Tonga

Dit artikel is gesjreve (of begós) in 't Mestreechs. Laes hie wie v'r mit de versjillende saorte Limburgs ómgaon.

---

Tonga
Basisgegaevens
Officieel taal	Tongaans, Ingels
Huidsjtad	Nuku'alofa
Sjtaotsvörm	Constitutioneel Monarchie
Sjtaotshoof	ʻAhoʻeitu ʻUnuakiʻotonga Tukuʻaho (sinds 2012)
premier	Pohiva Tuʻiʻonetoa
[[{{{titelhoofregering1}}}]]	{{{naomhoofregering1}}}
[[{{{titelhoofregering2}}}]]	{{{naomhoofregering2}}}
[[{{{titelhoofregering3}}}]]	{{{naomhoofregering3}}}
Religie	{{{religie}}}
Opperflaakde – % water	748 km² 4%
Inwoeners – Deechde:	112.000 (2005) 396/km²
Biekómmende gegaeves
Munteinheid	Pa'anga (TOP)
Tiedzaone	UTC +13
Nationale fiesdaag	4 juni
Vouksleed	Koe fasi oe tui
Web | Code | Tel.	.to | TON | +676

Tonga (officieel (Tongaans) Pule'anga Fakatu'i 'o Tonga; (Ingels) Kingdom of Tonga) is 'n eilanderiek in de Stèllen Oceaan, wat oonderdeil vaan Polynesië is. 't Land umvat 170 eilen, boevaan 'rs 36 bewoend zien. 't Gans oppervlak, mèt de territoriaol watere mètgerekend, umvat wel 700.000 km². De territoriaol watere grenze aon die vaan de Fiji-eilen, Amerikaans Samoa en Wes-Samoa. Hoofstad is Nuku'alofa; dit is de einege plaots vaan beteikenis in 't land. Tonga is noets gekoloniseerd gewees door 'n Europees land.

Bestuurleke indeiling

Tonga is ingedeild in drei divisions, verneump nao hun belaankriekste eiland:

• Ha'apai
• Tongatapu
• Vava'u

Demografie

Oongeveer twiedaarde vaan de ganse bevolking leef op 't hoofeiland Tongatapu; daobij is de bevolking touwnummend in Nuku'alofa geconcentreerd. In de stad is de westerse cultuur 't meis dominant aonwezeg; op 't platteland euverhierse nog ummer de Polynesische tradities. De Tongane zien gekeerstend. Anders es op väöl ander Polynesische eilen is de Tongaanse taol nog volop in gebruuk in 't daogeleks leve.

Historie

Tonga woort doezende jaore trök gekoloniseerd door de Austronesiërs, en taolkundeg en archeologisch bewies liek denao te wieze tot de Polynesische taole en cultuur hei vaandan kaome. 't Mote koloniste vaan Tonga zien gewees die de Marquesas-eilen en Tahiti bezeilde, vaan woe-oet Hawaiï, Nui-Zieland en de res vaan Polynesië weer in bezit genome woort. 't Volk stoont bekind es Lapita. In de twelfden iew waore de Tongane present in e gebeed vaan Niue tot Tikopia; me sprik hei wel vaan 't Imperium vaan Tu'i Tonga, allewel tot door de enorm aofstande tösse de eilen neet spraoke kin zien gewees vaan echte oonderhuregheid. In de vieftienden en zeventienden iew verzwaakde dit nètwerk vaan eilanderiekskes door versjèllende börgeroorloge. In deen tied kaome de ierste Europeane 't gebeed in, en wel Hollenders wie Willem Schouten, Jacob le Maire en Abel Tasman (d'n oontdèkker vaan Australië). In de late achtienden iew bezoch Kapitein Cook d'n arsjipel; in zie spoor kaome protestantse zendelinge die de bevolking tot 't christendom bekierde. 't Waor in 1845 tot Tonga (weer) tot ei keuninkriek vereineg woort, door kriegshier Taufa'ahau, nao zien kroening bekind es George Topou I. In 1875 woort de constitutie ingestèld. Vaan 1900 tot 1970 waor 't land e Brits protectoraot. Pas in 1999 trooj 't land tot de Vereinegde Naties touw. Zörg veur de touwkoms is de ummer stijgende ziespiegel; de bevolking vaan Tonga heet collectief asiel aongevraog in Australië veur es 't groondgebeed oonderlöp.