Ալեքսանդր Շելեպին

	Ալեքսանդր Շելեպին
Կուսակցություն՝	ԽՄԿԿ
Կրթություն՝	Մոսկվայի փիլիսոփայության, գրականության և պատմության ինստիտուտ
Մասնագիտություն՝	քաղաքական գործիչ
Ծննդյան օր	օգոստոսի 18, 1918
Ծննդավայր	Վորոնեժ, Վորոնեժի նահանգ, Խորհրդային Ռուսաստան
Վախճանի օր	հոկտեմբերի 24, 1994 (76 տարեկան)
Վախճանի վայր	Մոսկվա, Ռուսաստան
Թաղված	Նովոդեվիչյան գերեզմանոց
Քաղաքացիություն	ԽՍՀՄ
Ինքնագիր
Պարգևներ	և
Aleksandr Shelepin

Ալեքսանդր Նիկոլայի Շելեպին (ռուս.՝ Александр Николаевич Шелепин, օգոստոսի 18, 1918(1918-08-18)^[1]^[2], Վորոնեժ, Վորոնեժի նահանգ, Խորհրդային Ռուսաստան - հոկտեմբերի 24, 1994(1994-10-24)^[1]^[2], Մոսկվա, Ռուսաստան), խորհրդային կոմերիտական, կուսակցական և պետական գործիչ։

ԽՄԿԿ Կենտկոմի անդամ (1952-1976 թվականներ), ԽՄԿԿ Կենտկոմի նախագահության անդամ (1964-1975 թվականներ)։ ԽՍՀՄ Գերագույն խորհրդի պատգամավոր (1954-1979 թվականներ), ՌԽՖՍՀ Գերագույն Խորհրդի պատգամավոր (1967-1975 թվականներ)։ 1958 թվականի դեկտեմբերից մինչև 1961 թվականի նոյեմբեր եղել է ԽՍՀՄ նախարարների խորհրդին առընթեր պետական անվտանգության կոմիտեի նախագահ։

Կենսագրություն

Ծնվել է Վորոնեժում, երկաթուղային ծառայող Նիկոլայ Գեորգիևիչ Շելեպինի ընտանիքում (1890-1968 թվականներ)։

Միջնակարգ դպրոցն ավարտել է գերազանցությամբ։ 1934 թվականի մարտից ՀԼԿԵՄ-ի անդամ է։ 1936 թվականին տեղափոխվել է Մոսկվա։ 1936-1941 թվականներին սովորել է Մոսկվայի Ն․ Չերնիշևսկի անվան փիլիսոփայության, գրականության և պատմության ինստիտուտի պատմության ֆակուլտետում։ 1937 թվականից ի վեր եղել է ՀԼԿԵՄ ինստիտուտի կոմիտեի քարտուղար։

1940 թվականի հունվար-ապրիլ ամիսներին կամավոր ծառայել է որպես քաղաքական աշխատանքի աշխատավոր-գյուղացիական Կարմիր բանակի շարքերում (Մոսկվայի հեծելազորային 24-րդ դիվիզիայի 157-րդ գնդի էսկադրոնի քաղղեկի տեղակալ), եղել է խորհրդային-ֆիննական պատերազմի մասնակից^[4]։ Մարտական գործողությունների ընթացքում ստացել է ոտքերի ցրտահարություն։

1940 թվականից եղել է կոմունիստական կուսակցության անդամ։ 1940 թվականից աշխատանքի է անցել Մոսկվայի քաղաքային կոմիտեում, որպես հրահանգիչ, ռազմ ֆիզկուլտուրային բաժնի վարիչ և ՊԿ քարտուղար։ 1941 թվականի աշնանը զբաղվել է պարտիզանական ջոկատների և դիվերսիաների համար կամավորների ընտրությամբ թշնամու թիկունքում (որոնց թվում էր նաև Զոյա Կոսմոդեմյանսկայան)։ Կոսմոդեմյանսկայայի պատմությունը հասել է Ի․ Ստալինին, ինչը սկիզբ է դրել Շելեպինի արագ կարիերային։

1943 թվականի մայիսից քարտուղար, իսկ 1949 թվականից՝ ՀԼԿԵՄ կենտկոմի երկրորդ քարտուղար։ 1952-1958 թվականներին եղել է ՀԼԿԵՄ Կենտկոմի առաջին քարտուղարը։

1957 թվականին ակտիվորեն աջակցել է Ն. Խրուշչովին ԽՄԿԿ Կենտկոմի հունիսյան պլենումի ժամանակ։

1958-1964 թվականներ

1958 թվականի ապրիլին նշանակվել է ԽՄԿԿ Կենտկոմի կուսակցական մարմինների միութենական հանրապետությունների բաժնի վարիչ։

1958 թվականի դեկտեմբերի 25-ից մինչև 1961 թվականի նոյեմբերի 14-ը եղել է ԽՍՀՄ Նախարարների խորհրդին առընթեր պետական անվտանգության կոմիտեի նախագահ (ԽՍՀՄ ՊԱԿ)։ Ընդ որում, պետք է նշել, որ Շելեպինը հրաժարվել է ՊԱԿ նախագահ նշանակվելուց։ Նրա նշանակումը շատ առումներով քաղաքական էր։ Ն. Խրուշչովը պարզաբանել է, որ ՊԱԿ-ում աշխատանքը նույն կուսակցական-քաղաքական աշխատանքն է, բայց առանձնահատկություններով։ Ըստ նրա ԿԳԲ-ում պետք էր թարմ մարդ, որը անհանդուրժող կլիներ չեկիստների կողմից ցանկացած չարաշահումների հանդեպ^[5]։

Գեներալի կոչումից նշանակման ժամանակ հրաժարվել է։ Անցկացրել է Կոմիտեի մասշտաբային վերակազմավորում՝ աշխատակազմի մի քանի հազարով կրճատելով, ընդ որում ակտիվորեն աշխատանքի է ներգրավել կոմերիտականներին, հիմնովին վերակառուցել է կոմիտեի կառուցվածքը՝ նպատակային օպերատիվ ստորաբաժանումների փոխարեն ձևավորելով կառավարման միասնական կենտրոնացված մարմին։

Անձամբ զբաղվել է Ի․ Ստալինի որդու գործով։ Ավելի ուշ ԽՍՀՄ գլխավոր դատախազ Ռ. Ռուդենկոնի հետ համատեղ նախաձեռնել է 1960 թվականի հունվարի 5-ին նրան վաղաժամկետ կալանքից ազատելը։

Չինաստանից ՊԱԿ-ի խորհրդային խորհրդականներին հետ կանչելու ժամանակ Շելեպինի նախաձեռնությամբ մնացել է միակ խորհրդային գերատեսչությունը, որը կապեր է պահպանել Չինաստանի հետ։

Փորձել է նախաձեռնել Ն․ Էյթինգոնի և Պ. Սուդոպլատովի ազատ արձակումը։

Նրա ձեռքից մրցանակներ էին ստանում լիկվիդատորներ Ս. Բանդերաները, Բ․ Ստաշինսկին և Ռ. Մերկադերը։

1961 թվականի հոկտեմբերից մինչև 1967 թվականի սեպտեմբեր եղել է ԽՄԿԿ Կենտկոմի քարտուղար, ընտրվել է ԽՄԿԿ Կենտկոմի կազմակերպչական պլենումում, որն ավարտել է կուսակցության XXII համագումարի աշխատանքը։

1962 թվականին Նովոչերկասկում տեղի ունեցած անկարգությունների ժամանակ հունիսի 1-ից իրադարձությունների վայրում (ժամանել է Ա. Պ. Կիրիլենկոյի հետ) մասնակցել է սմուտյանների հետ «հաշվեհարդարի մասին որոշման» ընդունմանը^[6]։

1962 թվականի նոյեմբերի 23-ից մինչև 1965 թվականի դեկտեմբերի 9-ը գլխավորել է ԽՄԿԿ Կենտկոմին առընթեր կուսակցական-պետական վերահսկողության կոմիտեն և ԽՍՀՄ Նախարարների խորհուրդը՝ միաժամանակ լինելով ԽՍՀՄ Նախարարների Խորհրդի նախագահի տեղակալ։ Կոմիտեն ստեղծվել է ԽՄԿԿ Կենտկոմի Նոյեմբերյան (1962) պլենումի արդյունքում ԽՍՀՄ նախարարների խորհրդի պետական վերահսկողության հանձնաժողովի և ԽՄԿԿ Կենտկոմին առընթեր կուսակցական վերահսկողության կոմիտեի միաձուլման արդյունքում։

1964-1967 թվականներ

Ակտիվորեն մասնակցել է Ն. Խրուշչովին ԽՄԿԿ Կենտկոմի առաջին քարտուղարի պաշտոնից հեռացնելու գործողություններին։ Ֆյոդոր Բուրլացկին Շելեպինին անվանում է Խրուշչովի հեռացման գլխավոր կազմակերպիչ^[7], նրա պնդմամբ՝ «Խրուշչովի տապալման մտահղացումն ու պլանը ստեղծվել էր Ալեքսանդր Շելեպինից և նրա կոմերիտական ընկերների խմբից»^[8]։ Երբ Բրեժնևը եկավ իշխանության, նրան պետք էր ուժեղ մարդ, ով, այսպես ասած, «բանալիներ» կունենար պետանվտանգության կոմիտեի հանդեպ, որպեսզի հաստատեր իր դիրքը՝ որպես կուսակցության ղեկավարության և պետության համար ընտրված մարդու։ Եվ ձևավորվեց նման տանդեմ՝ Բրեժնև-Շելեպին։

Պաշտոնից հեռանալը և կենսաթոշակի անցնելը

1975 թվականին Մեծ Բրիտանիա կատարած այցի ժամանակ արհմիութենական պատվիրակության ղեկավարն այնտեղ հանդիպել է բողոքի զանգվածային ցույցերի։ Սկանդալն օգտագործվել է որպես Կենտկոմի Քաղբյուրոյից դուրս գալու հիմք։

1975-1984 թվականներին աշխատել է որպես ԽՍՀՄ պետական կոմիտեի նախագահի մասնագիտական-տեխնիկական կրթության գծով տեղակալ։

1984 թվականից միութենական նշանակության անձնական թոշակառու է։

Թաղված է Մոսկվայի Նովոդևիչյե գերեզմանատանը^[9]։

Պարգևներ

4 Լենինի շքանշաններ
Աշխատանքային Կարմիր Դրոշի կարգ
Հայրենական պատերազմի II աստիճանի շքանշան (11.03.1985)
Կարմիր Աստղի շքանշան (27.02.1942)
«Մոսկվայի պաշտպանության» մեդալ
«Հայրենական պատերազմի պարտիզան» 2-րդ աստիճանի մեդալ
«Հայրենական մեծ պատերազմում Գերմանիայի նկատմամբ հաղթանակի համար» մեդալ (1945)
«Հայրենական մեծ պատերազմում քաջարի աշխատանքի համար» մեդալ (1945)
Այլ մեդալներ

Ծանոթագրություններ

↑ ^1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica
↑ ^2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Munzinger Personen (գերմ.)
↑ http://novodevichye.narod.ru/shelepin.html
↑ «Мемория. Александр Шелепин». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 4-ին.
↑ http://tvc.ru/center/index/id/40102000190155.html(չաշխատող հղում)
↑ «2 июня 1994 г. Главная военная прокуратура подтвердила, что решение о расправе со „смутьянами“ приняли члены Президиума ЦК КПСС Козлов, Микоян, Полянский, Кириленко, Ильичёв, Шелепин, а решение о применении оружия санкционировал Хрущёв» (см. «Московские новости», 28.05.2004(չաշխատող հղում))
↑ «Глазами публициста». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 12-ին.
↑ «Брежнев в октябре». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 4-ին.
↑ Новодевичье кладбище. Шелепин Александр Николаевич (1918—1994)

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Ալեքսանդր Շելեպին» հոդվածին։

[_f0627af593585c1b-1] 1,0 ^1,1 ^1,2 ^1,3 ^1,4 Encyclopædia Britannica

[_ab652dc1aa8c2de4-2] 2,0 ^2,1 ^2,2 ^2,3 ^2,4 Munzinger Personen (գերմ.)

[_3f8f5ffd8788736f-3] ttp://novodevichye.narod.ru/shelepin.html

[4] «Мемория. Александр Шелепин». Արխիվացված է օրիգինալից 2021 թ․ օգոստոսի 18-ին. Վերցված է 2021 թ․ փետրվարի 4-ին.

[5] ttp://tvc.ru/center/index/id/40102000190155.html(չաշխատող հղում)

[6] «2 июня 1994 г. Главная военная прокуратура подтвердила, что решение о расправе со „смутьянами“ приняли члены Президиума ЦК КПСС Козлов, Микоян, Полянский, Кириленко, Ильичёв, Шелепин, а решение о применении оружия санкционировал Хрущёв» (см. «Московские новости», 28.05.2004(չաշխատող հղում))

[7] «Глазами публициста». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 12-ին.

[8] «Брежнев в октябре». Արխիվացված է օրիգինալից 2014 թ․ օգոստոսի 11-ին. Վերցված է 2013 թ․ ապրիլի 4-ին.

[9] Новодевичье кладбище. Шелепин Александр Николаевич (1918—1994)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]