm (1912) van Thorpe alsnog officieel te herstellen. De nakomelingen van de Zweed Hugo Wieslander stemden hiermee in.^[4]

Film

Het levensverhaal van Thorpe werd in 1951 verfilmd in Jim Thorpe--All-American met Burt Lancaster in de hoofdrol en geregisseerd door Michael Curtiz, de regisseur van Casablanca. Hoewel Thorpe als adviseur voor de film was aangetrokken, kreeg hij geen geld voor zijn inbreng, aangezien hij zijn filmrechten al in 1931 voor 1500 dollar aan MGM had verkocht.^[7]

Titels

Olympisch kampioen vijfkamp - 1912
Olympisch kampioen tienkamp - 1912

Persoonlijke records

Onderdeel	Prestatie	Jaar
hoogspringen	1,956 m	1912
verspringen	7,16 m	1909
tienkamp	8412 p	1912

Palmares

hoogspringen

1912: 4e OS - 1,87 m

verspringen

1912: 7e OS - 6,89 m

vijfkamp

1912: 1 OS - 7 p

tienkamp

1912: 1 OS - 8412,955 p (WR)

Bronnen, noten en/of referenties

Billouin, A. (1912) De 17 werken van Hercules Thorpe, gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7
Matthews, P. e.a. (1993) The Guinness International Who's Who of Sport Guinness Publishing Ltd ISBN 0 85112 980 3
Kluge, V. (1996) ‘De grootste atleet’, gepubliceerd in 100 Hoogtepunten van de Olympische Spelen Deltas ISBN 90 243 8102 9

↑ Uit Profiel op de website van College Football Hall of Fame
↑ Jurryt van de Vooren op geschiedenis.nl
↑ ^a ^b ^c Uit De 17 werken van Hercules Thorpe door Alain Billouin (1912), gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7
↑ ^a ^b ^c ^d Uit ‘De grootste atleet’ door Volker Kluge (1996), gepubliceerd in 100 Hoogtepunten van de Olympische Spelen, uitgegeven door Deltas, België-Nederland ISBN 90 243 8102 9
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Uit Na de Spelen wankelt zijn status, gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7
↑ Uit Jim Thorpe, Hero and Victim door Mel Watman, gepubliceerd in The Magic of Athletics – A Century of Great Moments, in 1999 uitgegeven door de IAAF
↑ ^a ^b Uit Jim Thorpe (USA) door Peter Matthews e.a. (1993), gepubliceerd in The Guinness International Who's Who of Sport, uitgegeven door Guinness Publishing Ltd te Enfield, Middlesex ISBN 0 85112 980 3

Externe links

(en) Officiële website van Jim Thorpe
(en) Profiel van Jim Thorpe op sports-reference.com (gearchiveerd)

Zie de categorie Jim Thorpe van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.

[1] Uit Profiel op de website van College Football Hall of Fame

[2] Jurryt van de Vooren op geschiedenis.nl

[Hercules-3] Uit De 17 werken van Hercules Thorpe door Alain Billouin (1912), gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7

[Grootste_atleet-4] Uit ‘De grootste atleet’ door Volker Kluge (1996), gepubliceerd in 100 Hoogtepunten van de Olympische Spelen, uitgegeven door Deltas, België-Nederland ISBN 90 243 8102 9

[Status_wankelt-5] Uit Na de Spelen wankelt zijn status, gepubliceerd in De Olympische Spelen van Athene tot Athene 1896-2004, in 2004 samengesteld o.l.v. Gérard Ejnès: Uitgeverij Lannoo nv, Tielt ISBN 90 209 5647 7

[6] Uit Jim Thorpe, Hero and Victim door Mel Watman, gepubliceerd in The Magic of Athletics – A Century of Great Moments, in 1999 uitgegeven door de IAAF

[Jim_Thorpe-7] Uit Jim Thorpe (USA) door Peter Matthews e.a. (1993), gepubliceerd in The Guinness International Who's Who of Sport, uitgegeven door Guinness Publishing Ltd te Enfield, Middlesex ISBN 0 85112 980 3

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]