Ovella

Unha ovella (Ovis aries) é un mamífero cuadrúpede ungulado doméstico, usado como gando. Como todos os ruminantes, as ovellas son artiodáctilos, ou animais con pezuños. O macho desta especie chámase carneiro e xeralmente presenta cornos longos e en espiral (nalgunhas razas a femia tamén os posúe). A pesar de que o termo «ovella» aplícase a moitas especies do xénero Ovis, polo xeral fai referencia á subespecie doméstica de Ovis orientalis.

Posiblemente descendan do muflón salvaxe de Europa e Asia, e foron un dos primeiros animais en ser domesticados para fins agrícolas, criadas principalmente pola súa la, carne e leite. A la de ovella é a fibra animal máis utilizada e polo xeral recóllese mediante esquila. A súa carne recibe o nome de carne de cordeiro cando é dun animal novo e de ovino maior ou carneiro cando provén de animais de máis dun ano.

A cría de ovellas practícase en case todo o mundo e foi fundamental para moitas civilizacións. En 2014 a FAO reflectía a existencia de máis de 1200 millóns de cabezas en todo o mundo, coa China como maior produtor, con máis de 200 millóns (un 16,7 % do total), seguida por Australia con 72 e a India con 63 millóns de cabezas. Tamén se crían como organismo modelo para a investigación científica.

Como animal clave na historia da gandería, as ovellas están profundamente arraigadas na cultura humana e aparecen representadas tanto na linguaxe moderna como na simboloxía. Como gando, asócianse xeralmente con imaxes pastoriles e arcadianas. Aparecen en moitos mitos —como o do vélaro de ouro— e nas grandes relixións, especialmente nas abrahámicas. Tanto nos ritos relixiosos antigos como nos modernos, utilizáronse como animais de sacrificio.

Existen máis de 200 tipos de ovellas no mundo, en hábitats tan diversos como desertos e altas montañas.

Terminoloxía

O grupo de ovellas chámase rabaño e o cercado onde se meten chámase curro, zarrado ou mallada. A cría chámase año ou aña, aínda que tamén se coñece cos nomes de añagoto, cordeiro (sempre que non pase dun ano) e roxelo.

Taxonomía e etimoloxía

Linneo clasificou ás ovellas domésticas en 1758 na especie Ovis aries. Aínda que posteriormente demostrouse que as ovellas domésticas actuais e o seu antepasado silvestre: o muflón oriental (Ovis orientalis) pertencían a unha mesma especie e debía asignárselles un único nome científico, a Comisión Internacional de Nomenclatura Zoolóxica determinou en 2003 na opinión 2027 que as ovellas, do mesmo xeito que outras 17 especies domésticas, debían nomearse como a súa variedade salvaxe, Ovis orientalis, para evitar o paradoxo de que as liñaxes anteriores, as silvestres, fosen nomeadas como subespecies dos seus descendentes. Polo tanto o nome específico que prevalece para as ovellas e muflóns é Ovis orientalis, quedando o termo aries como nome trinomial que designa á subespecie doméstica (aínda cando xeralmente en casos coma este aplicaríase o "principio de prioridade" que establece que debe permanecer como nome específico o primeiro en ser rexistrado, sendo aries o máis antigo).

As tres palabras que compoñen o seu nome científico proveñen do latín: ovis, ovella; orientalis, procedente de Oriente; e aries -ĕ tis, literalmente 'carneiro'.

O seu nome común, ovella, provén do latín ovicŭa, diminutivo de ovis, do mesmo xeito que o adxectivo referido a este gando: ovino. O substantivo feminino ovella utilízase para referirse tanto á femia como en xenérico para ambos os xéneros da especie, e carneiro (do latín

Historia

Artigo principal: Historia da ovella doméstica.

A orixe da domesticación da ovella atópase no Oriente Próximo, no denominado Crecente Fértil. As probas arqueozoolóxicas sinalan que a domesticación tivo lugar en torno ao VII milenio a. C. A bioloxía molecular permitiu distinguir tres eventos de domesticación diferentes, baseándose en tres haplogrupos diferentes de ADN mitocondrial, aínda que algúns estudos distinguen ata 5. A maioría dos estudos atribúen a orixe silvestre da especie ao muflón asiático (Ovis orientalis orientalis), descartando así outros conxéneres como o argali (Ovis ammon) ou o urial (Ovis orientalis vignei) que se barallan como posibles antepasados. O muflón europeo (Ovis orientalis musimon) sería o resultado de ovellas asilvestradas na antigüidade, ben por escaparse dos rabaños ou ben por ser abandonadas ante a aparición de razas con las de mellor calidade, tamén desde Oriente Próximo e estendidas polo comercio.

Descrición

As ovellas son uns ruminantes de tamaño relativamente pequeno, xeralmente cun pelo rizado que recibe o nome de la e a miúdo con cornos laterais en forma de espiral. As ovellas domésticas diferéncianse dos seus antepasados e os seus parentes salvaxes en varios aspectos, converténdose nunha especie neoténica como resultado da crianza selectiva realizada polos seres humanos. Algunhas razas primitivas aínda conservan algunhas das características dos seus parentes salvaxes, como as colas curtas. Segundo a raza, as ovellas poden non ter cornos, telos ambos os sexos, ou só os machos. A maioría das razas con cornos teñen só un par, pero algunhas poden ter varios.

Ovellas de raza braunes bergschaf, de fronte e vélaro de cor marrón ou negro.

Outra característica distintiva das ovellas domésticas respecto aos ovinos salvaxes é a súa gran variedade de coloración. As ovellas salvaxes polo xeral só se atopan en tons marróns e con variacións extremadamente limitadas. En cambio a gama de coloración nas domésticas vai desde un branco puro ata un marrón chocolate escuro e mesmo a manchas. A selección por parte dos humanos en favor da la branca, que pode tinguirse facilmente, realizouse nos inicios da súa domesticación e como a la branca é un trazo dominante estendeuse rapidamente. A pesar diso, moitas razas modernas son de cores distintas ao branco, e mesmo poden aparecer como un trazo recesivo en rabaños brancos. Aínda que a la branca é conveniente para os grandes mercados comerciais, hai un nicho de mercado para a de cor, sobre todo para fiado artesanal. A natureza da la varía dependendo das razas, desde densa e moi ondulada, a longa e fina, con variacións de tipo e calidade mesmo entre membros da mesma manda.

A súa altura e peso varían dependendo da raza. O ritmo de crecemento e o seu peso adulto é un trazo hereditario e a miúdo selecciónanse na cría. As femias adoitan pesar entre 45 e 100 kg e os machos entre 45 e 160 kg. A súa dentición temporaria ou de leite está formada por 20 dentes e a de adulto por 32. A adulta está formada por 12 molares, 12 premolares e 8 dentes frontais, pero hai certo desacordo en canto a se son 8 incisivos ou 6 incisivos e 2 cairos con forma de incisivos, co que a súa fórmula dentaria sería 0.0.3.34.0.3.3 ou 0.0.3.33.1.3.3. Do mesmo xeito que outros ruminantes, os seus dentes frontais atópanse no maxilar inferior e morden contra unha formación cartilaginosa sen dentes no maxilar superior denominada rodete dentario, que utilizan para arrincar vexetais mentres os dentes traseiros móenos antes de tragar. Hai unha gran separación entre os dentes frontais e os premolares. Durante o proceso de cambio de dentición de leite a permanente é posible determinar a idade dunha ovella a partir dos seus dentes frontais, pois aproximadamente cada ano nácenlle un par de incisivos, ata os catro ou catro anos e medio, cando xa completan o seu dentición. A medida que envellecen os seus dentes frontais comezan a desgastarse, o que dificulta a súa alimentación e repercute na súa saúde e produtividade. Por esta razón, o declive das ovellas domésticas que pastan en prados adoita comezar a partir dos catro anos, cunha esperanza de vida media de entre dez e doce anos, aínda que algunhas poden chegar a vivir ata vinte.

Cranio.

Teñen pupilas horizontais en forma de rañura e unha visión periférica excelente; cun campo visual de entre 270° e 320°, poden ver detrás delas sen xirar a cabeza, agás nalgunhas razas con vélaro longo na cara, nas que, agás que llo rapen, redúcese en gran medida a súa visión periférica. Con todo teñen unha pobre percepción de profundidade; as sombras e os cambios de nivel do terreo poden facelas retroceder e en xeral tenden a evitar as zonas escuras e quedar en zonas ben iluminadas. Os seus ollos teñen moi baixa hipermetropía e un lixeiro astigmatismo. Estas características visuais permítenlles xerar unha imaxe retiniana ben enfocada de obxectos, tanto a media como a longa distancia. Debido a que os seus ollos non teñen capacidade de acomodación, podería interpretarse como que a imaxe que perciben de obxectos moi próximos sería borrosa, pero unha visión clara de obxectos próximos podería ser proporcionada polo tapetum lucidum e a grande imaxe retinal dos seus ollos, permitindo unha visión próxima adecuada. As ovellas teñen visión da cor e poden distinguir o negro, vermello, marrón, verde, amarelo e branco.

As ovellas teñen bo oído e son sensibles ao ruído durante a súa manipulación. Teñen un excelente sentido do olfacto e, como todas as especies do seu xénero, dispoñen de glándulas odoríferas xusto ante os ollos e entre as patas. A función destas glándulas é incerta, aínda que as da cara poderían xogar un papel no seu comportamento durante o cortexo. É posible que as glándulas interdixitais teñan a función de impregnar de cheiro a herba para reforzar o instinto de pastoreo, pero propuxéronse outras funcións, como a secreción de residuos ou un marcador de cheiro para axudar ás ovellas perdidas a reencontrar o seu rabaño.

Como membros da subfamilia Caprinae, as ovellas e as cabras están estreitamente relacionadas e teñen unha aparencia similar. Con todo, son especies separadas, polo que de cando en cando prodúcense híbridos e en calquera caso sempre serían estériles; apenas existen casos cientificamente documentados dun híbrido dunha ovella femia e un macho cabrío. Entre as diferenzas de aparencia en ambas as especies están as barbas e o beizo superior dividido exclusivos das cabras, que a cola das ovellas (mesmo cando é de pequeno tamaño ou lla cortaron) cae cara a abaixo mentres que a das cabras mantense ergueita, que as ovellas xeralmente carecen de cornos (en ambos os sexos ou só as femias) mentres que as cabras que nacen sen cornos son escasas, ou que os machos cabríos adquiren un forte cheiro distintivo durante o estro, mentres que os carneiros non.

Razas

Véxase tamén: Lista de razas de ovellas.

As ovellas Suffolk son unha raza de cara negra e la media que se crían para a produción de carne e que representan o 60% da poboación ovina dos Estados Unidos.

Exame dunhas ovellas para comprobar o seu grao de cumprimento do estándar de raza durante unha feira gandeira.

A ovella doméstica é un animal polivalente e as razas existentes na actualidade foron creadas para servir para diversos propósitos.. Algunhas fontes indican a existencia dunhas 200 razas distintas, aínda que outras falan dunhas mil, e outras que o número é dificilmente verificable. A Organización das Nacións Unidas para a Alimentación e a Agricultura (FAO) reflectía a existencia de 863 razas en 1993, 1314 en 1995, e 1155 razas en 2015. A efectos deste tipo de recontos, a definición da FAO dunha raza é «ou ben un grupo de subespecies de animais domésticos con características externas definibles e identificables que lle permiten a súa distinción por apreciación visual doutros grupos definidos de maneira similar dentro da mesma especie ou dun grupo para o que a separación xeográfica ou cultural de grupos fenotípicamente similares os leve á aceptación da súa identidade diferenciada».

Case todas as ovellas pódense clasificar como especialmente aptas para producir certo produto: la, carne, leite, coiro ou unha combinación no caso das razas de dobre utilidade. Outras características que se empregan para clasificar as ovellas inclúen a cor da cara (xeralmente branca ou negra), a lonxitude da cola, a presenza ou ausencia de cornos e a topografía na que se desenvolveu a raza. Este último aspecto é especialmente importante no Reino Unido, onde as razas son descritas como razas das terras altas ou das terras baixas

Unha das razas máis comúns é a ovella de cola graxa, unha ovella de dobre utilidade en África e Asia que se caracteriza polos grandes depósitos de graxa que ten na súa cola. Representa aproximadamente o 25% da poboación de ovellas do mundo.

A meiriña é unha raza criada fundamentalmente para a produción de la.

Unha das clasificacións máis habituais é polo seu tipo de la. As razas de la fina son as que teñen un vélaro moi rizado e denso e son as preferidas pola industria téxtil. A maioría das variedades deste tipo derivan da meiriña, unha raza que segue dominando esta industria a nivel mundial. As razas de la media teñen un vélaro intermedio e xeralmente son razas de crecemento rápido para produción de carne. Algunhas das principais razas de la media, como a corriedale, son razas de dobre propósito produto de cruces das de la longa e fina creadas para formar rabaños comerciais de alta produción. As razas de la longa son as de maior tamaño, cunha la longa e un ritmo de crecemento lento. Son as máis valoradas para cruzalas con outras razas para mellorar as súas calidades.

As ovellas de la basta ou de la de alfombra, teñen un vélaro de tamaño medio-longo e basto. As razas utilizadas tradicionalmente para producir la para alfombras son moi variadas pero o principal requisito é que non se dane cun uso intenso (do mesmo xeito que a das razas máis finas). Ante a diminución da demanda desta variedade de la, algúns gandeiros destas razas de ovellas están a tratar de utilizar algunhas destas razas tradicionais para outros fins. Outras razas deste tipo foron criadas sempre con destino á produción de carne.

As razas menos estendidas son as dedicadas á produción láctea. As de dobre propósito, cuxa función principal é a produción de carne e la adoitan ter unha utilidade secundaria como produtoras de leite, pero hai algunhas que se utilizan principalmente para o ordeño. Estas ovellas producen unha cantidade maior de leite e teñen unha curva de lactación lixeiramente máis longa. A calidade do seu leite e a porcentaxe de graxa e proteínas varía dependendo da raza, pero non o contido de lactosa.

La dorper é unha raza sen la criada para a produción de carne.

Un último grupo son as pelonas, que carecen por completo de la. As ovellas sen la son similares ás primeiras ovellas domesticadas anteriores ao desenvolvemento das razas lanudas e se crían pola súa carne e pel. Algunhas razas ovinas sen la, como a dorper, son o resultado de cruces entre razas de la e pelonas. O mantemento destas razas resulta máis económico para os produtores de carne e de pel, xa que non necesitan ser esquiladas, e tamén son máis resistentes aos parasitos e ao clima cálido.

Co auxe da moderna agroindustria corporativa e o declive das granxas familiares, moitas razas de ovellas están en perigo de extinción. A organización benéfica británica Rare Breeds Survival Trust contabiliza 5 razas autóctonas con unicamente entre 300 e 900 animais rexistrados cada unha e 19 con menos de 3000, e a estadounidense Livestock Conservancy contabiliza 15 en estado crítico ou ameazadas. As preferencias por razas con características uniformes e de crecemento rápido empuxaron o desenvolvemento xenético cara ás marxes da industria ovina. As que quedan mantéñense grazas aos esforzos das organizacións conservacionistas, rexistros de razas e granxeiros individuais dedicados á súa preservación.

Raza autóctona galega

Ovellas galegas no Centro de Recursos Zooxenéticos de Galicia.

A ovella galega é unha raza de ovellas de orixe galega, de pequeno tamaño, de perfil recto e proporcións medias. A súa capa é de cor branca uniforme ou negra. A forma dos cornos dos machos adoptan formas de espiral dobre, ben desenvolvidos. Nas femias, cando se presentan, son xeralmente rudimentarios. Clasifícase dentro da póla de produtoras de la entrefina, cuxo antergo é o Ovis aries celtibericus. O número de exemplares desta raza en Galicia medrou notablemente nos últimos anos. No ano 2012 o número total de exemplares era de 4.548 (3.862 femias e 686 machos) distribuídos en 110 explotacións gandeiras.

Alimentación

As ovellas son mamíferos exclusivamente herbívoros.

As ovellas son mamíferos exclusivamente herbívoros. A maioría das razas prefiren comer herbas e outras plantas de fibra curta, evitando as partes leñosas máis altas das plantas. Utilizan os seus beizos e linguas para seleccionar as partes da planta que son máis fáciles de dixerir ou máis nutritivas e, a diferenza das cabras, adáptanse ben en zonas de pasto monocultivo. Como todos os ruminantes, as ovellas teñen un complexo aparello dixestivo composto por catro compartimentos, o que lles permite descompoñer a celulosa dos talos, follas e a casca das sementes en carbohidratos simples. Cando pastan, a vexetación é mastigada ata converterse nunha masa denominada bolo, que logo pasa ao rumen ou bandullo a través do retículo. O rumen é un órgano cunha capacidade de 19 a 38 litros no que se fermentan os alimentos grazas aos microorganismos especializados presentes neste órgano, como bacterias anaeróbicas, protozoarios e fungos anaeróbicos, así como algunhas arqueas, que producen metano a partir de dióxido de carbono. O bolo regurxita periodicamente á boca para unha mastigación e salivación adicional. A mastigación do alimente regurxitado é unha adaptación que permite aos ruminantes pastar máis rapidamente pola mañá para logo mastigar completamente e dixerir o alimento ao longo do día. Este sistema é máis seguro que o pastoreo, que require baixar a cabeza deixando así ao animal vulnerable aos depredadores.

Partes do estómago dos ruminantes:
m. esófago, v. rumen ou panza,
n. retículo ou redecilla, b. omaso, libro ou librillo, l. abomaso, calleiro ou estómago verdadeiro, t. inicio dos intestinos.

Durante a fermentación, o rumen produce gas que debe ser expulsado. Os trastornos dos órganos, como os cambios repentinos na dieta dunha ovella, poden causar enfermidades potencialmente mortíferas como a torsión gástrica. Tras a fermentación o alimento pasa ao retículo e o omaso ou libro; algúns alimentos especiais, como os cereais, non son procesados completamente polo rumen. Tras pasar os tres primeiros compartimentos estomacais, o alimento pasa ao abomaso ou calleiro para a dixestión final antes de que sexan procesados polos intestinos. O abomaso é a única das catro cámaras dos ruminantes que é similar ao estómago humano, e ás veces coñéceselle como estómago verdadeiro.

As ovellas seguen un patrón de actividade diúrno, alimentándose desde o amencer ata que se pon o sol, parando esporadicamente para descansar e mastigar o bolo regurxitado. O gusto é o sentido máis importante para o establecemento das súas preferencias á hora de seleccionar alimento; adoitan preferir plantas agridoces e xeralmente rexeitan as amargas. Tamén son importantes para a súa elección o tacto e a vista a hora de elixir as características específicas da planta, como a suculencia e a súa forma de crecemento. O seu pasto ideal non é unha herba similar ao céspede senón unha gran variedade de gramíneas, legumes e malezas. Os tipos de terreo onde se crían ovellas son moi variables e van desde pastos sementados e mellorados expresamente ata terreos silvestres ásperos. Algunhas plantas comúns que son tóxicas para as ovellas están presentes na maior parte do mundo, por exemplo as cereixas, algúns carballos e landras, o tomate, o teixo, o ruibarbo, a pataca ou o rododendro.

Son herbívoros orientados fundamentalmente ao pastoreo, a diferenza dos animais ramalleadores, como cabras e cervos, que prefiren unha follaxe máis alta. Dotadas dunha cara moito máis estreita, as ovellas arrincan as plantas moi preto do chan e poden chegar ao sobrepastoreo con moita máis rapidez que o gando vacún. Por iso, moitos pastores fan un uso ordenado de pastoreo rotacional, no que un rabaño trasládase a través de múltiples zonas de pastos, dándolle as plantas tempo para recuperarse. Paradoxalmente, as ovellas poden tanto causar como solucionar a propagación de especies de plantas invasoras. Ao alterar o estado natural dos pastos, as ovellas e outro tipo de gando poden achandar o camiño para as plantas invasoras, con todo, ás ovellas tamén lles gusta comer especies invasoras como Bromus tectorum, leiterena frondosa, algunhas especies de Pueraria ou Centaurea podospermifolia no canto de especies nativas como a artemisia, facendo das ovellas un método eficaz de pastoreo de conservación. Investigacións levadas a cabo en California demostraron que as ovellas pastando en plantacións de alfalfa no inverno eran tan eficaces como os herbicidas para o control de malezas e servían como control de insectos tan eficazmente como os insecticidas.

Ademais da forraxe, o outro alimento básico das ovellas é o feo, especialmente durante os meses de inverno. A capacidade de prosperar unicamente con pasto (mesmo sen feo) varía dependendo da raza, pero todas poden sobrevivir con esta dieta. Un requirimento fundamental na súa alimentación é unha fonte constante de auga potable. A cantidade de auga que necesitan varía coa estación do ano e o tipo e calidade dos alimentos que consomen. Cando se alimentan de grandes cantidades de plantas novas e hai precipitacións (incluído o resío) as ovellas necesitan menos auga. Cando están confinadas ou comen grandes cantidades de feo preparado, adoitan necesitar máis auga. Requiren auga limpa e poden rexeitar beber auga que teña sucidade ou estea cuberta de algas.

A diferenza de vacas, porcos e aves de curral, as ovellas son uns dos poucos animais de granxa de produción cárnica da actualidade que de cando en cando se crían con métodos de alimentación intensiva en confinamento de alta concentración.

As ovellas son uns dos poucos animais de granxa de produción cárnica da actualidade que de cando en cando se crían con métodos de alimentación intensiva en confinamento de alta concentración. A pesar de que hai un movemento crecente que promove estilos agrícolas alternativos, unha gran porcentaxe de vacas, porcos e aves de curral aínda se crían nestas condicións de agricultura intensiva. En cambio poucas ovellas son alimentadas regularmente a base de concentrados e menos aínda mantidas en confinamento. Especialmente nos países industrializados, cando non hai suficiente pasto dispoñible ou non é o suficientemente rico, os produtores de ovinos poden engordar cordeiros para o mercado antes do sacrificio en feedlots. Moitos gandeiros incrementan a subministración de alimentos nutritivos poucas semanas antes do apareamento para mellorar a fertilidade, ou no período anterior ao parto para aumentar o peso dos cordeiros ao nacer, xa que o 70 % do seu crecemento ocorre nas últimas cinco ou seis semanas de xestación. Con todo, a sobrealimentación de borregos no inicio do embarazo pode comportar un menor desenvolvemento placentario, restrinxindo o crecemento dos fetos ao final do embarazo. Á parte destes casos, só as femias en período de lactación ou animais vellos ou enfermos reciben gran con regularidade. Se se lles fornecen concentrados deben ser formulados especialmente, pois a maioría dos utilizados con vacas, porcos, aves e mesmo algúns para cabras conteñen uns niveis de cobre que son letais para as ovellas. O mesmo risco aplícase aos suplementos minerais e bloques de sal.

Comportamento

Gregarismo

Son animais cun instinto marcadamente gregario e gran parte do seu comportamento pódese entender sobre a base desta tendencia. A xerarquía de dominancia entre os membros do rabaño e a súa inclinación natural de seguir a un líder para novos pastos foron factores clave para que a ovella fose unha das primeiras especies de gando en ser domesticada. A diferenza do cervo e a gacela, outros dous ungulados de grande importancia para a produción de carne en tempos prehistóricos, as ovellas non defenden territorios, aínda que forman grupos de pasto. Todas as ovellas teñen tendencia a congregarse preto unhas doutras, aínda que este comportamento varía en función da raza, e poden estresarse cando se separan do seu rabaño. Estando en grupo mostran unha forte tendencia a seguir e un líder, aínda que a miúdo non é máis que o primeiro individuo que decide moverse. As relacións dentro dos rabaños tenden a ser máis estreitas entre ovellas que teñen lazos de parentesco; en rabaños de razas mixtas adóitanse formar grupos da mesma raza e unha femia e os seus descendentes directos xeralmente móvense como un todo en grandes rabaños.

As ovellas son animais cun instinto marcadamente gregario e gran parte do seu comportamento pódese entender sobre a base de esta tendencia.

Os gandeiros aproveitan o seu instinto gregario para mantelas agrupadas en zonas de pasto non delimitadas e para trasladalas facilmente; para isto último tamén poden usar cans pastores especialmente adestrados, moi útiles para o desprazamento de rabaños. Polo xeral o comportamento de rabaño só móstrase en grupos de catro individuos ou máis, e poida que non reaccionen como se espera cando son poucas ou están soas. Ao ser unha especie presa, o seu principal mecanismo de defensa é fuxir do perigo cando se achega un depredador. Unha ovella acurralada pode tentar arremeter ou ameazar cos pezuños adoptando unha postura agresiva, especialmente no caso de ovellas con cordeiros acabados de nacer. Nas rexións onde as ovellas non teñen depredadores naturais, as razas autóctonas non exhiben un marcado comportamento de rabaño.

As ovellas establecen unha xerarquía de dominancia no rabaño mediante a loita, ameazas e competencia. Os animais dominantes tenden a ser máis agresivos coas demais ovellas, e polo xeral aliméntanse primeiro nos comedeiros. Sobre todo entre os carneiros, o tamaño dos cornos é un factor influente na xerarquía do rabaño; os carneiros con cornos de diferente tamaño mostran unha menor tendencia a loitar para establecer a orde dominante, mentres que os de cornos de tamaño similar adoitan ser máis propensos ao enfrontamento.

Intelixencia e capacidade de aprendizaxe

Os ovinos son considerados tradicionalmente como animais simples e pouco intelixentes. O seu comportamento gregario a súa tendencia para fuxir e o pánico ante un elemento que perciben como ameaza fan que o pastoreo sexa unha tarefa difícil para os inexpertos. A pesar destes prexuízos, un estudo realizado pola Universidade de Illinois revelou que o seu cociente intelectual atópase só un pouco por baixo do dos porcos e igualado co das vacas.

Poden distinguir, o igual que as persoas, entre as diferentes expresións doutras ovellas detectando cambios nos rostros e lembrar acontecementos e imaxes durante un período de ata dous anos, e poden diferenciar estados emocionais a través das súas características faciais. Tamén poden lembrar e revivir unha situación traumática durante moito tempo. Se se traballa con paciencia, as ovellas poden aprender a recoñecer os seus nomes, e moitas están capacitadas para ser dirixidas cun cabestro en concursos e outros fins. As ovellas tamén responderon ben ao clicker training (sistema de adestramento por condicionamento instrumental mediante reforzamento positivo).

Comunicación

Entre os sons emitidos polas ovellas domésticas atópanse o balido, gruñidos, ronquidos e bufido. O balido utilízao basicamente para a comunicación de contacto, especialmente entre a nai e os seus cordeiros, pero ás veces tamén entre outros membros do rabaño.

Os balidos de cada individuo son distintivos, o que permite á ovella e os seus cordeiros recoñecer as vocalizacións das demais. A comunicación vocal entre os cordeiros e as súas nais diminúe en gran medida varias semanas despois do parto. Á parte da comunicación de contacto, o balido pode ser un sinal de angustia, frustración ou impaciencia; con todo, xeralmente permanecen en silencio cando senten dor. Tamén balan cando se atopan illadas. As ovellas preñadas poden gruñir durante o parto. Os carneiros emiten ronquidos durante o cortexo, e en ocasións as femias emiten uns sons algo similares, sobre todo cando están cos seus cordeiros recentemente nados. Un bufido (exhalación explosiva a través das fosas nasais) pode ser sinal de agresión ou unha advertencia, e é emitido a miúdo como mostra de sorpresa.

A vista é unha parte vital da comunicación entre ovellas e durante o pastoreo manteñen o contacto visual entre si levantando a cabeza para comprobar a posición das demais no rabaño.

O carneiro usa o seu órgano vomeronasal para detectar as feromonas das femias e percibir cando están en período de estro, e as femias para o recoñecemento dos seus cordeiros recentemente nados.

Reprodución

Ovella pare un segundo año en Nova Zelandia.

As ovellas teñen unha estratexia reprodutiva semellante á doutros animais gregarios. As femias xeralmente teñen unha soa cría (año), aínda que poden chegar a parir até tres, despois dun período de xestación que dura 150 días. Un rabaño de femias adoita ser fecundado por un único carneiro, que puido ser escollido polo gandeiro ou porque estabeleceu unha posición dominante por mor de combates con outros carneiros (en poboacións salvaxes ou asilvestradas). A maioría das ovellas tan só se reproduce en certas épocas do ano, aínda que algunhas poden reproducirse todo o ano. Xeralmente, as femias acadan a madurez sexual entre os seis ou os oito meses de idade, mentres que os machos acádana entre os catro e os seis meses aínda que algunhas razas, como a finnsheep, poden chegar á puberdade aos 3 ou 4 meses e as meiriñas aos 18 ou 20 meses.

As femias teñen ciclos estrais unha vez cada dezasete días aproximadamente, momento no que emiten un olor característico e indican aos machos que están receptivas por medio de demostracións físicas. Unha minoría de ovellas presentan unha preferencia pola homosexualidade (un 8% de termo medio) e un pequeno número de femias poden sufrir a síndrome Freemartin e ser conductualmente masculinas.

Sen a intervención humana, os machos poden loitar durante o estro para determinar que individuos poden aparearse coas femias. Os carneiros, especialmente os que non se coñecen, tamén loitarán fóra do período de celo para establecer o seu dominio; os machos poden chegar a matarse uns a outros se se lles permite mesturarse libremente. Durante o estro mesmo os carneiros normalmente amigables poden chegar a volverse agresivos cara aos seres humanos a causa do aumento dos seus niveis hormonais.

Despois do apareamento, as femias teñen un período de xestación duns cinco meses, e un parto normal dura dunha a tres horas. Aínda que algunhas razas poden parir regularmente camadas numerosas, a maioría teñen un ou dous cordeiros. Durante ou pouco despois do parto as nais e os seus cordeiros poden ser confinados nunha parideira, un compartimento pechado deseñado para permitir a observación atenta das nais e para reforzar o vínculo entre elas e os seus cordeiros.

Primeiros pasos dun cordeiro.

A obstetricia ovina pode ser problemática. Ao criar selectivamente femias que producen descendencia múltiple e con maior peso ao nacer durante xeracións, os gandeiros provocaron que algunhas ovellas teñan dificultades para parir; atopar o equilibrio entre unha alta produtividade e a facilidade para o parto é un dos dilemas da cría de ovellas. No caso deste tipo de dificultades durante o parto, os gandeiros poden axudar á ovella mediante a extracción ou o reposicionamento dos cordeiros. Despois do nacemento, as femias rompen o saco amniótico (se non rompeu xa durante o parto) e comezan a lamber ao cordeiro para limpalo. A maioría dos cordeiros empezarán a poñerse de pé unha hora despois do nacemento, momento no que, en situacións normais, comezarán a mamar, recibindo o vital costro. Os cordeiros que ou ben non conseguen mamar ou que son rexeitados pola nai necesitarán axuda para vivir, ben a través da alimentación con biberón ou de acollemento por outra ovella.

Cando os cordeiros teñen varias semanas de idade levase a cabo o proceso de etiquetaxe nas orellas, descole e de castración; a esta idade tamén se adoita proceder á vacinación. A marcaxe ou a colocación de etiquetas numeradas nas orellas, ou a colocación dun identificador electrónico realízase para facilitar a posterior identificación do animal. O descole realízase para evitar a acumulación de sucidade na zona anal, que se causen golpes nos testículos ou nas ubres e para facilitar a monta . A castración realízase en cordeiros non destinados á reprodución e debe considerarse coidadosamente se é necesaria en cada rabaño en particular, aínda que algúns gandeiros optan por evitar o procedemento por razóns éticas, prácticas ou económicas.< ref name=" living"/> Os carneiros que deben ser sacrificados ou separados das femias antes de chegar á madurez sexual non adoitan ser castrados. O descole e a castración realízanse comunmente despois de 24 horas do nacemento, para evitar a interferencia coa vinculación materna e o consumo de costro, e xeralmente antes dunha semana, para minimizar a dor, a tensión, o tempo de recuperación e as complicacións. Manifestáronse obxeccións a estes procedementos por parte de grupos de defensa dos animais, pero os gandeiros deféndenos argüindo que solucionan moitos problemas prácticos e veterinarios e que só inflixen unha dor temporal. O primeiro ciclo de vacinación (xeralmente anticlostridial) adminístrase xeralmente ás 10 ou 12 semanas, cando se espera que a concentración de anticorpos maternos adquiridos de forma pasiva a través do costro caeu o suficiente como para permitir o desenvolvemento da súa inmunidade activa. Adóitanse revacinar anualmente ao redor de tres semanas antes do parto, para proporcionarlles altas concentracións de anticorpos no costro durante as primeiras horas despois do parto.

Saúde

Veterinario extraendo sangue a unha ovella para unha proba de resistencia á tembladeira.

As ovellas poden ser vítimas de velenos, enfermidades infecciosas e lesións físicas. Como especie de presa, a súa natureza está adaptada para ocultar signos obvios de enfermidade, para evitar ser branco dos depredadores. Aínda así, algúns signos de mala saúde son evidentes; as ovellas enfermas comen pouco, balan en exceso e polo xeral móstranse apáticas. Ao longo da historia, gran parte do diñeiro e o traballo investidos na cría de ovellas dirixiuse a previr as doenzas ovinas. Historicamente, os pastores a miúdo creaban remedios mediante a experimentación nas súas granxas. En países como Estados Unidos, as ovellas non teñen a suficiente importancia económica para as compañías farmacéuticas como para levar a cabo os custosos ensaios clínicos necesarios para obter só un número relativamente limitado de medicamentos para uso ovino. Nestes casos os gandeiros recorren ao uso de medicamentos aprobados para outros animais, aínda que o seu uso está restrinxido nalgunhas xurisdicións e suxeito a certas restricións. Nos últimos tempos unha minoría de propietarios de ovellas empezaron a recorrer a tratamentos alternativos como a homeopatía, a fitoterapia e mesmo a medicina chinesa tradicional para tratar os problemas veterinarios ovinos; a pesar dalgunhas probas anecdóticas favorables, a eficacia da medicina veterinaria alternativa foi recibida con escepticismo polas revistas científicas. A necesidade de antibióticos e medicamentos antiparasitarios tradicionais está moi estendida e é o principal obstáculo para unha gandería ecolóxica ovina certificada.

Moitos criadores toman unha serie de medidas preventivas para evitar problemas de saúde. A primeira é asegurarse de que todas as ovellas están sas cando se compran. Outras dúas medidas preventivas fundamentais son o mantemento dunha boa alimentación e a redución da tensión nas ovellas. A reclusión, o illamento, os ruídos fortes, as situacións novas, a dor, a calor, o frío extremo, a fatiga e outros factores de tensións pode causar un enfraquecemento do sistema inmunitario, ou a produción de cortisol en cantidades que poden indicar problemas de saúde. A febre de embarque (mannheimiose neumónica, antes denominada pasteurelose) é unha enfermidade especialmente preocupante, que pode ocorrer como resultado da tensión que sofre en particular durante o seu transporte ou manexo. A dor, o medo e outros factores de tensións poden causar a secreción de adrenalina, que se se produce en cantidades significativas nos últimos días antes do sacrificio e pode afectar negativamente á calidade da carne ao provocar glicoxenólise o que elimina o substrato para a acidificación normal da carne tras o sacrificio, co que a carne se volve máis susceptibles á colonización por bacterias da putrefacción. Por todos estes problemas, un coidadoso control da tensión é esencial no manexo das ovellas.

Outro coidado importante é a prevención da intoxicación. Os velenos máis comúns aos que poden estar expostas son os pesticidas en aerosol, os fertilizantes inorgánicos, os aceites dos motores da maquinaria agrícola ou o refrixerante dos radiadores, que lles resulta doce e atractivo ás ovellas, pero que contén etilenglicol.

Ovella infectada de boquera, unha enfermidade transmisible aos humanos a través do contacto directo ou por materiais infectados.

Unha forma habitual de medicación preventiva para as ovellas son as vacinas e os tratamentos antiparasitarios. Os axentes biolóxicos son probablemente o problema de saúde máis frecuente do gando ovino e, dentro destes, os máis habituais son os parasitos, tanto externos como internos, que, ou ben son mortais, ou reducen a produtividade dos rabaños. Os vermes son os parasitos internos máis frecuentes; as ovellas inxérenos durante o pastoreo, estes incuban dentro da res e posteriormente son expulsados a través do sistema dixestivo, comezando un novo ciclo. Para o seu tratamento fornécenselle aos animais infectados medicamentos antiparasitarios orais, en ocasións tras contar o número de ovos de vermes nas feces da ovella para avaliar o nivel de infestación. Posteriormente adoitan trasladalas a un novo pasto para evitar a inxestión dos mesmos parasitos. Entre os externos (ectoparásitos) inclúense os piollos (en diferentes partes do corpo), dípteros melófagos coñecidos como carrachas da ovella, Gasterophilus haemorrhoidalis, Psorergates ovis e larvas de braquíceros. Os hipobóscidos son parasitos chupadores de sangue que causan desnutrición xeral e diminución da produtividade, aínda que non son mortais. Entre os braquíceros están as moscas da familia Oestridae e Calliphoridae, cuxas larvas causan unha enfermidade extremadamente destrutiva denominada míase. As moscas poñen os seus ovos en feridas ou la mollada e sucia de esterco; cando as larvas eclosionan penetran na carne da ovella, causándolle a morte se non se trata a enfermidade. as larvas de G. haemorrhoidalis introdúcenselles nos seos paranasais, causándolles molestias e dificultades respiratorias; os seus síntomas comúns son secrecións do conduto nasal, esbirros e movementos frenéticos da cabeza. Os parasitos externos poden ser controlados aplicando medicamentos ás costas das ovellas recentemente esquiladas, mediante pulverizadores ou por inmersión nunha fórmula antiparasitaria.

Tamén se ven afectadas por unha ampla gama de enfermidades bacterianas e virais. As enfermidades dos pezuños, como a pododermatite ou a escaldadura podal son tratados con bálsamos, pediluvios e outros remedios. Estas dolorosas enfermidades causan coxeira e dificultades na alimentación. A paratuberculose ovina é unha infección bacteriana do tracto intestinal, crónica e contaxiosa, que afecta as ovellas novas. A lingua azul é unha enfermidade transmitida por dípteros hematófagos, particularmente do xénero Culicoides, que causa febre e inflamación das membranas mucosas. O virus da peste de pequenos ruminantes é unha enfermidade viral altamente contaxiosa e a miúdo mortal que provoca febre, diarrea, pneumonía e úlceras na boca.

Algunhas enfermidades ovinas poden transmitirse aos seres humanos. O ectima contaxioso ou boquera é unha enfermidade da pel que provoca chagas e costras na boca, transmítese a través do contacto directo coa pel ou por materiais infectados. O carbúnculo ou ántrax cutáneo pode transmitirse a través do contacto con la sen lavar de animais infectados. Un caso preocupante é o dos organismos que poden causar o aborto enzoótico ou clamidosis ovina e que pode transmitirse facilmente a mulleres embarazadas.. Outro motivo de preocupación son a tembladeira ou scrapie (enfermidade priónica neurodexenerativa) e o virus que causa a glosopeda ou febre aftosa do gando, xa que ambas poden decimar rabaños enteiros, aínda que esta última representa un risco leve aos seres humanos. Durante o gromo de febre aftosa de 2001 no Reino Unido, millóns de reses de gando ovino, bovino e porcino foron sacrificadas, cun custo duns 30 000 millóns de libras.

Depredadores

Cordeiro atacado por coiotes.

Ademais dos parasitos e as enfermidades, os depredadores son unha ameaza para as ovellas e para a rendibilidade da gandería ovina. As ovellas teñen pouca capacidade para defenderse a si mesmas en comparación con outras especies criadas como gando. Mesmo no caso de sobrevivir a un ataque, poden morrer por mor das súas lesións, ou simplemente de pánico. O impacto da depredación varía de forma significativa dependendo da rexión. En África, Australia, América e partes de Europa e Asia os depredadores son un problema grave. Nos Estados Unidos, por exemplo, máis dun terzo das mortes de ovellas foron causadas por depredadores. Pola contra, outras nacións están practicamente libres de depredadores das ovellas, en particular as illas coñecidas pola súa estendida gandería ovina. En todo o mundo os cánidos (incluído o can doméstico) son responsables da maioría das mortes de ovellas. Entre outros animais que se alimentan puntualmente de ovinos están os felinos, osos e aves rapaces e porcos salvaxes.

Os gandeiros utilizaron unha gran variedade de medidas para combater a depredación ao longo do tempo. Os pastores antigos e medievais facíano mediante a súa propia presenza, cans pastores e estruturas de protección, como cercas e cortes. As cercas (tanto normais como eléctricas), o peche en recintos pola noite e o parto e primeiros coidados en interiores continúan sendo amplamente utilizados. Os pastores de mediados do século xx utilizaban armas de fogo, trampas e velenos para matar os depredadores, causando diminucións significativas nas poboacións de depredadores. Coa aparición dos movementos ecoloxistas e de conservación, actualmente nos países máis desenvoltos o uso destes métodos adoita ser responsabilidade de organismos gobernamentais designados especialmente para este labor.

A década dos anos 1970 viu un rexurdimento do uso de cans pastores e o desenvolvemento de novos métodos de control de predadores por parte dos produtores de gando ovino, moitos deles non letais. Burros e lamas de vixilancia utilizáronse desde a década de 1980 para defender as ovellas, seguindo o mesmo principio básico dos cans pastores. O pastoreo xunto con outras especies, polo xeral con gando maior como vacas ou cabalos, pode contribuír a disuadir aos depredadores, mesmo se esas especies non protexen activamente ás ovellas. Ademais dos animais gardiáns, a gandería ovina actual pode utilizar elementos de disuasión non letais para os depredadores, como luces activadas por movemento ou alarmas ruidosas.

Importancia económica

Ovellas na Patagonia, Arxentina.

Número de cabezas por país Ano 2014 (en millóns)
China	202,16
Australia	72,61
India	63,00
Irán	50,23
Nixeria	40,55
Sudán	39,85
Reino Unido	33,74
Turquía	31,12
Nova Zelandia	29,80
Etiopía	29,33
Paquistán	29,10
Alxeria	27,81
Suráfrica	25,50
Total mundial	1.209,91
Fonte: FAO FAO Arquivado 30 de xaneiro de 2016 en Wayback Machine.

As ovellas son unha parte importante da economía agrícola mundial, aínda que o seu status, antigamente fundamental, foi substituído en gran medida por outras especies de gando, especialmente os porcos, os polos e as vacas. En 2014 a China, Australia, India e Irán tiñan os maiores rabaños a nivel mundial, atendendo tanto as necesidades locais como de exportación de la e cordeiros. Outros países como Nova Zelandia teñen rabaños máis pequenos, pero conservan un grande impacto económico internacional debido á súa exportación de produtos ovinos. As ovellas tamén xogan un papel importante en moitas economías locais, como nichos de mercado centrados na agricultura ecolóxica ou sustentable e a produción orientada a clientes que demandan alimentos locais. Sobre todo nos países en vías de desenvolvemento, estes rabaños poden ser parte dunha agricultura de subsistencia en lugar dunha sistema de comercio. Tamén poden ser un medio de comercio en economías de troco.

A cantidade de la fornecida polos gandeiros australianos aos distribuidores (toneladas/trimestre) vén decaendo desde 1990.

As ovellas domésticas proporcionan unha gran variedade de materias primas. A la foi un dos primeiros produtos téxtiles, aínda que a finais do século xx os prezos comezaron a caer drasticamente como resultado da popularidade e os baixos prezos das fibras sintéticas. Para moitos gandeiros o custo da esquila é superior que o do posible beneficio do vélaro, polo que a subsistencia no negocio da produción de la resulta practicamente imposible sen os subsidios agrícolas. Ademais da industria téxtil, a la tamén se utiliza como material na fabricación de produtos alternativos para o illamento. No século xxi a venda de produtos cárnicos é o sector empresarial máis rendible da industria ovina, aínda que se consome moita menos que a de pito, porco ou tenreira.

O velaro utilízase para a fabricación de roupa, calzado, alfombras e outros produtos. Os derivados do sacrificio tamén teñen valor: o sebo pode utilizarse para a fabricación de candeas ou xabón e os seus ósos e cartilaxes utilizáronse para fabricar artigos tallados como dados e botóns, así como pegamento ou xelatina; os intestinos das ovellas adultas pódense utilizar nas envolturas de embutidos, e os dos cordeiros como suturas cirúrxicas ou como cordas para instrumentos musicais e raquetas de tenis. Os seus excrementos pódense vender como fertilizantes naturais, e polo seu alto contido en celulosa, esterilizados e mesturados coa pasta tradicional, pódense utilizar na fabricación de papel. De todos os subprodutos da produción de ovellas, talvez o máis valioso é a lanolina, unha substancia graxa resistente á auga que se atopa de forma natural na la e que se utiliza como base para gran número de cosméticos e outros produtos.

Algúns gandeiros tamén sacan beneficio do gando ovino vivo. A subministración de cordeiros para organizacións xuvenís como o 4-H ou as competicións nas exposicións e feiras gandeiras adoitan ser un medio fiable para a venda de ovellas. Os gandeiros tamén pode optar por centrarse na cría dunha determinada raza de ovellas co fin de vender animais puros rexistrados, ou proporcionar un servizo de alugamento de carneiros para a cría. A cría de animais selectos pode chegar a ser moi rendible: en 2009 vendeuse un carneiro texel de pura raza por 231 000 libras, e en 2014 outro exemplar da mesma raza por 152 000 libras. Outra opción para obter rendibilidade dos ovinos vivos é o alugamento de rabaños para pastar como «servizo de cortacéspede»; estes servizos serven para manter baixo control malas herbas e vexetación non desexada e para diminuír o perigo de incendios.

A pesar da caída da demanda e do prezo dos produtos ovinos en moitos mercados, as ovellas teñen vantaxes económicas en comparación con outros tipos de gando. Non requiren as custosas infraestruturas utilizadas para encerrar ao gando que se utilizan na agricultura intensiva de polos ou porcos. É unha gandería que fai un uso eficiente da terra; unhas seis ovellas poden manterse utilizando a mesma superficie de terreo que necesitaría unha soa vaca ou cabalo. Comen moitos tipos de plantas indeseadas, como algunhas malas herbas nocivas, que a maioría de gando non toca e producen máis crías e a un ritmo máis rápido. Ademais, a diferenza da maioría das especies de gando, o custo da cría de ovellas non está necesariamente ligado ao prezo dos cultivos forraxeiros como os cereais, a soia ou o millo. Xunto co menor custo das ovellas de calidade, todos estes factores combínanse para supoñer uns menores gastos xerais para os produtores de gando ovino, o que implica un maior potencial de rendibilidade para o pequeno gandeiro. As ovellas son especialmente beneficiosas para os produtores independentes, como as granxas familiares con recursos limitados, pois a industria ovina é un dos poucos tipos de gandería que non foi integrada verticalmente pola agroindustria.

Alimentos de orixe ovina

A carne e o leite das ovellas foron un dos primeiros alimentos ricos en proteínas consumidos pola civilización humana despois da transición dunha sociedade baseada na caza e a recolección a unha agrícola.

A principios o século xxi os maiores consumidores de carne de ovella eran os Estados Árabes do Golfo Pérsico, Nova Zelandia, Australia, Grecia, Uruguai, Reino Unido e Irlanda, cun consumo de entre tres e dezaoito kg por habitante e ano. A carne de ovino tamén é popular en Francia, África (especialmente no Magreb), o Caribe, o resto do Oriente Medio, India e partes da China. Este consumo reflicte a miúdo un pasado como produtores ovinos. En cambio, países como os Estados Unidos consomen menos de medio kg de carne ovina por ano, mentres que consomen uns vinte e dous de porco e vinte e nove de vacún, e preferiblemente dos cortes máis caros, como as costeletas ou a coxa. Pola contra, nalgúns países a gastronomía que utiliza cortes cárnicos alternativos e despoxo constitúen pratos populares ou tradicionais. As gónadas de ovella son consideradas un manxar en moitas partes do mundo, e o tradicional haggis escocés elabórase a base de vísceras de ovella xunto con fariña de avea e cebola picada, todo iso embutido nunha bolsa feita co propio estómago do animal.

O roquefort é un queixo producido con leite de ovella.

Aínda que o leite de ovella aínda se consome fresca nalgúns países , hoxe en día utilízase sobre todo na produción de queixo e, en menor medida, iogur. Aínda que as ubres das ovellas teñen xeralmente só dúas mamilas, e producen un volume de leite moito menor que o das vacas, como a de ovella contén moita máis graxa, sólidos e minerais, é ideal para a elaboración de queixo. Outra vantaxe é que é resistente á contaminación durante o arrefriado debido ao seu maior contido de calcio. Entre os queixos elaborados a base de leite de ovella están o feta de Bulgaria e Grecia, o roquefort de Francia, o manchego de España ou o pecorino romano e o ricotta de Italia. Os iogures, especialmente algunhas variedades de labneh, tamén se poden producir a partir de leite de ovella. Moitos destes produtos a miúdo elabóranse con leite de vaca, especialmente cando se producen fóra do seu país de orixe. O leite de ovella contén un 4,8 % de lactosa, polo que pode afectar as persoas que sofren intolerancia a este disacárido.

A produción de carne de ovino en Galicia ascendeu a 624 toneladas en 2004 (Consellería de Medio Rural, 2004).

Canto ó consumo de carne, mentres que a nivel nacional era de 2,36 kg por habitante e ano, en 2008, en Galicia era de 2,06 kg, fronte a un consumo total de carne de 50,58 e 52,56 kg por habitante e ano, respectivamente [1]. Cómpre advertir que as estatísticas oficiais non discriminan o consumo de carne de ovino do de caprino pero, a efectos comparativos, lémbrese que en 2004 a produción de carne desta segunda especie foi de 117 toneladas fronte ás 624 toneladas da primeira.

A gandaría

En España

Segundo datos do Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño [2], o censo do gando ovino en España vai descendendo lenta pero progresivamente desde cifras ó redor dos 24 millóns de cabezas en 1990 ata as case 20 millóns en 2008 e 13 millóns e medio en 2023. Castela e León, con 4.145.751 cabezas, encabezaba o censo por comunidades, pero en 2023 ocupaba o terceiro lugar, con 2.147.532, superada por Castela-A Mancha, con 2.211.215, e, de lonxe, por Estremadura, con 3.526.119, mentres que Galicia contaba cun censo de 149.7790 cabezas (265.152 en 2008), distribuídas como segue:

Provincia	Número de cabezas
A Coruña	23.834
Lugo	46.001
Ourense	55.826
Pontevedra	24.118

Na ciencia

A ovella Dolly foi o primeiro mamífero clonado a partir dunha célula somática adulta.

Polo xeral as ovellas son demasiado grandes e reprodúcense moi lentamente como para ser suxeitos ideais no ámbito da investigación, polo que non adoitan ser utilizados como organismo modelo. Con todo xogaron un papel clave nalgúns campos da ciencia, como o desenvolto polo Instituto Roslin de Edimburgo (Escocia) cando utilizou ovellas para unha investigación xenética que tivo uns resultados revolucionarios. Así, en 1995, dúas ovellas chamadas Megan e Morag foron os primeiros mamíferos clonados a partir de células diferenciadas. Un ano máis tarde, unha dorset finlandesa chamada Dolly, que a revista Scientific American cualificou como «a ovella máis famosa do mundo», foi o primeiro mamífero clonado a partir dunha célula somática adulta. Posteriormente Polly e Molly foron os primeiros mamíferos en ser á vez clónicos e transgénicos.

En 1998 publicouse un mapa de ligamentos xenéticos ovino, e en 2014 publicouse a secuenciación do xenoma das ovellas. En 2012 unha ovella transxénica chamada Peng Peng foi clonada por científicos chineses partindo do xene de C. elegans (un nematodo moi utilizado na investigación biomédica) co fin de aumentar nas ovellas a produción de graxas saudables para o consumo humano.

No estudo da selección natural, utilizouse a poboación de ovellas de Soay que quedaban no arquipélago de Saint Kilda para investigar a relación entre o tamaño corporal e a cor para o éxito reprodutivo. As ovellas de Soay poden ser de varias cores e a investigación trataba de explicar por que as máis grandes e escuras estaban en declive xa que este feito contradicía a regra xeral de que os membros máis grandes dunha poboación tenden a ter máis éxito na reprodución. As soays de Saint Kilda son suxeitos de estudo especialmente útiles porque están illadas.

En ciencias da conduta as ovellas utilizáronse en casos illados en estudos sobre recoñecemento facial, xa que o seu proceso mental de recoñecemento é cualitativamente similar ao dos seres humanos. As ovellas son un dos poucos animais nos que se examinou a posible base molecular da diversidade nas preferencias sexuais dos machos. Este traballo, levado a cabo pola Oregon Health & Science University, que estudaba os mecanismos que producen a homosexualidade nos carneiros, foi criticado por organizacións como People for the Ethical Treatment of Animals (PETA) que acusou os científicos de tentar curar a homosexualidade nas ovellas, feito que a universidade e os propios científicos negaron rotundamente.

En ocasións tamén se utilizan ovellas na investigación médica, especialmente para a investigación da fisioloxía cardiovascular, en áreas como a hipertensión arterial ou a insuficiencia cardíaca. As ovellas preñadas tamén son un modelo útil para o estudo da xestación humana, e utilizáronse para investigar os efectos da malnutrición e a hipoxia no desenvolvemento fetal.

Na cultura e a relixión

A expresión «ovella negra» utilízase para referirse a un individuo que difire e ten mala reputación dentro dun grupo, especialmente na familia.

As ovellas tiveron unha forte presenza na cultura de moitos países, especialmente nas zonas onde constitúen o tipo máis común de gando. Na literatura, especialmente nas fábulas, son as representantes típicas da bondade, mansedumbre e as poucas luces, en contraposición co lobo ou o raposo, que xeralmente representan a maldade ou a astucia, ou se utiliza o seu carácter gregario como representación da falta de autonomía e dependencia dun grupo, como en A revolta dos animais, de George Orwell. Tamén na música aparecen co mesmo rol, como en «Sheep», tema da banda británica de rock progresivo Pink Floyd, onde representan á xente común e corrente, que debe seguir ao pé da letra as indicacións dos seus superiores.

A expresión «lobo con pel de cordeiro» ou «lobo con pel de ovella», presente en varios idiomas, alude á hipocrisía ou a falsidade dunha persoa que se disfraza de débil ou inocente para conseguir os seus fins, polo xeral moralmente reprobables. Para indicar que cada un debe relacionarse ou casar cos da súa categoría ou con quen teña gustos parecidos utilízase o refrán «cada tal co seu igual». As ovellas adoitan aparecer en cancións infantís e nanas e, aínda que hai estudos científicos que o descartan, coloquialmente adóitase dicir que «contar ovellas» axuda a durmir e utilízase a miúdo en tiras cómicas, debuxos animados e outros medios de comunicación. A expresión «ovella negra» utilízase para referirse a un individuo que difire dos demais e que ten mala reputación dentro dun grupo, especialmente no ámbito familiar; este uso deriva da presenza indesexable para os pastores dunha ovella negra nun rabaño branco, xa que a súa la non é tan viable comercialmente. Outra expresión incorporada da gandería ovina é «mesturar churras con meriñas», para indicar que non deben mesturarse cousas que, aínda que parezan iguais, son distintas; a súa orixe provén das churras e as meriñas, dúas razas de ovella que, aínda que similares en aspecto, as primeiras son boas pola súa carne e as segundas pola súa la, polo que non deben cruzarse.

Ritón de cerámica grega de figuras vermellas con forma de cabeza de ovella (ca. 460-450 a. C.).

O simbolismo e os rituais relixiosos con ovellas xurdiron xa con algunhas das primeiras tradicións, mitoloxías e relixións no Antigo Oriente Próximo, Oriente Medio e a área mediterránea. Os cranios de carneiros (e de touros) ocupaban un lugar central nos santuarios do asentamento de Çatalhöyük no 8000 a. C. Na relixión do Antigo Exipto o carneiro era o símbolo de varios deuses: Jnum, Herishef e Amón (na súa encarnación como deus da fertilidade). Outras deidades, como a deusa babilónica Ishtar, o deus fenicio Baal Hammon ou o babilónico Ea-Oannes en ocasións represéntanse con trazos de carneiro. Na mitoloxía grega temos o mito do vélaro de ouro do carneiro alado Crisómalo

En astroloxía, Aries, o carneiro, é o primeiro signo do zodíaco grego clásico, e a ovella é o oitavo dos doce animais asociados co ciclo de doce anos do zodíaco chinés, relacionado co calendario chinés. En Mongolia, os shagai son unha antiga forma de dados feitos cos ósos astrágalos das ovellas que a miúdo se utilizan con fins de adiviñación. En Madagascar non comían ovellas, xa que se cría que eran encarnacións das almas dos antepasados.

Na iconografía cristiá Xesús aparece representado como o Bo Pastor.

As ovellas representan un papel importante en todas as relixións abrahámicas. Son os primeiros animais mencionados no Antigo Testamento, e Abraham, Isaac, Xacob, Moisés, o rei David e o profeta Mahoma eran todos pastores. Segundo o relato bíblico do sacrificio de Isaac, un carneiro é sacrificado como substituto de Isaac despois de que un anxo detivese a man de Abraham, feito que se conmemora durante o Eid al-Adha, unha das festas máis importantes do calendario musulmán. Tamén se sacrifican ovellas nalgunhas conmemoracións laicas da cultura islámica. Os antigos gregos e romanos tamén sacrificaban ovellas regularmente en prácticas relixiosas e os israelitas tamén as sacrificaban como parte do Korbán. Os símbolos ovinos, como o prato do Séder ou o soprado cerimonial dun shofar aínda están presentes nas tradicións xudaicas modernas. No cristianismo, os cristiáns congregados adoitan recibir o nome de “rabaño”, con Xesucristo como o «Bo Pastor». Os cordeiros son un elemento da iconografía cristiá do nacemento de Xesús. Algúns santos cristiáns son considerados patróns das «ovellas» ou os «pastores». Xesús tamén é representado como o cordeiro do sacrificio de Deus (Agnus Dei), e as celebracións da Pascua en Grecia e Romanía tradicionalmente contan cunha comida de cordeiro pascual. Na tradición cristiá, unha autoridade da Igrexa é coñecida tamén como pastor.

A ovella na cultura popular galega

Artigo principal: A ovella na cultura popular galega.

Cantigueiro

• Meu siñor Santo Tomé,/ sodes un santo moi bo,/ pois sodes can polo to/ e carneiro polo me.
• Miña nai ten tres ovellas/ todas tres mas ha de dar,/ unha cega, outra coxa,/ outra xa non pode andar.
• Nós dacá e vós dalá,/ somos tantos coma vós;/ nós comémo-lo carneiro/ e os cornos son para vós.

Galería de imaxes

Artigo principal: Galería de imaxes de ovellas de Galicia.

• 
  Ovellas en Narón
• 
• 
• 

Véxase tamén

Bibliografía

• Ministerio de Medio Ambiente e Medio Rural e Mariño: Anuario de estadística 2008.
• Consellería do Medio Rural: Anuario de Estatística Agraria 2004.
• Budiansky, Stephen (1999). The Covenant of the Wild: Why animals chose domestication. Yale University Press. ISBN 0-300-07993-1. 
• FAO (2015). Scherf, B.D.; Pilling, D., eds. The Second Report on the State of the World’s Animal Genetic Resources for Food and Agriculture (PDF). Roma: FAO Commission on Genetic Resources for Food and Agriculture Assessments. 
• Ensminger, M. E.; Parker, R. O. (1986). Sheep and Goat Science, Fifth Edition. Danville, Illinois: The Interstate Printers and Publishers Inc. ISBN 0-8134-2464-X. 
• Pugh, D. G.; Baird, A. N., eds. (2012). Sheep and Goat Medicine (2.ª ed.). Elsevier & Saunders. ISBN 978-1-4377-2353-3. 
• Simmons, Paula; Ekarius, Carol (2001). Storey's Guide to Raising Sheep (3.ª ed.). North Adams, Massachusetts: Storey Publishing. ISBN 978-1-58017-262-2. 
• Simmons, Paula; Ekarius, Carol (2009). Storey's Guide to Raising Sheep (4.ª ed.). North Adams, Massachusetts: Storey Publishing. ISBN 978-1-60342-484-4. 
• Smith, Barbara; Aseltine, Mark; Kennedy, Gerald (1997). Beginning Shepherd's Manual (2.ª ed.). Ames, Iowa: Iowa State University Press. ISBN 0-8138-2799-X. 
• Weaver, Sue (2005). Sheep: small-scale sheep keeping for pleasure and profit. California: BowTie Press. ISBN 1-931993-49-1. 
• Weaver, Sue (2013). The Backyard Sheep: An Introductory Guide to Keeping Productive Pet Sheep. Storey Publishing. ISBN 9781603428484. 
• Wooster, Chuck (2005). Living with Sheep: Everything You Need to Know to Raise Your Own Flock. Geoff Hansen (Fotografía). Guilford, Connecticut: The Lyons Press. ISBN 1-59228-531-7. 

Outros artigos

• Año
• Muflón
• Muflón canadense
• Lista de razas de ovellas
• La
• Ovella Dolly

Ligazóns externas

• American Sheep Industry
• Sheep Industry (Queensland)
• Canadian Sheep Federation
• National Sheep Association (UK)
• New Zealand Sheepbreeders Association
• Sheep magazine, todos os artigos dispoñibles en liña de balde. (en inglés)
• Véxase sheep genome en Ensembl