Somalia


(Flagg)	(Wapen)

Wahlspröök: keen Motto

Natschonalhymne: Somaliyaay toosoo

Hööftstadt

Mogadischu
2° 04′ N, 45° 22′ O

Gröttste Stadt Mogadischu

Amtsspraak Somali, Araabsch^[1]

Regeren
Präsident
Premierminister

Republiek
Sharif Sheikh Ahmed
Omar Abdirashid Ali Sharmarke

'

1960

Grött
• Allens
• Water (%) 637.657 km²
? %

Inwahnertall
• 2009 afschätzt
• Inwahnerdicht 7,5 bit 12,9 Millionen
13,9/km²

Geldsoort Somalia-Schilling (SOS)

BBP

Weertschop is ut'neen fullen $ (2008)

$ je Kopp

Tietzoon UTC+3 (UTC+3)

Internet-TLD .so

ISO 3166 SO

Vörwahl ++252

Somalia (Somali: Soomaaliya; الصومال aṣ-Ṣūmāl) is en Land ganz in’n Osten vun Afrika, an dat Hoorn vun Afrika. In’n Osten grenzt dat an den Indischen Ozean, in’n Norden an den Golf vun Aden, in’n Westen an Dschibuti un Äthiopien un in’n Süden an Kenia. De Naam vun dat Land kümmt vun dat Volk vun de Somali vun her. Dor höört de meisten Inwahners to un ok in de Länner ümto leevt düt Volk. Somalia is tostanne kamen, as de beiden Kolonien Britisch- un Italieensch Somaliland tohopenslaten wurrn sünd. De beiden sünd 1960 unafhängig wurrn. Vun den Momang af an, dat Siad Barre sien autoritäre Regeerung 1991 afsett wurrn is, hett dat Land in en Börgerkrieg leevt un dat hett bit to’n Upstellen vun en Regeerung för’n Övergang in dat Johr 2000 keen Regeerung geven, de annerwegens gellen laten wurrn is. De Regeerung för’n Övergang hett avers bloß in en Deel vun dat Land dat Seggen. De Norden vun Somali is vun 1991 af an unner den Naam Somaliland in’n Grunne unafhängig. Man buten Somalia warrt Somaliland as en egen Natschoon nich gellen laten. In grote Delen vun den Rest vun’t Land regeert Clans, Kriegsherren un annere Lüde. En Reeg vun düsse Kuntreien, as Puntland, Galmudug un Maakhir streevt ok offiziell na Sülvstännigkeit oder Unafhängigkeit. Vunwegen düsse Lage warrt Somalia vun 1991 af an to de Staten tellt, de ut’neen fullen sünd.

De Hööftstadt is Mogadischu.

Geographie

Somalia liggt in’n Osten vun Afrika, an dat Hoorn vun Afrika up de Somali-Halfinsel. In’n nöördlichen Deel vun dat Land liggt dat Somali-Hoochland mit Bargen twuschen 900 un 2.100 m över NN. De hööchste Barg is de Shimbiris mit 2.416 m. Na Süden to is Siedland, wat in’n Döörsnitt bi 180 m hooch liggt. De Ströme Jubba un Shabeelle ehre Borns liggt in Äthiopien. Denn fleet se dör Somalia sien Süden un dör de Somali-Wösten un münnt in den Indischen Ozean. De Küst is bi 2.720 km lang.

In Somalia speelt de Monsun en Rull. Dat ganze Johr över is dat heet. Regen fallt bloß hen un wenn mol, man Dröögtieden gifft dat stadig wedder. In de Bargen un an de Küst is dat küller, man suß liggt de Temperaturen över Dag bi 30 bit 40 °C. Vunwegen den süüdwestlichen Monsun is in de Tied vun Mai bit Oktober in de Gegend vun Mogadischu dat Klima tämlich mild. Vun Dezember bit Februar hen is dat Klima wedder mild, dütmol vunwegen den noordöstlichen Monsun. In de so nömmte „Tangambili“-Tied twuschen de beiden Monsunen (Oktober bit November un Märt bit Mai) is dat heet un natt. Gröttere Städer in Somalia sünd Mogadischu, Hargeysa, Merka, Berbera, Boosaaso un Kismaayo.

Inwahners

Dat kann nich seggt weer, wo veel Somaliers dat nipp un nau gifft. Dat Volk is to’n lesten Mol in de 1980er Johren tellt wurrn. Nu gifft dat ganz verschedene Tahlen, de hüde nömmt weert. Dat langt vun 9.832.017^[2] bit 12.937.910^[3] Inwahners. De Vereenten Natschonen gaht man bloß vun 7,5 Mio. Inwahners ut.^[4]

Hüdigendags leevt bi 60 % vun all Somaliers as Nomaden. Bi 25 % sünd Buern. Se sitt in de fruchtborsten Gegenden vuun dat Land twuschen de Ströme Shabeelle un Jubba. De Rest vun bi 15 – 20 % leevt in Städer. Enn 2007 sünd mehr as 1 Mio. Somaliers vun Huus un Hoff jaagt wurrn. ^[5].

Völker

Somalia is lange Tied as en Land ankeken wurrn, wo dat nich veel Ünnerscheden geev mank de Inwahners. All kemen se, so dach man, vun datsülvige Volk vun de Somali. Man siet den Börgerkrieg is düütlich wurrn, dat dat unbannigen Striet mank de verscheden Clans vun de Somali un ok mank de Somali un Minnerheiten, sunnerlich in Süüdsomalia, gifft.^[6]

Somali-Clans

Dat bedüdenste un gröttste Volk sünd de Somali. Se siedelt ok in Oost-Äthiopien (Somali-Region), Dschibuti un Noordoost-Kenia. So, as dat hüdigendags utsütt, stammt se vun verscheden Völker af, de sik vermischt hefft, as vun afrikaansche Kuschiten, vun Arabers un Persers.

För Politik un Sellschop in Somalia sunnerlich wichtig is dat Clansystem vun de Somali. Wohrschienlich is dat tostanne kamen unner Indruck vun de Stamm-Sellschop bi de Arabers. Över sien Vadder siene Linie höört jedeen Somali to en Stamm oder Clan. De fiev groten Clanfamilien oder Stämm (qaabiil) sünd:

Hawiye
Isaaq
Darod
Rahanweyn (oder Digil-Mirifle)
Dir

As „echte Somali“ oder Samaal gellt de Dir, de Darod, de Isaaq un de Hawiye. Se leevt as Nomaden. De Rahanweyn weert as „unechte Somali“ oder as Sab ankeken. Se leevt as Buern un blievt up Huus un Hoff sitten. Dorüm gellt se, just so, as en Reeg vun Minnerheiten bi en Deel vun de Samaal nich so veel, as de annern un mütt in de Sellschop ok Nadelen hennehmen.

Jeden vun düsse Clanfamilien oder Stämm fallt ut’neen in en unbannige Tahl vun Subclans un „Geslechter“ (Somali: : reer, wat „Lüde ut“ oder „Kinner vun“ bedüden deit). Dat sünd denn jummers en paar Hunnert bit Dusend Mannslüde.

Minnerheiten

Bi 15 % vun de Inwahners tellt nich to de Somali. Dor höört de verscheden Völker vun de Swarten in Süüdsomalia to. Alltohopen weert se vun de Somali Jarir („Kruushaar“, „Harthaar“) nömmt. Siet de 1990er Johren sünd se as Bantu vun Somalia bekannt. To’n Deel stammt se vun Slaven af, de dor in dat 19. Johrhunnert hensleept wurrn sünd, bi annere Gruppen, as de Shidle kann dat ok angahn, dat se vun Inwahners ut Somalia afstammt, de dor vör de Somali leevt harrn.

Spraken

Wichtigste Spraak in Somalia is dat Somali (egen Naam Af-ka soomaali-ga). Dat is en oostkuschitische Spraak ut den Twieg vun de Kuschitischen Spraken. Dor höört dat mit to de Afroasiaatschen Spraken. Um un bi 12 Mio. Minschen in Somalia un umto snackt Somali. Ok meist all Minnerheiten in Somalia snackt Somali.

As Spraken vun Hannel un Bildung weert ok Araabsch un, vun de Kolonialtied af an, Engelsch un Italieensch bruukt. En lüttjen Deel vun de somaalschen Bantu hett de Bantuspraak Zigula bi behollen. Lange Tied is Somali bloß man mündlich wietergeven wurrn. Eerst 1972 is en Standardspraak un en Schrift för dat Somali utarbeit’ wurrn. De Regeerung unner Siad Barre hett dat denn to’e Amtsspraken maakt. Grundlaag för dat Standardsomali is de Dialekt Maha Tiri (Maxaa Tiri) ween, de sunnerlich in’n Norden snackt warrt. De annere grote Twieg vun dat Somali is Maay, wat in’n Süden snackt warrt. Denn gifft dat noch en Reeg vun Dialekten. In de vörlopige Verfaten vun 2004 sünd as offizielle Spraken Somali (Maay un Maha Tiri) un Araabsch fastleggt wurrn, dorto as Arbeistspraken noch Engelsch un Italieensch.

Bildung

Um un bi 13 % vun de Jungs un 7 % vun de Deerns gaht na School.

Religion

De Inwahners vun Somalia höört bi 100 % to den Islam to. Dor höört se to den Twieg vun de Sunniten bi un dormank wedder to 80 % to de Schafiiten un to 20 % vun de Hanafiten. Dat gifft bloß man en ganz lüttje Tahl vun Christenlüde. Meist höört se to de Äthiopisch-Orthodoxe Tewahedo-Karken.