1905 он

(MCMV) Аргын тооллоор Нэгэн мянга есөн зуун тавдугаар оны модон могой жил. Анно Домини гэж тоолдог болсноос хойш хоёр дахь мянганы 905-р он, 20-р зууны тавдугаар он, 1900-аад он гэж тоолбол тав дахь жил.

Энэ онд болсон үйл явдлууд

Нэгдүгээр сар

• Нэгдүгээр сарын 1 - Транс-Сибирийн төмөр замын албан ёсны нээлтээ хийжээ.
• Нэгдүгээр сарын 2 - Орос-Японы дайн: ОХУ-ын арми Лүшүн боомтод Манж Чин гүрэнд бууж өгөв.
• Нэгдүгээр сарын 22 - Цуст Ням гараг: Тайвнаар жагсч байсан жагсагчид Санк Петербургын өвлийн ордон руу дайрч, хүч хэрэглэхээс өөр аргагүй байдалд хүрчээ.
• Нэгдүгээр сарын 26 - 1905 оны Оросын хувьсгал: Оросын эзэн хааны арми Польшийн Рига хотод жагссан жагсагчдыг гал нээн тараав. Үүний улмаас 73 хүн амиа алдаж, 200 хүн шархаджээ.
  • Өмнөд Африкийн Преториа хотын ойролцоо Куллинаны очир эрдэнийн уурхайг илрүүлэв.

Хоёрдугаар сар

• Хоёрдугаар сарын 12 - Шинэ Зеландын хамгийн том сүм болох Ивээгдсэн Сакраментын сүм нээгдэв.
• Хоёрдугаар сарын 17 - Баруун Австралийн Перт хотын ойролцоо Оризаба хөлөг живэв. Аврах ажиллагааны дүнд 160 зорчигч, илгээмжийг бүгдийг нь аварч чаджээ.
• Хоёрдугаар сарын 20 - Орос-Японы дайн: Манжуурт Мүгдэний тулаан эхлэв.
• Хоёрдугаар сарын 23 - Олон улсын Ротари нийгэмлэг байгуулагджээ.

Гуравдугаар сар

• Гуравдугаар сарын 1 - Өмнөд Австралийн захирагчаар Консерватив намын дарга Ричард Батлер сонгогдов.
• Гуравдугаар сарын 3 - Оросын хаан II Николай "Төрийн Дума"-г байгуулах зарлигт гарын үсэг зуржээ.
• Гуравдугаар сарын 4 - АНУ-ын ерөнхийлөгчөөр сонгогдсон Теодор Рүүзвельт тангарагаа өргөж, үүрэгт ажилдаа оржээ.
• Гуравдугаар сарын 5 - Орос-Японы дайн: Мүгдэний тулаанд ялагдсан Оросын арми гурван өдрийн дараа ухарлаа.
• Гуравдугаар сарын 10 - Английн хөлбөмбөгийн Челси клуб Лондон хотод байгуулагдав.
• Гуравдугаар сарын 17 - Алдарт эрдэмтэн Альберт Эйнштейн фотоэлектрик эффектийг квантын гэрэл гэдгээр тайлбарлав.
• Гуравдугаар сарын 31 - Германы эзэн хаан II Вилгельм Морокког Францтай адил эзэмших ёстой гэж мэдэгджээ.

Дөрөвдүгээр сар

• Дөрөвдүгээр сарын 2 - Альпийн нурууг нүхэлсэн Симплоны хонгил ашиглалтанд орлоо.
• Дөрөвдүгээр сарын 3 - Аргентиний хамгийн алдартай хөлбөмбөгийн клуб гэгдэх Бока Хуниорс баг Буенос-Айрес хотод байгуулагдав.
• Дөрөвдүгээр сарын 4 - Энэтхэгийн Кангра тосгонд газар хөдөлж, 20 мянган хүн амиа алджээ. Энэ нь 20-р зууны хамгийн хөнөөлтэй газар хөдлөлт болсон юм.
• Дөрөвдүгээр сарын 14 - Шведийн ерөнхий сайд Эрик Густаф Бострөм Швед-Норвегийн нэгдэлийн асуудалд хойрго хандсаныхаа төлөө өөрийн хүсэлтээр суудлаа өгөв. Түүний орыг Йохан Рамшдет залгажээ.

Тавдугаар сар

• Тавдугаар сарын 11 - Квантын физикийн онолын эхлэл болох "Браунын онол"-ыг Альберт Эйнштейн бүрэн тайлбарлаж дуусгав. Энэ жилийг эрдэмтэд "Гайхамшигт жил" гэж нэрлэжээ.
• Тавдугаар сарын 15 - Невадагын цөлд 110 акр газрыг илрүүлж, Лас Вегас гэж нэрлэв.
• Тавдугаар сарын 27-28 - Орос-Японы дайн: Цүшима хотод хоёр өдөр үргэлжилсэн тулааны эцэст Японы эзэн хааны тэнгисийн цэргийн арми Хейхачиро Того Оросын тэнгисийн цэргийг бут цохив.

Зургаадугаар сар

• Зургаадугаар сарын 7 - Норвегийн парламент хэлэлцсэний үндсэн дээр Швед-Норвегийн нэгдэлийг хэрэгсэхгүй болгож, Норвеги улс Шведээс бүрэн тусгаар тогтножээ.
• Зургаадугаар сарын 9 - Английн хөлбөмбөгийн Чарлтон Атлетик клуб байгуулагджээ.
• Зургаадугаар сарын 15 - Конхаутын гүнж Маргарет, Шведийн угсаа залгамжлах хунтайж Густаф Адольфтой гэрлэжээ.
• Зургаадугаар сарын 29 - Их Британид "Автомашины холбоо" байгуулагдав.
• Зургаадугаар сарын 30 - Альберт Эйнштейн "Электродинамикийн хөдлөх үндэс" бүтээлээ хэвлүүлжээ.

Долоодугаар сар

• Долоодугаар сарын 22 - Тафт-Кацүрагын нууц гэрээ байгуулагдав.
• Долоодугаар сарын 23 - Австралийн ерөнхий сайдын суудалд Альфред Дийкин хоёр дахь удаагаа суув.

Наймдугаар сар

• Наймдугаар сарын 2 - Бизнесмэн, барууны талыг баримтлагч Кристиан Лүндберг Шведийн ерөнхий сайд болжээ.
• Наймдугаар сарын 12 - Белгийн хаан II Леопольд "Антверпений төмөр замын буудал"-ыг албан ёсоор байгуулжээ.

Есдүгээр сар

• Есдүгээр сарын 1 - Канадын баруун-хойд хэсэгт орших Алберта болон Саскачеван мужууд байгуулагджээ.
• Есдүгээр сарын 5 - Орос-Японы дайн: АНУ-ын ерөнхийлөгч Теодор Рүүзвельт Японыг дайнд ялсан гэж үзэн, Манжуурт төмөр зам барихийг зөвшөөрчээ.
• Есдүгээр сарын 8 - Италийн Калабриа хотод 7.2 магнитудын хүчтэй газар хөдөлж 2500 хүн амиа алдав.

Аравдугаар сар

• Аравдугаар сарын 2 - Байлдааны хөлөг онгоцны загварт хувьсгал хийсэн Их Британийн Дреднафт хөлөг замдаа гарав.
• Аравдугаар сарын 5 - Врайтын ах дүүс өөрсдийн загварын гурав дахь онгоцоо дуусгажээ. Тэд агаарт 39 минут нисч чадах онгоц бүтээжээ.
• Аравдугаар сарын 16 - Энэтхэгийн Бенгалын Муслим болон Хинду мужуудыг нэгтгэх ажил эхэлжээ. Тэд 1911 онд нэгдсэн билээ.
• Аравдугаар сарын 20 - Туркын хөлбөмбөгийн алдартай клубын нэг Галатасарай клуб Истанбул хотноо байгуулагдав.
• Аравдугаар сарын 26 - Шведийн засаг захиргаа дахин нэгдэх хүсэлтийг хүлээн аваагүй Норвегийн шийдвэрийг хүлээн зөвшөөрчээ.
• Аравдугаар сарын 29 - 1905 оны Оросын хувьсгалт: Эстонийн харьяат улсын Талинн хотод жагссан эсэргүүцэгчдийг Оросын эзэн хааны арми зэвсэг хэрэглэн тараав. Жагсаалд оролцож байсан 94 хүн амиа алдаж, 200 хүн шархаджээ.

Арваннэгдүгээр сар

• Арваннэгдүгээр сарын 7 - Рикстагын сонгуулийн үр дүнгээр Шведийн ерөнхий сайдын суудалд либерал үзэлтэй Карл Стаафф сонгогджээ.
• Арваннэгдүгээр сарын 9 - Канад улсад шинээр байгуулагдсан Алберта мужийн сонгууль болов.
• Арваннэгдүгээр сарын 17 - Япон-Солонгосын гэрээ байгуулагджээ.
• Арваннэгдүгээр сарын 18 - Данийн ханхүү Карл, тусгаар тогтносон Норвеги улсын хаан болж VII Хаакон болж нэрээ өөрчилжээ.
• Арваннэгдүгээр сарын 28 - Ирландын үндэсний үзэлт Артур Гриффит Даблин хотноо Ирландыг тусгаар тогтнох талаарх өөрийн төлөвлөгөөгөө боловсруулжээ.

Арванхоёрдугаар сар

• Арванхоёрдугаар сарын 7-18 - Большевикүүд Москва хотноо бослого дэгдээлээ.
• Арванхоёрдугаар сарын 9 - Францын парламент сүм, хийдийн үйл ажиллагаанд хяналт тавих зорилготой хууль баталлаа.
• Арванхоёрдугаар сарын 11 - Москвагын бослогод Украины Ажилчдын зөвлөлийн гишүүд нэгдэж, Шулиавкагын бүгд найрамдах улс гэгчийг байгуулав.
• Арванхоёрдугаар сарын 30 - Баруун эргийн уурхайчдын холбоо Айдахо мужид бөмбөг дэлбэлж экс захирагч Франк Штойненбергийг хөнөөжээ.

Цаг хугацаа нь тодорхойгүй

• Их Британи, Умард Ирландын нэгдсэн Вант улсын хаан VII Эдуард Их Британийн ерөнхий сайд гэсэн албан тушаалын нэршилийг хуульчлав.
• Эрдэмтэн Альфред Айнхорн новокейнийг зохион бүтээжээ.
• Алдарт эдийн засагч Макс Вебер "Капитализмын амин сүнс Протестант ёсзүйтэй уялдах нь" нэртэй алдарт номоо хэвлэсэн байна.

Энэ онд төрөгсөд

Нэгээс Хоёрдугар сар

• Нэгдүгээр сарын 2 - Японы хунтайж Такамацү (1987 онд нас барсан)
• Нэгдүгээр сарын 14 - Японы 67 дахь ерөнхий сайд Такео Фүкүда (1995 онд нас барсан)
• Нэгдүгээр сарын 21 - Францын бизнесмэн Кристиан Диор (1957 онд нас барсан)
• Нэгдүгээр сарын 26 - Америкийн жүжигчин Чарльз Лейн (2007 онд нас барсан)
• Хоёрдугаар сарын 1 - Нобелийн шагналт Италийн физикч Эмилио Ж.Сегре (1989 онд нас барсан)
• Хоёрдугаар сарын 18 - Британийн дуучин, жүжигчин Квиний Леонард (2002 онд нас барсан)
• Хоёрдугаар сарын 23 - Америкийн математикч Деррик Хенри Лемер (1991 онд нас барсан)

Гураваас Дөрөвдүгээр сар

• Гуравдугаар сарын 2 - Британийн яруу найрагч, зохиолч Жеффри Григсон (1985 онд нас барсан)
• Гуравдугаар сарын 20 - ЗХУ-ын зохиолч Вера Панова (1973 онд нас барсан)
• Гуравдугаар сарын 30 - Олимпын алтан медальт, Японы тамирчин Микио Ода (1998 онд нас барсан)
• Дөрөвдүгээр сарын 21 - Калифорни мужийн амбан захирагч Пет Браун (1996 онд нас барсан)
• Дөрөвдүгээр сарын 26 - Венесуэлийн 54 дэх ерөнхийлөгч Рауль Леони (1972 онд нас барсан)

Таваас Зургаадугаар сар

• Тавдугаар сарын 5 - "Мики Маус" комикийг үндэслэгч, зураач Флойд Готтфредсон (1986 онд нас барсан)
• Тавдугаар сарын 13 - Энэтхэгийн 5 дахь ерөнхийлөгч Фахруддин Али Ахмед (1977 онд нас барсан)
• Тавдугаар сарын 16 - Америкийн нэрт жүжигчин Хенри Фонда (1982 онд нас барсан)
• Зургаадугаар сарын 21 - Францын экзистианлист сэтгэгч Жеан-Поль Сартр (1980 онд нас барсан)

Долоогоос Наймдугаар сар

• Долоодугаар сарын 12 - Их Британийн ханхүү Жон (1919 онд нас барсан)
• Долоодугаар сарын 29 - НҮБ-ын ерөнхий нарийн бичгийн дарга Даг Хаммарскольд (1961 онд нас барсан)
• Наймдугаар сарын 2 - Америкийн жүжигчин Мирна Лой (1993 онд нас барсан)
• Наймдугаар сарын 22 - Норвегийн ерөнхий сайд Жон Линг (1978 онд нас барсан)
• Наймдугаар сарын 24 - Сьерра Леон улсын ерөнхийлөгч Сиака Стивенс (1988 онд нас барсан)

Есөөс Аравдугаар сар

• Есдүгээр сарын 3 - Нобелийн шагналт Америкийн физикч Карл Девид Андерсон (1991 онд нас барсан)
• Есдүгээр сарын 24 - Нобелийн шагналт Америкийн биохимич Северо Очоа (1993 онд нас барсан)
• Есдүгээр сарын 30 - Нобелийн шагналт Английн физикч Невилл Френцис Мотт (1996 онд нас барсан)
• Аравдугаар сарын 18 - Коте Дивуарын ерөнхийлөгч Феликс Хуфует-Бойни (1993 онд нас барсан)
• Аравдугаар сарын 23 - Нобелийн шагналт Швейцарын физикч Феликс Блош (1983 онд нас барсан)

Арваннэгээс Арванхоёрдугаар сар

• Арваннэгдүгээр сарын 4 - Хорватын яруу найрагч Драгутин Тадианович (2007 онд нас барсан)
• Арваннэгдүгээр сарын 17 - Бельгийн гүнж Астрид (1935 онд нас барсан)
• Арваннэгдүгээр сарын 21 - Монголын орчин үеийн уран зохиолыг үндэслэгч, эрдэмтэн, академич Бямбын Ринчен
• Арванхоёрдугаар сарын 24 - Америкийн телевизийн салбарын магнат Ховард Хьюс (1976 онд нас барсан)

Энэ онд нас барагсад

Нэгээс Зургаадугаар сар

• Нэгдүгээр сарын 19 - Энэтхэгийн философич Дебендранат Таагүр (1817 онд төрсөн)
• Хоёрдугаар сарын 15 - Бен-Гур номын зохиолч Лью Уоллос (1827 онд төрсөн)
• Хоёрдугаар сарын 17 - Оросын их ван Сергей Александрович (1857 онд төрсөн)
• Гуравдугаар сарын 25 - Британийн нэрт жүжигчин Морис Берримор (1849 онд төрсөн)
• Дөрөвдүгээр сарын 4 - Белгийн зураач Константин Моньер (1831 онд төрсөн)
• Тавдугаар сарын 29 - Испанийн ерөнхий сайд Франциско Силвела (1843 онд төрсөн)
• Зургаадугаар сарын 22 - Техас мужийн амбан захирагч Френцис Луббок (1815 онд төрсөн)

Долоогоос Арванхоёрдугаар сар

• Долоодугаар сарын 1 - Авраам Линкольны хувийн нарийн бичгийн дарга Жон Хей (1938 онд төрсөн)
• Наймдугаар сарын 31 - Италийн нэрт дуурийн дуучин Франческо Тамаиано (1850 онд төрсөн)
• Есдүгээр сарын 13 - Францын ерөнхий сайд Рене Гобле (1828 онд төрсөн)
• Аравдугаар сарын 13 - Английн нэрт жүжигчин Сир Хенри Ирвинг (1838 онд төрсөн)
• Арваннэгдүгээр сарын 17 - Люксембургын их ван Адольфе (1812 онд төрсөн)
• Арванхоёрдугаар сарын 12 - Бельгийн зохиолч Реймонд Стиньс (1850 онд төрсөн)

Нобелийн шагналтнууд

Шведийн эзэн хааны дэргэдэх Нобелийн хорооноос Физикийн салбарын Нобелийн шагналыг Нацистийн Германы физикч Филипп Ленардад "Катодын туяа"-ны судалгаанд нь зориулж олгосон бол Органик химийн ерөнхий томъёог боловсруулсаныхаа төлөө Адольф фон Байерт Химийн салбарын Нобелийн шагналыг олгожээ. Харин эрүүл мэндийн салбарын Нобелийн шагналыг ханиад, холер, антракс өвчний бактерологийн бүтцийг судалсныхаа төлөө Роберт Кох хүртжээ. Харин Нобелийн уран зохиолын шагналыг Куо Вадис номын зохиогч, сэтгүүлч Хенрик Сенкевиц хүртсэн бол Энхтайвны Нобелийн шагналыг Дэлхийн энхтайвны зөвлөлийн үйл ажиллагааг сайжруулахад зүтгэснийг нь үнэлэж Берта фон Суттнерт Нобелийн шагнал олгосон юм. Энэ жилийн Нобелийн шагналын гурав нь Герман, нэг нь Польш, нэг нь Австри хүнд очжээ. Энхтайвны шагнал хүртсэн Суттнер нь Австри улсаас энэ шагналыг хүртсэн анхны хүн болсон байна. Та бүхэнд Нобелийн шагналтнуудыг танилцуулъя.

• Физикийн салбарын Нобелийн шагнал - -Филипп Эдуард Антон фон Ленард
• Химийн салбарын Нобелийн шагнал - Йоханн Фридрих Вилгельм Адольф фон Байер
• Эрүүл мэндийн салбарын Нобелийн шагнал - Роберт Кох
• Уран зохиолын салбарын Нобелийн шагнал - Хенрик Сейнкевиц
• Нобелийн энхтайвны шагнал - Берта фон Суттнер

Гадаад холбоос

 Commons: 1905 – Викимедиа зураг, бичлэг, дууны сан