Dune (Film)

Filmdaten
Plattdüütsch Titel:	–
Originaltitel:	Dune
Düütsch Titel:	Der Wüstenplanet
Produkschoonsland:	USA
Johr vun’t Rutkamen:	1984
Läng:	137 Minuten
Originalspraak:	Engelsch
Öllersfreegaav in Düütschland:	FSK 16
Filmkru
Speelbaas:	David Lynch
Dreihbook:	Frank Herbert; David Lynch
Produkschoon:	Raffaella De Laurentiis; för Universal Pictures
Musik:	Toto; Brian Eno
Kamera:	Freddie Francis
Snitt:	Anthony Gibbs
Szenenbild:	Anthony Masters
Kledaasch:	Bob Ringwood
Dorstellers
	Kyle MacLachlan: Paul Atreides; Jürgen Prochnow: Hartog Leto Atreides; Francesca Annis: Lady Jessica; Patrick Stewart: Gurney Halleck; Freddie Jones: Thufir Hawat; Richard Jordan: Duncan Idaho; Max von Sydow: Dr. Kynes; Sean Young: Chani; Linda Hunt: Shadout Mapes; José Ferrer: Imperator Shaddam IV.; Virginia Madsen: Prinzess’sche Irulan; Kenneth McMillan: Baron Vladimir Harkonnen; Sting: Feyd-Rautha Harkonnen; Dean Stockwell: Dr. Wellington Yueh; Brad Dourif: Piter De Vries; Siân Phillip: Ehrwördige Mudder Gaius Helen Mohiam; Everett McGill: Stilgar; Alicia Witt: Alia; Silvana Mangano: Ehrwördige Mudder Ramallo; Jack Nance: Capt. Lakin Nefud; Paul L. Smit: Glossu Rabban;

Dune (op plattdüütsch so veel as „Düün“; dt. Titel: Der Wüstenplanet) is en Science-Fiction-Film ut dat Johr 1984, den de Speelbaas David Lynch na de Romanvörlaag mit glieken Naam vun Frank Herbert. Ünner de Dorstellers sünd Kyle MacLachlan, Jürgen Prochnow, Sting un Patrick Stewart.

Inholt

De Film speelt wiet in de Tokunft: De Minschheit hett dat Weltall besiedelt un de verfeendten Adelshüüs striet sik üm de Herrschop. De Hartog Leo Atreides kriggt vun den Imperator Shaddam IV. de ne’e Lehnsherrschop över den Wöstenplanet Arrakis överdragen, de ok Dune nöömt warrt. Alleen op disse wöösten Welt gifft dat de Droog Spice, de mit resenhaftige Oornmaschienen afboet waart. De Droog warrt bruukt, üm in’t de Ruumfohrt mit Överlichtsnelligkeit reisen to künnen un togliek de Levensduer to verlängern.

Man, de sadistische un gresig utsehn Baron Vladimir Harkonnen, den sien Huus al siet lange Tiet mit dat vun Atreides verfeendt is, klamüstert düstere Plaans ut, woans he Leto un sien Familie tonichten maken kann. So will he de Herrschop över Arrakis torüch kriegen. De Imperator markt intwüschen, dat de Influss vun Leto in’n Raat vun de Planeten jümmer grötter warrt, un is bito ok bang för de Schallwapen vun de Atreides, dat he den Baron ünnerstütten deit. So överrennt de Harkonnen mit en groten Armee de Verteidigung vun de Atreides op Arrakis un bringt den Planet ünner jemehr Kontroll. Leto sien Liefdokter Dr. Yueh hett sik ok op de Siet vun de harkonnen slahn un bringt Leto to fall. Man, he gifft em mit en künstlichen Giftgas-Tähn noch de Mööglichkeit mit den Baron aftoreken. Man blots den Baron sien Berater Peter De Vries kummt dorbi üm, jüst so as Leto sülvst, man Baron Harkonnen överlevt.

Ofschoonst de Invasion vun’n Baron to’n gröttsten Deel opgahn un de Hartog dood is, künnt Leto sien Konkubine Jessica – vun’n Fronsorden Bene Gesserit – as ok sien Söhn Paul in de Wildnis vun Arrakis utneihn. Midden in de Wööst drapt se op de sönnerbore Volk vun de Fremen, de in de Wööst leven doot. Dor warrt se opnahmen un finnt en nee Tohuus. Dor wasst Paul to en mächtigen Gegner för de Harkonnen un den Imperator op. He lehrt, woans he op den resenhaften Sandworm rieden kann, drinkt vun’t „Water vun’t Leven“ un warrt opletzt as Anföhrer vun de Fremen acht.

Paul Atreides un sien Mudder bringt de Fremen de Kräft vun de Bene Gesserit bi un maakt jem to en düchtig starke Armee, de mit överraschen Angrepen un Anslääg de Harkonnen un den Imperatur jümmer mehr tosetten doot. Nu warrt Paul ok wies, dat de Baron Harkonnen in Wohrheit sien Grootvadder is, neemlich de Vadder vun Jessica. Man, de Bene Gesserit harrn em dat bit dorhen nich verrat, dat he en Kind harr.

Opletzt versammelt sik de groten Hüüs op Arrakis, woneem se de Kontroll över de Spice-Produkschoon sekern wüllt. Jüst in den Ogenblick röpt Paul – vun de Fremen intwüschen as de lang vermodte Messias „Muad’Dib“ nöömt – to’n Angreep: mit en Dutz Sandwörm störmt se de Hööftstadt Arrakeen. Sien övernatürlich gau opwossen Süster Alia, de ok övernatürliche Kräft hett, kummt bit na ehrn Grootvadder, en Baron Harkonnen, un ritt em dat Stüerkavel ut de Bost, de sien Anti-Gravitatschoonsgördel kontrolleert. Ahn Stüern flüggt he ut den Ruum direkt in dat Muul vun en vun de Sandwörm.

Paul kann opletzt den Imperator fastsetten un foddert vun em mit Hülp vun de Fremen den Throon. Vörher kummt dat to’n Duell mit Feyd Harkonnen, den verslahn Neffen vun den Baron. Paul winnt un lett sik den Mantel vun de Herrschop anleggen. Ünner de Ogen vun all Lüüd maakt he toletzt en Wunner: An’n Himmel teht sik Gewidderwulken över den Wöstenplanet tosamen un Regen fallt in grote Mengde.

Kritik

Dat Lexikon vun’n internatschonalen Film beteken Dune as en veelschichtig Science-Fiction-Märken, dat in en optisch rieken snaakschen Billerwelt anleggt is. Sien sozialen, ökoloogschen un religiösen Aspekten verlütt dör en bleierige Dramaturgie un de nich jümmer konsequente Oplösen vun den Literatur-Stoff in de Filmspraak an Deepgang. För Frünnen vun Fantasy un Science-Fiction weer de Film vun INtresse, ofschoonst he Längen harr.^[1]

In Variety weer de Film as en gewaltig, fantasievull un koolt Science-Fiction-Epos beschreven, dat to wenig Deepgang harr. Dune weer visuell eenzigordig un harr en rieke Geschicht, un Lynch künn dör en Övermaat vun böverflachige Attrakschonen de Acht hoochhollen, man faszineeren un begeistern künn he nich so, as Herbert sien Roman 1965, wat em opletzt to en Klassiker vun’t Genre maakt harr.^[2]

De Tietschrift Cinema wies dorop hen, dat de Speelbaas Ridley Scott kort na’n Afang vun’t Dreihn opgeven un Lynch den Opdrag övernahmen harr. Mit surrealistische Biller harr Lanch en mystisch Märken vun tokamen Tieten maakt, dat mit Frank Herbet sien Roman aver nich mehr veel to doon harr. Dat Endoordeel weer: afdreihte Visionen ut de Tokumst.^[3]^[4]

Utteken

De Film weer vör alltohopen söss Filmpriesen vörslahn, dorünner ok för den Oscar in de Kategorie Best Toon. Wunnen hett Dune blots een vun de Priesen. Dat weer 1985 de Saturn-Pries in de Kategorie Best Kleedaasch för Bob Ringwood.

Achtergrund

Produkschoon

De Film is meist vullstännig in Mexiko dreiht worrn. De Originalversion vun Lynch hett ruchweg dree un en halve Stünnen duert, is later aver op ’n beten mehr as twee Stünnen tohopensneden worrn.

För den Schriever un Speelbaas Alejandro Jodorowsky, de al siet Mitt vun de 1970er Johren ahn Spood versöcht harr, den Stoff to verarbeiten, harr de Swiezer Künstler H. R. Giger (de later an’t Utarbeiten vun dar buterirdische Leevwesen in Alien arbeit hett) en poor Studien maakt, de för den Film aver nich övernahmen worrn sünd. Publizeert weer disse Studien in sien Book „Necronomicon“ (ISBN 3-85591-019-7). Jodorowsky harr sogor den Plaan, Salvador Dalí för en hoge Gaasch in sien Projekt optreden to laten. De wenigen Teknungen vun Giger, de fardig stellt weern, hebbt sik mit den Planeten Giedi Primus vun dat Huus Harkonnen befaat. För Jodorwosky hett 1975 ok de US-amerikaansche Künstler Chris Foss eenige Saken utarbeit, de in’t Book 21st Century Foss (ISBN 90-6332-571-1) mit en Vörwoort vun Jodorowsky publiek maakt weern. Foss hett för dat Projekt vör allen Ruumschippskizzen tekent.

Ünnerscheden to’n Roman

De Film bargt en Veeltall vun Ünnescheden in’n Vergliek to dat Book. Dat

De kumplizeerte Vörgeschicht to de Popularität vun Hartog Leto un dat Fehlen vun en männlichen Arv weglaten oder blots andüüt.
De Schallmodulen sünd för den Film utdacht worrn. In’t Book kann Paul en sünneren Kampstil, den he ok an de Fremen wietergifft.
Ok de Huutkrankheit vun den Baron Harkonnen, de „Hartstekers“ un Thufir Hawats „Kattenmelkmaschien“ sünd rein för den Film utdacht.
De Legionsstärk vun de Sardaukar is in’n Film bannig vergröttert worrn
De Wormteken warrt in’t lute Bülgen in’n Sand beschreven. In Film kamt starke Blitzen dorto.
Giedi Prima, de Heimatplanet vun de Harkonnen gellt in’t Book as bannig düster. De Film maakt dorut smuddig un kuntamineert.
De Holtzmann-Schild, de in’n Film wiest warrt, is düütlich anners as in’t Book beschreven
Gurney Halleck warrt anners wiest as in’t Book beschreven, woneem he as lelk un asig beschreven weer. Patrick Stewart maak em mehr to en oprechten Gentleman un korrekten Offizeer. Ok de opfaalige Narv in Halleck sien Gesicht weer minimeert.
Duncan Idaho starvt in’n Film al bi den Angreep op Leto sien Goot. In’n Roman oppert he sik eerst later, üm Paul un sien Mudder de Flucht apen to hollen.
De Kampmaschien gegen de Paul na dat Kamptraining mit Gurney antreden deit, kummt in de Dune-Saga eerst en Book later vör.
Irulan versteiht sik in’n Film veel beter mit ehrn Vadder as in’t Book. In’n Roman scheert he sik kuum üm ehr, vun wegen dat ehr Mudder, en Bene Gesserit, em keen Söhn boren hett.
An’t Enn vun’t Book warrt lies de Hapen dorstellt, dat sik dat klima op den Planet in fröhestens 300 Johren ännern künn. in’n Film warrt de Wessel radikal vörtogen, as Paul dat op wunnesome Oort un wies regen lett. Dat gifft aver ok en alternativ Enn, dat sik mehr na dat Enn vun’t Book richten deit.

Wietere Filmen

2000 is en dreedeelige Minireeg ünner den Titel Frank Herbert’s Dune vun den Speelbaas John Harrison rutkamen, de den Stoff vun den Roman nee verfilmt. 2003 is mit Frank Herbert’s Children of Dune vun den Speelbaas Greg Yaitanes de Geschicht ut den eersten Film wieterföhrt worrn. He baseert op twee annere Romanen vun de Dune-Saga.

Feernsehfaten vun Alan Smithees

Vun den Film gifft dat en Feernsehfaten, de ruchweg dree Stünnen lang is un ut dat Material vun David Lynch tohopensett is. Lynch hett sik vun disse Faten distanzeert un sien Naam ut de Credits strieken laten. An sien Steed is de utdachte Naam Alan Smithee rinschreven worrn. Lynch weer vör allen nich inverstahn mit den 10 Minuuten langen Vörspann. In’n Vergliek to de Kinofaten warrt dor aver veel mehr över den Wöstenplanet Dune verkloort.

De Faten weer in de USA un in Japan blots korte Tiet in’t Feernsehn. En Tiet lang weer de Film vör allen vun Fans impoerteert un mit slechte Gööd wieterverdreven. Siet August 2000 gifft dat aver en DVD ut England, de de hele Smithee-Faten wiest. Disse Faten is later ok in Düütschland rutkamen, wobi de toföögten Szenen in de Originalspraak laten weern.

Intwüschen gifft dat vun marketing-film de Langfaten ok vullstännig in düütsche Spraak (mit ne’e Sprekers). Bi de Langfaten sünd butendem eenige gresige Szenen rutsneden worrn, die in’n Kinofilm to sehn weern. Siet Anfang 2006 gifft dat ok en so nöömte Extended Edition op’n US-amerikaanschen Markt.

Literatur

De Roman Dune weer de eerste ut en Reeg vun söss Böker, de Frank Herbert as de Dune-Saga rutbröcht hett. Kevin J. Anderson un Herbert sien Söhn Brian Herbert hebbt twee wietere Böker to de Saga toföögt, de mit dat achte Book denn afslaten eer.

Frank Herbert: Dune. Roman = Der Wüstenplanet (Originaltitel: Dune). Düütsch vun Ronald M. Hahn. Överarbeite Neeutgaav. Heyne, München 2001, 872 [16] S., ISBN 3-453-18567-6.

Borns

↑ Dune in’t Lexikon vun’n internatschonalen Film
↑ Dune, Variety vun’n 31. Dezember 1983
↑ Cinema.de: Filmkritik
↑ Dune movie review & film summary (1984) (May 1, 2021)

Weblenken

[1] Dune in’t Lexikon vun’n internatschonalen Film

[2] Dune, Variety vun’n 31. Dezember 1983

[3] Cinema.de: Filmkritik

[4] Dune movie review & film summary (1984) (May 1, 2021)

[1]

[2]

[3]

[4]