Гавдос

Гавдос ( грчки: Γαύδος) е најјужниот грчки остров, сместен јужно од неговиот многу поголем сосед, Крит, чијшто административно е дел од регионалната единица Ханија. Ханија формира заедница со околните островчиња и била дел од поранешната провинција Селино. Островот Гавдос се наоѓа на јужниот дел на Грција. Тоа е најјужната точка на Европа.

Име

Гавдос е познат по широк спектар на имиња. На пример, се појавува во библискиот извештај за патувањето на Павле во Рим како „Клауда“ (Κλαῦδα) или „Кауда“ (Καῦδα). Островот исто така бил означен како „Кауда“ од римскиот географ Помпониус Мела и како „Гаудос“ од Плиниј. Птоломеј го нарекол Гавдос „Клаудос“ (Κλαῦδος ). Венецијанците го нарекле „Гоцо“, можеби како имитација на малтешкиот остров „ Гозо“. Од 17 до 19 век, островот бил познат како „Гонџо“. Турско име на Гоџо било „Бугадоз“.

Кап Трипти, најјужната точка во Европа.

Kap Trypiti, the most southern point of Europe. The sculpture of the oversized chair is visible.

Географија

Островот е 48 километри јужно од Хора Сфакион. Областа на општината, која го опфаќа малиот остров Гавдопула, изнесува 32.424 км². Островот е приближно триаголен во форма. Неговата највисока точка е планината Вардија, 345 метри. Југоисточниот агол е карпест полуостров со природен лак, издлабен од елементите, наречен Трипити. Бетонска скулптура на преголема столица, изградена од група Руси кои дошле на островот во 1990-тите, се наоѓа на врвот на Трипити.

Животна средина

Постои островче наречено Гавдопула (Γαυδοπούλα, „малиот Гавдос“) северозападно од Гавдос. Гавдос и Гавдопула се покриени со фригани, ниско поставени грмушки. Двата острова се важни постојки за птиците преселници. Локалните птици ги вклучуваат евроазискиот був и европскиот рунтав. И Гавдос и Гавдопула се назначени од BirdLife International како важна област за птици (IBA). Гавдос има и разновидна друга вегетација, како што се макии, како и шуми од борови и смреки.

Плажата Потамос на Гавдос, со островот Крит во позадина.

Potamos-beach on Gavdos with the island of Crete in the background.

Клима

Гавдос е најјужниот остров во Грција и цела Европа. Островот има топла летна средоземна клима. Летата се постојано жешки, дневните температури достигнуваат 27°С во јули и август. Екстремите се повремени, понекогаш достигнуваат и до 40° и има исклучително благи зими според европските стандарди. Јануари, најстудениот месец, има просечна температура од 13°С.

Средоземното Море е важен топлински регулатор кој го опкружува островот во сите негови правци, притоа одржувајќи ја високата температура на морето, особено во лето, поминувајќи од 26 °C. Благата клима е потпомогната од жешките ветрови што дуваат од пустината Сахара. Безбројните планини на Балканот, покрај островската состојба, штитат и од студениот континентален воздух. Како резултат на суптропскиот врв на Азорите, врнежите се концентрирани во зима, што ги прави летата суви, со денови без врнежи во текот на месеците јуни, јули и август. Тоа е едно од најсончевите места во Европа и со најголем број на зрачење (идеално за сончеви плочи), вредности поблиску до Северна Африка и Блискиот Исток.

Демографија

Има само мал број жители на Гавдос во текот на целата година, а услугите за туристите се основни. Од 2011г, вкупното население на Гавдос било 152. Во реалноста, помалку од 50 луѓе живеат постојано на островот. Во лето, вкупниот број луѓе на островот може да достигне над 3.500, од кои повеќето се кампери и туристи. Најголемото вештачко пристаниште е Караве. Главен град на островот е Кастри. Најјужно населено село е Вацијана, со вкупно постојано население од 31 лица. Фокија (со плажата Корфос), Ампелос и областа околу плажата Саракинико се другите главни населени места.

Историја

Столчето направено од бетон на Гавдос (ртот Трипити) кое ја симболизира најјужната точка на Европа.

Гавдос поддржува постојано население уште од неолитот и од бронзената доба.

Гавдос бил идентификуван како можно место на митската Огигија, каде Калипсо го затворила Одисеј. Археолошките докази покажале дека Римската Империја била активна на островот. За тоа време флората на островот премногу била експлотирана, и со тоа започнал процесот на ерозија кој трае до денес.

Гавдос, под името Кауда, бил накратко споменат во библискиот Нов завет, поточно во книгата на дела. Во поглавје 27, додека Павле бил затвореник и се транспортирал во Рим со брод, имало голема бура. Во стих 16 гласи: „Додека поминувавме до подножјето на мал остров наречен Кауда, тешко можевме да го обезбедиме чамецот за спасување. . . .“ Тие на крајот доживеале бродолом во Малта.

Гавдос имал приближно 8.000 жители до 900 година од нашата ера. За време на владеењето на Отоманската империја на островот, кое траело од 1665 до 1895 година, Гавдос бил познат како Гонџо. Во овој период населението значително се намалило на само 500 жители во 1882 година. Зачуван е доказ за животот на Сарацените на островот Гавдос: плажата Саракинико („на Сарацените“).

Во 1930-тите, островот се користел како место на егзил на комунистите. Повеќе од 250 луѓе биле протерани, вклучително и водечките фигури на грчкото комунистичко движење, како што се Маркос Вафијадис и Арис Велучиотис. За време на Втората светска војна, сојузничките сили евакуирале неколку чети во Гавдос, по германската победа во битката кај Крит. Тогаш Гавдос бил окупиран од силите на Аксис од јуни 1941 година до ослободувањето, во октомври 1944 година.

Подоцна, фазата на урбанизација која започнала во другите делови на Грција во 1960-тите, се случила во 1950-тите на Гавдос. Во тој период островјаните ја заменувале својата земја на Гавдос со поранешна турска земја на Крит, која сега станала заменлива преку државата. Откако се населиле на Крит, тие создале заедница позната како Гавдиотика, која е дел од градот Палеохора.

Економија

На Гавдос има многу напуштени делчиња каде што земјоделците порано одгледувале култури на ридовите. Сè уште има земјоделство на Гавдос. Во текот на летото, населението на островот се зголемува на неколку илјади поради туристите, иако има малку капацитети за туристи. Во Карабе на Гавдос има едно кафуле кое го води Евангелина Цигонакис. На Гавдос има модерна нефункционална кула со светилник за репродукција која сега служи како кафуле во текот на летната сезона. Комплексот содржи и музеј за историјата на оригиналниот светилник со неколку простории исполнети со фотографии и античка опрема. Гавдос има FM радио станица, Gavdos FM 88.8, која е исто така достапна на интернет.

Плажа на северниот дел на островот.

Транспорт

Траектите го поврзуваат пристаништето Караве со оние на Палеохора, Соуџа, Агиа Румели, Лутро и Хора Сфакион. Во северниот дел на островот има хелиодром. Автобуски услуги ги поврзуваат главните локации на островот. Патната мрежа на островот е мешавина од асфалтирани, неповршени и земјени патишта.

Политика

По долги години изолација, во 1996 година островот станал познат во медиумите. Во вежбата на НАТО, Гавдос била фокусна точка на конфронтацијата меѓу Грција и Турција. После тоа, премиерот Костас Симитис го посетил Гавдос и најавил петгодишен план од 1,5 милиони евра за развој на островот.

Во 2001 година, Костис Стефанопулос, грчкиот претседател, сакал да изгради центар за телемедицина во Гавдос, остров во кој не ни имало лекар со полно работно време. Сепак, овој напор бил нарушен бидејќи инфраструктурата на островот не можела да ја обезбеди потребната енергија што е потребна за центарот. За потребите на инаугурацијата биле донесени генератори кои потоа биле отстранети. Сепак, според извештајот на Би-Би-Си од 2008 година, островот сега има стабилна електрична енергија, а младите дипломирани медицински лица можат да служат шест месеци на Гавдос наместо задолжителна воена служба. Но, посетителите на Гавдос во јуни 2008 година дознале дека електраната не функционира и дека бизнисите се потпираат на генератори на гас кои работат само неколку часа секоја ноќ. Локалните жители изјавиле дека електраната првично работела, но повеќе не го служела целиот остров со сигурност.

Во 2002 година, островот повторно бил во вестите, поради апсењата на членовите на екстремистичката марксистичка група 17 ноември. Лидерот на оваа организација веќе неколку години отворено живее на Гавдос како пчелар.

За прв пат, грчкото Министерство за одбрана, на 30 ноември 2020 година формирало воена станица на островот Гавдос. Министерството ги објавило плановите да го стори истото на островот Отоној, најзападната точка на земјата, по воспоставувањето на најјужната точка на Грција. Вкупно 9 војници биле распоредени на пунктот во Гавдос, на местото Трипити.

Гавдос во литературата

Карпестиот брег на јужниот дел на Гавдос.

Гавдос е спомнат во романот на Џејмс Олдриџ од 1944 година „Морскиот орел“, кој ја раскажува приказната за бегството на грчки партизан и двајца австралиски војници по битката кај Крит. Тројцата се придружуваат на експедицијата за ослободување на некои критски рибари од затворот од времето на Метаксас на источниот крај на островот. Нападот на карпите на заливот Хавро Спахти е опишан во поглавјата 24–28.

Поврзано

• Список на заедници во Ханија
• Список на острови во Грција
• Географија на Левантското Море

Надворешни врски

• Портал Гавдос – туристички водич
• Приказна за пристаништето Гавдос (на германски)
• „Заборавениот“ остров на Мед (ББЦ) (на англиски)