Johannes Gutenberg
| Johannes Gutenberg | |
 | |
| Informa | |
| Ɛ-ɛjaɖɛ | Mainz, Caama |
| Ɛ-tʋmɩyɛ | |
| Ɛ-ɖɩlʋlɩyɛ | Mainz, Caama |
| E-efemiye kɩlʋlɩyɛ | pɩnaɣ 1400 |
| Ɛ-ɖɩsɩbɩyɛ | Mainz, Caama |
| E-efemiye kɩsɩbɩyɛ | Lɛlaɣ fenaɣ 3 wiye, pɩnaɣ 1468 |
Johannes Gensfleisch zur Laden zum Gutenberg kɛ hɩɖɛ nɖɩ pɛsɛtaɣ tobi nɛ payaɣ size Gutenberg yɔ. Takayasɩ kɩbɩnzɩ taa lɛ, pama-ɖɩ fransɩɩ kʋnʋŋ taa sɩze Gutemberg. Ɖɔɖɔ lɛ, pama ɛ-hɩɖɛ kɩsɛsɛyɛ nɛ fransɩ taa size Jean. Gutemberg kɛ Caama ɛjaɖɛ taa tʋ.
Palʋla-ɩ pɩnaɣ 1400 n̄ɩŋga taa. Mayence tɛtʋ taa palʋla-ɩ. Tɛtʋ tʋnɛ, tɩwɛ tegeetiye ndɩ paha-ɖɩ hɩɖɛ size ɖomu caama ampiiri kiɖeɖeu (Saint-Empire romain germanique) yɔ ɖɩ-taa. Ɛsɩba lɛlaɣ fenaɣ taa, kɩyakʋ naadozo n̄ɩŋgʋ wiye, pɩnaɣ 1468 n̄ɩŋga taa. Ɛwɛna pɩnzɩ hiŋ loɖo nɛ lutozo (66) nɛ pʋcɔ ɛsɩkɩ.
Tɛtʋ sɔsɔtʋ ndʋ tɩ-taa paalʋla-ɩ yɔ, tɩ-taa ɖɔɖɔ ɛsɩba. Ɛkɛ abalʋ tandaʋ tʋ nɔɔyʋ. Eyeba ɛ-tandaʋ ɛzɩ malɩŋ Ɛsɔ sɛyaa yekiɣ yɔ. Ɖajaa Johannes Gutenberg ɛnɛ, ɛkɛ taɣʋʋ tʋmɩyɛ laɖʋ nɛ ɛtɛ ɛkɛ n̄ɩɣtʋ tʋmɩyɛ laɖʋ sɔsɔ Caama ɛjaɖɛ taa. Ɛ-hɩɖɛ sɛ pɩdɩɩfɛyɩ kedeŋa kpeekpe yɔɔ.
Ɖajaa Caama tʋ ɛnɛ, ɛnʋ kɛŋna kajalaɣ ɛyʋ weyi eluba wondu ndʋ palakɩna n̄ɩɣlɩm yɔ. Sɩ-taa kɛlɛ hɔzɩŋ nɛ malɩfanaa nɛ pɩtasɩna ɖɔɖɔ masɩ kiciɣdasi.
Ŋgʋ toovenum taa siŋŋ lɛ, e-lubutu nɛ ɛ-lɩzɩtʋ pɛkɛ pʋyʋ keem siŋŋ wɩsɩ ɖaɣnʋʋ naʋ nʋmɔʋ taa. E-lubutu tasɩ sɔsʋʋ ɖoŋ lɛlaa lubutu nɛ pʋtʋlɩ nɔnɔɔ wondu kɩfatʋ lubu lɛɣtʋ tʋmɩyɛ. Ɖɩtaasɔɔ ɖɔɖɔ size, ɖajaa Jean Gutenberg wondu luɖu ɛnɛ, ɛkata tɩlasɩ siŋŋ e-wezuu caɣʋʋ taa.
Ɖajaa ɛnɛ, ɛna kʋn̄ɔŋ e-wezuu caɣʋʋ kpeekpe. Pɩtala alɩwaatʋ natʋyʋʋ lɛ, ɛ-cɔlɔ tʋ kpam, ɖajaa Johann Fust lɛɣ e-nesi tɛɛ ɛ-tʋmɩyɛ wondu ndʋ ɛlakaɣna ɛ-tʋmɩyɛ yɔ. Peeɖe ɛtɛza sʋʋ kʋn̄ɔŋ sɔsɔ kpeɖem taa.
Ɛ-kʋn̄ɔŋ ŋgʋ, kɩtana-ɩ ɛ-akpadɩyɩtʋ nɔɔ yɔ. Peeɖe ɖajaa sɩnɩyʋʋ sɔsɔ Adolphe II de Nassau cɔnaa nɛ ɛkpaɣ-ɩ nɛ ɛsɩɩ ɛ-taɣ yɔɔ. Ɛha-ɩ hɩɖɛ kem size ɛyʋ kɩpanʋʋ nɛ ɛhɛyɩ ɛ-akpadayɩtʋ liidiye nɛ pɩsɩna anasaayɩ wondu luɖu ɛnɛ nɛ, e-wezuu tasɩ wobinaʋ ɛsɩndaa.