Bahasa Hindi
| Hindi | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| हिन्दीHindī | |||||||||
 Kata "Hindī" dalam Tulisan Devanagari | |||||||||
| Asli kepada |  India | ||||||||
| Kawasan | Asia Selatan | ||||||||
Penutur bahasa | 480 juta asli, 800 juta jumlah | ||||||||
| Skrip Devanagari | |||||||||
| Status rasmi | |||||||||
Bahasa rasmi di | India (Kesatuan kerajaan) | ||||||||
| Dikawal selia oleh | Central Hindi Directorate [1] | ||||||||
| Kod bahasa | |||||||||
| ISO 639-1 | hi | ||||||||
| ISO 639-2 | hin | ||||||||
| ISO 639-3 | hin | ||||||||
| |||||||||
Bahasa Hindi (Tulisan Devanagari: हिन्दी, har. hindī) ialah bahasa kebangsaan India. Bahasa Indo-Eropah ini merupakan sebahagian daripada kontinum dialek untuk famili bahasa Indo-Arya dan ditutur khususnya di India Utara, Tengah, dan Barat. Penggunaan bahasa Hindi tertumpu kepada kawasan-kawasan berikut:
- Panjābī, Sindhī, Gujarātī di Barat dan Barat Laut;
- Marāthī di Selatan;
- Orīyā di Tenggara;
- Bengālī di Timur; dan
- Nepālī di Utara.
Melihatkan kepopularan bahasa Hindi, Perkhidmatan Dunia BBC memulakan Berita dalam bahasa Hindi pada tahun 1940.
Asal-usul
[sunting | sunting sumber]Asal-usul perkataan "Hindi" mungkin merupakan perkataan bahasa Sanskrit Sindhu (सिन्धु). Orang Zoroaster yang pernah menjadi jiran India menyebut "Sindhu" sebagai "Hindu" dalam bahasa Avesta mereka, sebagai rujukan kepada orang yang tinggal berdekatan atau di seberang Sungai Sindhu River, maka tempat tinggal mereka digelar "Hindustan". Perkataan Sanskrit Sindhu dalam bentuk bahasa Avestanya Hindu (bagi orang India), Hind (bagi negara India) dan Hindi (bagi bahasa India) diturunkan kepada bahasa-bahasa Iran moden seperti bahasa Farsi dan Pahlavi.
Dalam konteks moden, perkataan Hindī merangkumi Hind "India", dan akhiran adjektif ī. Maka Hindī diterjemah sebgai "(berkeperihalan) India". Dalam zaman sekarang, Hindī dalam erti sedemikian kian kurang diterima; sebaliknya maksudnya hanya merupakan bahasa yang membawa nama ini.[1]
Fonologi
[sunting | sunting sumber]Terdapat lebih kurang 11 bunyi vokal dan 35 konsonan dalam bahasa Hindī baku, seperti yang berikut:
Vokal
[sunting | sunting sumber]Bunyi-bunyi vokal bahasa Hindi, amsing-masing besertakan simbol Devanagari tunggal, tanda diakritik dengan huruf konsonan प (p), sebutan (vokal itu sendiri serta vokal yang menyusuli /p/) dalam IPA, simbol IAST yang setara dan bunyi yang setara dalam bahasa Melayu (melainkan dinyatakan) adalah seperti beikut:
| Huruf | Tanda diarkitik dengan प | Sebutan | Sebutan dengan /p/ | Persamaan IAST | Huraian |
|---|---|---|---|---|---|
| अ | प | /ə/ | /pə/ | a | seperti e dalam enam; lazimnya vokal pendek |
| आ | पा | /ɑː/ | /pɑː/ | ā | seperti a dalam father (bahasa Inggeris); vokal panjang dihasilkan dari belakang mulut |
| इ | पि | /i/ | /pI/ | i | seperti i dalam bimbang; vokal pendek |
| ई | पी | /iː/ | /piː/ | ī | seperti i dalam kirim; vokal panjang |
| उ | पु | /u/ | /pu/ | u | seperti u dalam tumpang; vokal pendek |
| ऊ | पू | /uː/ | /puː/ | ū | seperti u dalam lembu; vokal panjang |
| ए | पे | /eː/ | /peː/ | e | seperti e dalam enak; vokal panjang |
| ऐ | पै | /ɛː/ | /pɛː/ | ai | seperi fonem e di atas, tetapi dengan bibir lebih terbuka |
| ओ | पो | /οː/ | /pοː/ | o | seperti o dalam tolong; vokal panjang |
| औ | पौ | /ɔː/ | /pɔː/ | au | seperti fonem o di atas, tetapi dengan bibir lebih terbuka |
Nota tambahan bagi vokal
[sunting | sunting sumber]- Bunyi vokal buka-tengah hadapan tidak berbulat (/ɛ/: seperti fonem ai bahasa Hindi yang lebih pendek) mungkin merupakan alofon bersyarat bagi schwa. Maka, sebutan huruf vokal अ dada dua bentuknya. Apabila bunyi vokal ini diikuti oleh /h/ di tengah perkataan, atau mengelilingi /h/ di tengah perkataan, atau diikuti oleh /h/ di akhir perkataan, berlakunya perubahan alofon padanya menjadi /ɛ/ yang pendek. Dalam kes-kes lain ia menjadi schwa. Maka, perkataan-perkataan शहर, रहना, कह masing-masing disebut sebagai /ʃɛhɛr/, /rɛhnɑː/ dan /kɛh/ dan bukannya /ʃəhər/, /rəhənɑː/ dan /kəh/. ini juga berlaku dalam kata pinjaman dari bahasa Inggeris, yang mana kadang-kala simbol vokal baru ऍ dipakai (candra: पॅ). cth. "pen": पॅन.
- Bunyi vokal buka belakang berbulat (/ɒ/: seperti o dalam "hot" dalam bahasa Inggerus), tidak wujud langsung dalam bahasa Hindi, melainkan kata pinjamana bahasa Inggeris. Dalam daftar ejaan, simbol baru ऑ (पॉ) direka untuk kes ini. Jika dimasukkan dalam fonologi bahasa Hindi, ini memjadikan vokal fonemik bahasa ini menjadi 11.
- Terdapat vokal tambahan yang dirangkumi dalam huruf Hindi, iaitu:
- ऋ (asalnya dalam bahasa Sanskrit sebagai anggaran retrofleks sukuan berupa vokal), disebut dalam bahasa Hindi moden sebagai /ri/, hanya dipakai dalam kata pinjaman bahasa Sanskrit (पृ).
- अं (anusvāra), disebut /əŋ/. Diakritiknya (titik di bahagian atas) digunakan untuk pelbagai tujuan, merangkumi penyengauan vokal, dan pewakilan konsonan-konsonan nasal /n/, /m/, /ɳ/, /ɲ/, /ŋ/ sebelum satu konsonan seterusnya. Ini menghasilkan ejaan alternatif bagi sesetengah perkataan. Contohnya, perkataan "Hindi" sendiri ada dua ejaan: हिन्दी dan हिंदी.
- अः (visarga), disebut /əh/. Hanya digunakan dalam kata pinjaman bahasa Sanskrit (पः).
- Diakritik अँ (candrabindu), tidak tersenarai secara rasmi dalam huruf-huruf, sering ditukar ganti dengan anusvāra untuk menandakan penyengauan vokal (पँ).
Pengguguran schwa pada akhir perkataan Hindi (bagi pinjaman Sanskrit) banyak menyusahkan orang asing yang belajar bahasa ini. Contohnya:
| Perkataan Hindi/Sanskrit | Transliterasi biasa | Sebutan Sanskrit | Sebutan Hindi | sebutan bahasa luar India |
|---|---|---|---|---|
| शिव—satu dewa | Shiva | /ɕiʋə/ | /ʃiʋ/ | /ʃiːvə/ |
| वरुण—satu dewa | Varuna | /ʋəruɳə/ | /ʋəruɳ/ | /vʌɹuːnə/ |
| वेद—suatu catatan | Veda | /ʋeːd̪ə/ | /ʋeːd̪/ | /veɪdə/ |
| राम—seorang wira | Rama atau Rāma | /rɑːmə/ | /rɑːm/ | /ɹɑːmə/ |
| कामसूत्र—panduan cinta | Kamasutra | /kɑːməsuːt̪rə/ | /kɑːmː suːt̪r̩/ atau /kɑːm suːt̪rə/ | /kɑːmə suːtɹə/ |
| अशोक—seorang maahraja | Ashoka atau Asoka | /əɕoːkə/ | /əʃoːk/ | /ʌsəʊkə/ |
Konsonan
[sunting | sunting sumber]Bahasa Hindi mengandungi sistem konsonan yang besar dengan kira-kira 38 fonem berbeza. Bilangan tepat tidak dapat dihasilkan kerana kepelbagaian dialek setempat Hindi menonjolkan perbezaan dalam himpunan konsonannya. Perangkuman konsonan-konsonan asing ke dalam bahasa Hindi baku juga diperdebat. Teras tradisional sistem konsonan yang diwarisi daripada bahasa Sanskrit ini terdiri daripada satu matriks 20 plosif, 5 nasal, dan 8 sonoran/frikatif. sistem ini diisi lagi dengan 5 bunyi yang berasal daripada bahasa Farsi, tetapi sekarang dianggap sebagai bunyi Hindi. Jadual berikut memaparkan fonologi konsonan Hindi. Diingatkan bahawa segala konsonan nasal, kericauan, kibasan, anggaran dan anggaran lateral dalam bahasa Hindi dianggap sebagai konsonan bersuara.
| Bibir | Bibir- gigi |
Gigi | Alveolar | Retrofleks | Post-alveolar/ Lelangit |
Velum | Uvula | Peti Suara | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Plosif (biasa) Plosif (beraspirasi) |
p pʰ |
b bʱ |
t̪ t̪ʰ |
d̪ d̪ʱ |
ʈ ʈʰ |
ɖ ɖʱ |
k kʰ |
g gʱ |
q |
|||||||||
| Afrikat | ʧ or cɕ ʧʰ or cɕʰ |
ʤ or ɟʝ ʤʱ or ɟʝʱ |
||||||||||||||||
| Nasal | m | n | (ɳ) | (ɲ) | (ŋ) | |||||||||||||
| Fricatives | f | x | ɣ | (χ) | (ʁ) | (h) | ɦ | |||||||||||
| Sibilants | s | z | ʂ | ʃ | ||||||||||||||
| Kibasan | ɽ ɽʱ |
|||||||||||||||||
| Anggaran | ʋ | ɹ | j | |||||||||||||||
| Anggaran lateral | l | |||||||||||||||||
25 konsonan hentian ini dibahagikan kepada lima kumpulan, yang mana setiap kumpulan ini berkongsi kedudukan lafazan yang sama. Kedudukan-kedudukan tersebut dalam susunan lazimnya ialah: velum, retrofleks, lelangit, gigi, dan bibir. Dalam setiap kedudukan ini, terdapat lima konsonan berbeza, dengan konsonan oral dan satu konsonan nasal. Konsonan oral ini terdiri daripada konsonan bersuara, beraspirasi, kedua-duanya, atau tiadanya sedemikian.
Jadual berikut menunjukkan penyenaraian lazim bagi konsonan-konsonan bahasa Hindi (dalam skrip Devanagari) besertakan persamaannya dalam bahasa Melayu/lain. Setiap konsonan yang ditunjukkan ini dianggap sebagai diikuti vokal neutral schwa (/ə/), dan dinamakan dalam jadual sedemikan. Persamaan rumi yang biasanya digunakan untuk mentranskripsi perkataan Hindi dalam transliterasi kasual turut diberi dalam baris kedua.
| Plosif | |||||
| Biasa Tidak bersuara |
Kuat Tidak bersuara |
Biasa Bersuara |
Kuat Bersuara |
Nasal | |
|---|---|---|---|---|---|
| Velum | क /kə/ k; kampung |
ख /kʰə/ kh; k yang kuat |
ग /gə/ g; garam |
घ /gʱə/ gh; g yang kuat |
ङ /ŋə/ n; siang |
| Lelangit | च /cɕə / or / tʃə/ ch; cermin |
छ /cɕʰə / or /tʃʰə/ chh; ch yang kuat |
ज /ɟʝə / or / dʒə/ j; jam |
झ /ɟʝʱə / or / dʒʱə/ jh; j yang kuat |
ञ /ɲə/ n; senja |
| Retrofleks | ट /ʈə/ t; seperti "t" dalam teksi dengan lidah digulung ke belakang |
ठ /ʈʰə/ th; seperti "t" di atas, disebut dengan kuat |
ड /ɖə/ d; seperti "d" dalam dalam dengan lidah digulung ke belakang |
ढ /ɖʱə/ dh; seperti "d" di atas, disebut dengan kuat |
ण /ɳə/ n; seperti "n" dalam nuri dengan lidah digulung ke belakang |
| Apiko-Dental | त /t̪ə/ t; teksi |
थ /t̪ʰə/ th; t yang kuat |
द /d̪ə/ d; dalam |
ध /d̪ʱə/ dh; d yang kuat |
न /nə/ n; nuri |
| Bibir | प /pə/ p; pusing |
फ /pʰə/ ph; p yang kuat |
ब /bə/ b; buat |
भ /bʱə/ bh; b yang kuar |
म /mə/ m; mana |
| Bukan plosif | ||||
| Lelangit | Retrofleks | Gigi/ Alveolar |
Velum/ Peti suara | |
|---|---|---|---|---|
| Anggaran | य /jə/ y; yang |
र /rə/ r; rahang; lidah digetarkan |
ल /lə/ l;lain |
व /ʋə/ v; antara "w" dan "v" |
| Frikatif | श /ʃə/ sh; syarat |
ष /ʂə/ sh; sh yang diretrofleks |
स /sə/ s; sama |
ह /ɦə / atau / hə/ h; hanya |
Selain jadual huruf-huruf Hindi tradisional tadi, terdapat juga tiga gugusan konsonan: क्ष /kʃə/, त्र /t̪rə/ dan ज्ञ /gjə/ (sebutan yang diberi untuk bahasa Hindi). Selain itu, bunyi-bunyi dari bahasa-bahasa lain seperti bahasa Farsi dan Arab ditulis dengan tanda titik (bindu atau nukta) di bawah huruf yang paling hampir serupa bunyinya, namun huruf-huruf tersebut tidak terangkum dalam senarai tradisional. Kebanyakan penutur asli bahasa Hindi tidak menyebut bunyi-bunyi ini (kecuali /ɽ / dan / ɽʱ/), sebaliknya menggantikannya dengan bunyi paling hampir, seperti yang ditunjukkan di kolum ke-4 dalam jadual berikut.
| Bunyi tambahan | |||
| Lambang | Sebutan IPA dan Nama | Persamaan dalam bahasa lain | Sering diganti oleh: |
|---|---|---|---|
| क़ | /qə/ plosif uvula tidak bersuara | Qur'an | /k/ |
| ख़ | /xə/ frikatif velar tidak bersuara | khidmat | /kʰ/ |
| ग़ | /ɣə/ frikatif velar bersuara | ghazal | /g/ |
| ज़ | /zə/ frikatif alveolar bersuara | zoo | /ɟ / or / dʒ/ |
| य़ | /ʒ/ frikatif postalveolar bersuara | bonjour (bahasa Perancis) | /dʒ/ |
| ड़ | /ɽə/ kibasan retrofleks tidak beraspirasi | serupa dengan perkataan bahasa Inggeris butter yang disebut dengan longgar | |
| ढ़ | /ɽʱə/ kibasan retrofleks beraspirasi | serupa dengan ड़ tetapi lebih kuat | |
| फ़ | /fə/ frikatif bibir-gigi tidak bersuara | faham | /pʰ/ |
ड़ /ɽə/ dan ढ़ /ɽʱə/ bukanlah berasal daripada bahasa Farsi/Arab, sebaliknya merupakan variasi alofon bagi konsonan retrofleks bersuara ringkas dalam bahasa Sanskrit.
Frasa-frasa penting
[sunting | sunting sumber]| Bahasa Melayu | Hindi (Transliterasi) | Hindi (Devanagari) |
|---|---|---|
| Hindi | Hindī | हिन्दी |
| Inggeris | Angrezī | अंग्रेज़ी |
| Melayu | Malāy | मलाय |
| Ya | Hān | हाँ |
| Anda | āp (kepada orang yang lebih tua/terhormat) | आप |
| Kamu | Tum (kepada kanak-kanak/orang yang lebih muda) | तुम |
| Kau | Tū (secara intim) | तू |
| Tidak | Nahīn | नहीं |
| Helo | Namaste | नमस्ते |
| Jumpa lagi | Namaste, Alvidā, Khudā Hāfiz | नमस्ते, अलविदा, ख़ुदा हाफ़िज़ |
| Apa khabar? | āp Kaisé Hain? | आप कैसे हैं? |
| Jumpa lagi | Phir Milengé | फिर मिलेंगे |
| Terima kasih | Dhanyavād | धन्यवाद |
| Maaf | Kshamā Kījiyé, (juga Māf Kījiyé) | क्षमा कीजिये (माफ कीजिये) |
| Kenapa? | Kyon? | क्यों? |
| Siapa? | Kaun? | कौन? |
| Apa? | Kyā? | क्या? |
| Bila? | Kab? | कब? |
| Di mana? | Kahān? | कहाँ? |
| Bagaimana? | Kāisé? | कैसे? |
| Berapa? | Kitné? | कितने? |
| Saya tak faham. | Main samjha nahīn | मैं समझा नहीं |
| Tolong saya! | Meré maddath kījiyé / Sahāyatā kījié! | मेरी मदद कीजिये / सहायता कीजिये |
| Bolehkah anda berbahasa Inggeris? | Kyā āp angrezī bolté hain? | क्या आप अंग्रेज़ी बोलते हैं? |
| Pukul berapa? | 'Samay kyā hua? / kitné bajé hain? | समय क्या हुआ? / कितने बजे हैं? |
| Saya tak tahu | Mujhé nahīn pata | मुझे नहीं पता |
Rujukan
[sunting | sunting sumber]- ^ McGregor, R.S. (1993) Oxford Hindi-English Dictionary. Oxford University Press, USA. Reprint 2004. p. 1071.
Bacaan tambahan
[sunting | sunting sumber]- Bhatia, Tej K A History of the Hindi Grammatical Tradition. Leiden, Nehterlands & New York, NY : E.J. Brill, 1987. ISBN 90-04-07924-6
Pautan luar
[sunting | sunting sumber]- A compilation of Tools and Techniques for Hindi Computing
- Request free Hindi Fonts and Devanagari Tools CD from Indian Government
- A short introduction to Hindi grammar Diarkibkan 2005-09-15 di Wayback Machine
- Hindi Wiktionary
- History and Evolution of Hindi Language Diarkibkan 2006-05-09 di Wayback Machine Extended resource compiled by Abhinav Bhatele, with phonological, morphological, and lexical development in Hindi, with many period extracts. (Accessed Mar 16, 2006).
- Ethnologue on Hindi Diarkibkan 2005-02-25 di Wayback Machine
- Generator for Hindi typographical filler text
- Hindi Language Resources
- Hindi documents and dictionary Diarkibkan 2005-09-05 di Wayback Machine
- International Institute of Information Technologies IIIT Diarkibkan 2009-07-10 di Wayback Machine, online and downloadable dictionaries cross referenced in English for Hindi, Marathi, Punjabi, Bengali, Kannada, Telugu languages. Includes Classical Hindi Literature, writings of Meera, Suradas, Tulasidas, Premchand, Rahim et cetera.
- Online Itrans Diarkibkan 2004-10-27 di Wayback Machine to generate Hindi/Devanagari output.
- Government of India website
- Official Unicode Chart for Hindi (PDF)
- writeKA English-to-Hindi Online Transliterator Diarkibkan 2006-11-09 di Wayback Machine
- Website of Microsoft to Provide Solutions for Hindi Language on net
- Windows Indic Script Support Diarkibkan 2005-12-24 di Wayback Machine
- How to enable Indic Language Support at OS level Diarkibkan 2006-04-25 di Wayback Machine
- Microsoft hindi IME keyboard हिन्दी कीबोर्ड Diarkibkan 2006-04-06 di Wayback Machine
- Romanized to Unicode Hindi transliterator Diarkibkan 2006-07-02 di Wayback Machine
- Wordanywhere.com Hindi/Telugu/English translator
- Hindi English Dictionary from Webster's Online Dictionary - the Rosetta Edition
- Virtual Hindi Keyboard Freeware
|
 |
Wikipedia Bahasa Hindi, ensiklopedia bebas |
 |
Wikibuku mempunyai maklumat lanjut berkenaan topik: Bahasa Hindi |
- Rencana bahasa dengan nombor penutur tidak bertarikh
- Halaman artikel bahasa dengan sampel teks
- Halaman artikel bahasa dengan sampel suara
- Bahasa yang memerlukan komen ISO 639-3
- Bahasa dengan kod ISO 639-2 code
- Bahasa dengan kod ISO 639-1 code
- Rencana bahasa tanpa medan rujukan
- Rencana bahasa tidak mempunyai kod Glottolog
- Rencana bahasa dengan medan kotak info yang tidak disokong
- Hindi
- Bahasa dari India