Сэтӧр кай

Сэтӧр кай

Cuculus canorus canorus + Sylvia borin borin

Сэтӧр кай (латин Sylvia borin; рочӧн Садовая славка; смородинка) — пышкай сяма лэбачьяслӧн котырӧ пырысь тылаборда.

Ыджда да рӧм

Тушанас сэтӧр кай ыджыдджык сьӧдъюрысь, кузьтанас овлывлӧ 16 сантиметрӧдз, а сьӧктанас — 20 граммӧдз. Вывтыр гӧныс абу уна пӧлӧс рӧма. Гозйӧдчан кадас вылысладорыс рудовсера, а улысладорыс сэтшӧм жӧ, но бледджык; кынӧм улыс да бӧж увдорыс еджыд, вижовгӧрд веркӧса. Сьыліыслӧн ӧтар-мӧдар бокыс пӧим рӧма чутпаса. Эньыслӧн татшӧм чутпасьясыс омӧльджыка тӧдчӧны. Арнас гознан лэбачыслӧн вылысладорыс содтӧд турунвиж рӧмсера. Нырныс пемыд рудовгӧрд, кокныс сера, синныс югыдперкаль.

Паськалӧм

Ай сэтӧр кайыслӧн сьылӧмыс сьӧлӧм вылӧ воана, дзользьӧмыс кыссьӧ вель кузя, оръявлытӧг. Олӧны-вылӧны сэтӧр кайяс Европа пасьтала, Сибырса муясын паныдасьлывлӧны Енисей ю дорӧдз. Коми муын уналаын жӧ гожйӧны: частӧ казявлывлӧмны найӧс Сыктывкар гӧгӧртасын, Эжва йылын, Печора ю пӧлӧнъясын, Летка ю ковтысын. Войвылӧ локтан кадсӧ стӧча оз индыны, а ылӧсалӧны ода-кора тӧлысьлӧн мӧд джынъяс.

Поздйысьӧм

Поздысьны да рӧдмӧдчыны пондӧны лӧддза-номъя тӧлысь шӧрсянь. Познысӧ тэчӧны оз чорыд пу вож-увъясысь, а кос турун заясысь. Пыдӧсас вольсавны чукӧртӧны вуж сіяс да вӧрса пемӧсъяслысь гӧнсӧ. Татшӧм позъясыс торъялӧны мукӧд тылабордаяслӧн дорысь сійӧн, мый кышыд тэчассӧ абу топыда йитӧма подувса чальясыскӧд, а быттьӧ тӧрӧдӧма-сюйыштӧма на костӧ. Но абу быд пӧрйӧ дзик тадзи, кодсюрӧыслӧн овлывлӧ куст бердас, но куш му вылас. Позтырас овлывлӧ вит-ӧ-квайт колькйӧдз, рӧмыс налӧн кольквиж вевъя да сера либӧ рудовгӧрд чутъяса.

Пӧжсигас позъяс пукалӧны кыкнан лэбачыс 12 лун чӧж, ӧта-мӧдсӧ вежлалӧмӧн. Сильӧпияныслӧн чужӧм бӧрын сёянсӧ налы ваялӧны мамыс и батьыс. Верстям-мыштӧм бӧрас на мыйтакӧ кад найӧ дӧзьӧритӧны ассьыныс быдтасъяснысӧ.

Сёян

Пӧткӧдчӧны сэтӧр кайяс кызвыннас гагъясӧн, кодъясӧс найӧ сюся корсялӧны-кокалӧны пу-кустъяслӧн вожъяс вылысь.

Оласног

Сэтӧр кай — гусьӧнмоз олысь лэбач. Сьылӧм сертиыс и позьӧ гӧгӧрвоны, кодарын найӧ. Мед кӧть и вӧрса ловъяс, но джуджыд пуяса сьӧд парматӧ найӧ оз радейтны. Лунвылысь локтӧм бӧраныс овмӧдчӧны тшӧкыд бурыся кустъяса да понӧляинъясӧ, а сідзжӧ юбердса адзьясӧ.

Сэтӧр кайяс эновталӧны чужанінъяссӧ моз тӧлысьсянь да кӧч тӧлысь помын найӧ войвылад абуӧсь нин. Тӧвся кадсӧ пӧ тайӧ тылабордаясыс коллялӧны Лунвыв Африкаса муясын.

Рӧдвуж кывйын

Сэтӧр кай нимыс (тшӧтш и роч смородинкаыс) йитчӧма, тыдалӧ, лэбачьясыслӧн гожъянінъясас быдмысь сэтӧр кустъяскӧд. Удмуртъяслӧн кыввораныс лэбачыслӧн нимыс татшӧм: сутэр утӥсь, гӧгӧрвосьӧ, кыдзи «сэтӧр видзысь».

Ӧшмӧсъяс

• Ракин А.Н. Сэтӧр кай // Би кинь, 2014. — 9 №.