Ыджыд турунчӧж

Ыджыд турунчӧж (латин Aythya marila; рочӧн Морская чернеть) — утка котырысь ваын уялысь лэбач.

Турунчӧж котырса уткаяс пӧвстын туялысьяс торйӧдӧны 3 сикас тылабордаӧс: гӧрд юра турунчӧж (красноголовая чернеть), тугъя турунчӧж (хохлатая чернеть) да ыджыд турунчӧж (морская чернеть). Гӧрд юра турунчӧж — шоч лэбач, быдтысьӧмсӧ казявлӧмаӧсь сӧмын ӧтилаысь — Печора йылысь. Мукӧд сикасыслӧн лыдыс ёна унджык, да паныдасьлӧны найӧ частӧджыка — либӧ тундраын да вӧра тундраын (ыджыд турунчӧж), либӧ лунвылынджык — пармаса юяс да тыяс бердын (тугъя турунчӧж).

Ыджда да рӧм

Ыджыд турунчӧж мукӧд утка серти медся гырысьӧсь. Айыслӧн сьӧктаыс овлывлӧ кило кыксё граммӧдз, а тушаыслӧн кузьтаыс — метр джын сайӧ. Сылӧн юрыс, сьыліыс, морӧсыс да мышкуыслӧн бӧрладорыс сьӧд рӧма, кынӧм улыс еджыд. Кокыс да паськыд нырыс рудов. Синмыс югыдкольквиж.

Паськалӧм

Олӧны-вылӧны ыджыд турунчӧжъяс оз сӧмын Европалӧн кӧдзыдінъясас, а тшӧтш и Войвыв Америкалӧн рытыв-вой юкӧнъясас. Комиӧ локтӧны ода-кора тӧлысьын. Гожъян местаяссӧ бӧрйӧны виска тыяса инысь.

Поздйысьӧм

Гоз пӧвъясныскӧд ӧтувтчӧны тӧвъянінъясас на. Быдтысигкежлас позсӧ лӧсьӧдӧны тыяс да юяс бердӧ, туруна да кустъяса местаясӧ. Овлывлӧ и васӧдінӧ дасьтӧны, сэки поз пыдӧсас кыза вольсалӧны кос эжӧр. Пӧжны пуктӧны гырысиник рудовтурунвиж 11 кольк. Пӧжсигас позъяс пукалӧ сӧмын энь уткаыс, матӧ тӧлысь чӧж.

Сёян

Пӧткӧдчӧны турунчӧжъяс кыдзи яя, сідзи и быдмӧг сёянӧн. Куталӧны васа лёльӧясӧс да небыд гагъясӧс, кокалӧны тшӧтш и ваын быдмысь турунъяс. Кынӧмпӧтсӧ перйӧны суналӧмӧн либӧ юрнысӧ туша джынйӧдзыс дзумгылӧмӧн.

Оласног

Чужанінсӧ эновтӧны тайӧ уткаясыс кӧч тӧлысь помын — йирым пуксигӧн. Лэбӧны неыджыд кельӧбъясӧн. Кызвыныс тӧвйӧ Балтика да Войвыв саридз бердын. Кутшӧмкӧ юкӧн воӧдчывлӧ Шӧрмудор саридзӧдз.

Рӧдвуж кывйын

Ыджыд турунчӧж — войвывса лэбач. Та вӧсна миянысь лунвылынджык олысь перым кывъя войтыр сійӧс оз тӧдны да оз и нимтыны некыдзи. Турунчӧжъясыд олӧны, поздысьӧны да быдтысьӧны тшӧкыд туруна местаясын. Татшӧмторйыскӧд йитчӧма коми нимыслӧн воддза турун- юкӧныс. А -чӧж юкӧнсӧ кызвын коми йӧзыс оз нин гӧгӧрво, кӧть эськӧ коркӧ вӧлӧма асшӧр кывйӧн, да сійӧн вӧдитчывлӧмаӧсь рочысь босьтӧм ӧнія утка кыв пыдди. Ӧткымын сёрнисикасын тайӧ важ кывйыс «ловъя» на. Сідз удорасаяс да Эжва кывтыдсаяс ӧні на шуӧны уткатӧ — чӧжӧн, утка-питӧ — чӧжпиӧн, утка кольктӧ — чӧж колькйӧн да с.в. Коми-пермякъяслӧн войвывса сёрнисикасъясас чӧж «утка» кывйыд эм жӧ. Удмуртъяслӧн быд сёрниын тшӧж «утка». Утка кыв сэні оз паныдасьлы. Рӧдвуж весьтасъяс тайӧ ас кывъясыслы эмӧсь мордвалӧн, ӧстякъяслӧн да вӧгулъяслӧн кывворын.

Ӧшмӧсъяс

Ракин А.Н. Турунчӧж // Би кинь, 2014. — 3 №.

Тайӧ гижӧдыс помавтӧм на. Тэ верман ачыд сійӧс веськӧдны да содтыны. Тайӧ пасйӧдсӧ колӧ гижны стӧчджыка.