Nevi'im
Ny Nevi'im na Nebi'im ("mpaminany") dia ilazàna ireo boky izay mamorona ny fizaràna faharoa ao amin’ ny Baiboly hebreo (atao hoe Tanakh) manomboka eo amin’ ny Bokin’ i Jôsoa ka miafara amin’ny Bokin' i Malakia. Ny fizaràna atao hoe Torah no eo alohany fa ny fizaràna atao hoe Ketuvim koasa no ao aoriany. Tsy afangaro amin' ny lazain' ny Kristiana hoe "bokin'ny mpaminany" ny "Mpaminany" na "Nevi'im" ao amin' ny Baiboly hebreo.
Fiforonan-teny
[hanova | hanova ny fango]Ny hoe nevi’im dia teny hebreo (נְבִיאִים / Nəḇî'îm) izay midika hoe “mpaminany (maro)”. Ny endrika milaza tokan’ io teny io dia nabî (“mpaminany (tokana)”). Araka ny lovantsofina dia mpaminany no nanoratra an’ireo boky isan’ ny atao hoe Nebi’im ireo.
Fizaràn' ny Nevi’im
[hanova | hanova ny fango]Mizara roa indray ny Nevi’im dia ny Nevi'im rishonim (נביאים ראשונים / "mpaminany taloha") sy ny Nevi'im aharonim (נביאים אחרונים / "mpaminany farany" na "mpaminany taoriana"). Ny “mpaminany taloha” dia ilazàna ireo boky nosoratana talohan’ ny Fahababoan’ ny Zanak’ i Israely tany Babilôna fa ny “mpaminany taoriana” kosa dia enti-manondro ireo boky voasoratra taorian’ izany fahababoana izany. Ny Bokin’ i Daniela dia tsy voasokajy ao amin’ny Nevi’im na isain' ny Kristiana ao amin' ireo atao hoe " bokin' ny mpaminany".
Ny Nevi’im rishonim na Mpaminany taloha
[hanova | hanova ny fango]Ny Nevi’im rishonim dia ireo boky sokajîn’ny Kristiana ho boky ara-tantara. Misy boky efatra ny ao amin'ny Nevi'im rishonim dia ireto avy:
- Sefer Yehoshua (ספר יהושע ) na Yehoshua : Jôsoa
- Sefer Shoftim (ספר שופטים) na Shoftim : Mpitsara
- Sefer Shemuel (ספר שמואל) na Shemuel: Samoela voalohany sy Samoela faharoa
- Sefer Melakhim (ספר מלכים) na Melakhim: Mpanjaka voalohany sy Mpanjaka faharoa
Marihina fa tsy misaraka ho boky roa ireo Bokin’ ny Mpajaka ao amin’ ny Baiboly hebreo, torak'izany koa ny Bokin' i Samoela.
Ny Nevi'im aharonim na Mpaminany taoriana.
[hanova | hanova ny fango]Ny bokin'ny mpaminany sisa rehetra dia ao amin'ny vondrona atao hoe Nevi'im aharonim. Ny Kristiana dia manasokajy azy ireo ao amin’ny atao hoe bokin’ ny mpaminany, nefa tsy ny bokin'ny mpaminany rehetra no isan'ny Nevi'im aharonim, ohatra amin'izany ny Bokin' i Daniela izay voasokajy ao amin'ny Ketuvim ("soratra"). Miisa efatra ny boki’ireo mpaminany taoriana, dia ireto avy:
- Sefer Yeshayahu (ספר ישעיהו) na Yeshayahu: Isaia
- Sefer Yrmeyahu (ספר יִרְמְיָהוּ) na Yrmeyahu: Jeremia
- Sefer Yehezkael (ספר יחזקאל) na Yehezkael: Ezekiela
- Trei Assar (תרי עשר “mpaminany madinika roa ambin’ ny folo”)
Ireo mpaminany taoriana telo voalohany dia atao hoe “mpaminany lehibe”. Ny Trei Assar dia manambatra ireo mpaminany miisa roa ambin’ny folo atao hoe "mpaminany madinika" – dia ireto avy: Sefer Hoshea (ספר הושע) (Hôsea), Sefer Yo'el (ספר יואל) (Jôela), Sefer Amos (ספר עמוס) (Amosa), Sefer Ovadiyah (ספר עובדיה) (Ôbadia), Sefer Yohnah (ספר יונה) (Jona), Sefer Mikhah (ספר מיכה) (Mika), Sefer Nahum (ספר נחום) (Nahoma), Sefer 'Havakuk (ספר חבקוק) (Habakoka), Sefer Tsefaniyah (ספר צפניה) (Zefania), Sefer Haggai (ספר חגי) (Hagay), Sefer Zekhariyah (ספר זכריה) (Zakaria) ary Sefer Malakhi (ספר מלאכי) (Malakia).