Timor
 Ngato: Politikal a pannakabingbingay ti Timor iti pagbaetan ti Indonesia ken Daya a Timor Baba: Lokasion ti Timor idiay Indonesia | |
  Timor | |
| Heograpia | |
|---|---|
| Lokasion | Abagatan a daya nga Asia |
| Nagsasabtan | 9°14′S 124°56′E / 9.233°S 124.933°ENagsasabtan: 9°14′S 124°56′E / 9.233°S 124.933°E |
| Kalawa | 30,777 km2 (11,883 sq mi) |
| Ranggo ti kalawa | Maika-44 |
| Kangatuan nga elebasion | 2,963 m (9,720 ft) |
| Kangatuan a punto | Ramelau |
| Administrasion | |
Daya a Timor | |
| Kadakkelan a pagtaengan | Dili (pop. 222,323 manipud idi 2015) |
Indonesia | |
| Probinsia | Daya a Nusa Tenggara |
| Kadakkelan a pagtaengan | Kupang (Laud a Timor) (pop. 434,972 manipud idi 2019) |
| Demograpia | |
| Populasion | 3,182,693 (2014) |
| Densidad ti populasion | 94.5/km2 (244.8/sq mi) |
Ti Timor ket timaysa nga isla iti akin-abagatan a patingga ti Maritimo nga Abagatan a daya nga Asia, iti amianan ti Baybay Timor. Ti isla ket nabingbingay iti baetan dagiti naturay nga estado ti Daya a Timor iti akindaya parte ken ti Indonesia, iti akinlaud a parte. Ti parte ti Indonesia, ammo pay a kas Laud a Timor, ket buklen ti parte ti probinsia ti Daya a Nusa Tenggara. Iti kaunegan ti Laud a Timor ket mabirukan iti maysa nga exclave iti Daya a Timor a tinawtawagan iti Distrito ti Oecusse. Sakupen ti isla iti maysa a kalawa iti 30,777 a kuadrado kilometro (11,883 a kuadrado milia). Ti nagan ket karuay ti timur, Malayo para iti "daya"; kastoy a tinawtawagan gapu ta mabirukan daytoy iti akindaya a patingga ti Is-isla Basbassit a Sunda.
Pagsasao, grupgrupo ti etniko ken relihion
[urnosen | urnosen ti taudan]
Nakailasin dagiti antropologo kadagiti sangapulo ket maysa a naisangayan a grupo ti etno-lingguistiko iti Timor. Ti kadakkelan ket ti Atoni iti akinlaud a Timor, ken ti Tetum iti tengnga ken akindaya a Timor.[1] Ti indihenio unay kadagiti pagsasao ti Timor ket ti sanga ti Timor–Babar ti sasao nga Austronesio a naisasao iti amin a paset ti purpuro ti Indonesia. Thi sasao a saan nga Austronesio ket naipagpagarupda a kabagian dagiti pagsasao a naisasao idiay Halmahera ken idiay Akinlaud a Baro a Guinea.[1] Adu kadagitoy ket nakaro nga aglalaog ken narigat a maibaga no ania pamilia ti nagtaudanda.
Dagiti opisial a pagsasao ti Daya a Timor ket ti Tetum ken Portuges, bayat a ti Laud a Timor ket ti Indones. Ti Indones ket adu pay a naisasao ken maawatan idiay Daya a Timor.
Ti Kristianidad ket isu ti kaaduan a relihion iti amin a paset ti isla ti Timor, iti agarup a 90% ti populasion ngem agpapada a naiwarwaras a kas ti Laud a Timor ket 58% a Protestante 37% a Katoliko ken ti Daya a Timor ket 98% a Katoliko 1% a Protestante. Ti Islam ken Animismo ket mangbukel ti kaaduan dagiti nabati iti agarup a 5% iti tunggal maysa iti ballasiw ti isla.
Heograpia
[urnosen | urnosen ti taudan]Mabirukan ti Timor iti amianan ti Australia, ken maysa kadagiti akindaya unay nga Is-isla Sunda. No maikuyog iti Sumba, Babar ken dagiti mainaig a babassit nga isla, ti Timor ket mangporma ti akin-abagatan a ruar ti purpuro ti Is-isla Basbassit a Sunda nga agraman kadagiti akin-uneg nga isla ti Flores, Alor ken Wetar iti amianan, ken iti las-udda ket ti Sulawesi.
Ti Timor ket ti kangrunaan nga isla iti Akinruar nga Arko ti Banda, a naipasalto babaen ti panagdinnungpar iti kontinente ti Australia. Ti Timor ket addaan iti naduduog a heolohia ken awanan iti kasasaad a bulkaniko iti akin-amianan nga Is-isla Basbassit a Sunda. Ti pakaipuestuan ti aksis ti isla ket mabalin a maigiddiat kadagiti kaarubana. Dagitoy a langa ket naipalawagdan a kas resulta iti kaaddana iti akin-amianan nga igid ti Plato ti Indo-Australia a kas sumabat daytoy iti Plato to Eurasiano ken mangiduron daytoy iti Abagatan a daya nga Asia.[2] Ti klima ket mairaman ti napaut a namaga a panawen nga agraman iti napudo nga angin nga agpulpul-oy manipud iti Australia. Dagiti karayan iti isla ket mairaman ti Akin-abagatan ken Akin-amianan a Karayan Laclo iti Daya a Timor.
Dagiti kadakkelan nga ili ket ti kapitolio ti probinsia ti Kupang iti Laud a Timor, ti Indonesia ken ti kolonial nga ili ti Portuges iti Dili, ti kapitoliona, ken ti Baucau iti Daya a Timor. Dagiti lasonglasong a kalsada ket makaparigat ti agipalugan kadagiti akin-uneg a lugar, a naipangpangruna idiay Daya a Timor.[3]
Dagiti nagibasaran
[urnosen | urnosen ti taudan]- ^ a b Taylor, Jean Gelman (2003). Indonesia: Peoples and Histories. New Haven and London: Yale University Press. p. 378. ISBN 0-300-10518-5.
- ^ Audley-Charles, M.G. (1987) "Dispersal of Gondwanaland: relevance to evolution of the Angiosperms" In: Whitmore, T.C. (ed.) (1987) Biogeographical Evolution of the Malay Archipelago Oxford Monographs on Biogeography 4, Clarendon Press, Oxford, pp. 5–25, ISBN 0-19-854185-6
- ^ "Post-Conflict Pro-Poor Private-Sector Development: The Case of Timor-Leste". Development in Practice. 15: 502–513. doi:10.2307/4029980. JSTOR 4029980.
Dagiti akinruar a silpo
[urnosen | urnosen ti taudan]
Pakaammo ti panagbiahe idiay Timor manipud iti Wikivoyage (iti Ingles)
Dagiti midia a mainaig iti Timor iti Wikimedia Commons
| Sapasap | |
|---|---|
| Dagiti nailian a biblioteka | |
| Dadduma | |
