Województwo kujawsko-pomorskie

Pierwszy most "łyżwowy" powstał poniżej Grudziądza na polecenie Władysława IV w roku 1635, jego budowniczym był Eliasz Arciszewski. Kolejny w roku 1655 zbudowano na polecenie Karola Gustawa i następne, zapewne w latach 1758-1762, kiedy to wojska rosyjskie przekraczały Wisłę.

W latach 1876-1879 powstał jedenastoprzęsłowy, drogowo-kolejowy most łączący Grudziądz z liniami kolejowymi Bydgoszcz-Gdańsk i Poznań-Toruń. Jak na tamte lata most grudziądzki był najdłuższym w państwie niemieckim - 1098 m. Władze forteczne zażądały aby przy wylocie mostu na lewym brzegu zbudowano kamienny schron bojowy oraz żelazną bramę, zamykającą wjazd na most. Prac montażowych na potężnych filarach podjęło się towarzystwo akcyjne przemysłu górniczego Union w Dortmundzie, w roku 1879. 1 listopada przy próbie obciążenia mostu ustawiono osiem parowozów i jedenaście załadowanych wagonów towarowych których łączny ciężar wynosił 700 ton. Podobnie jak mosty malborskie i tczewskie z powodu stale rosnącego ciężaru taboru kolejowego w roku 1909 most grudziądzki również poddano pracom remontowym które wzmocniły konstrukcję.

W połowie sierpnia 1914 roku Niemcy, chcąc zwiększyć możliwości przeprawy wiślanej pod Grudziądzem zbudowali około 100 m poniżej istniejącego, most na palach o konstrukcji stalowych belek dwuteowych i przyczółkach z cegły, który rozebrano na początku lat 20. Istnieje teoria, iż most mógł powstać już wcześniej, w trakcie przygotowań Niemiec do wojny. Podobnie jak mosty tczewskie, toruński i fordoński, most grudziądzki został zaminowany latem 1939 roku przez specjalną grupę saperów pod dowództwem por. Norberta Juchtmana z batalionu saperów 15 dywizji piechoty. Aby zachować tajemnicę o prowadzonych działaniach żołnierze pracowali w mundurach kolejarzy lub ubraniach cywilnych, pozorując naprawy. 2 września 1939 roku o godz. 19:00 wysadzono w powietrze grudziądzki most, niszcząc dwa filary, co spowodowało że trzy przęsła opadły pozwalając jednak przedostać się po nich pieszo. Miejscami stosując wspinaczkę, w pierwszych dniach wojny przeprawiły się przez Wisłę grupy żołnierzy armii "Pomorze" na wschodni brzeg rzeki.

W czasie gdy odbudowywano most w Fordonie w latach 1940-1941, przy moście w Grudziądzu usunięto wraki, wyreperowano filary i zamontowano nowe, o tym samym kształcie ale o mocniejszych przekrojach dźwigary. Prawdopodobnie 21 lutego 1945 roku w ramach zaciekłej obrony niemieckiej Grudziądza most został ponownie wysadzony. Rosjanie miasto zdobyli dopiero 6 marca 1945 roku i w tym czasie sowieccy saperzy zbudowali drewniany most kratowy na jarzmach, rozebrany w roku 1947 przez Zarząd Budowy Mostów Drogowych w Płocku. W roku 1948, w kwietniu, na Wiśle pod Grudziądzem postawiono pontonowy most przeniesiony z Włocławka. Uroczyście otwarto go 2 maja 1948, w uroczystości wzięli udział: marszałek Rola-Żymierski z dowódcą wojsk saperskich gen. Bordziłowskim, wojewodą pomorskim Ignacym Kubeckim i prezydentem Grudziądza. Eksploatowany był on do późnej jesieni 1948 roku i w latach następnych.

Drogowo-kolejowy, stalowy most na Wiśle po wojnie był zniszczony całkowicie, wszystkie przęsła były zwalone, zaś filary zrujnowane.

W latach 1945-1948 zdemontowano część przęseł znajdujących się nad wodą - zajęło się tym przedsiębiorstwo Aleksander Jabłoński. W latach 1947-1948 Oddział 1 PPRK w Bydgoszczy oczyścił nurt z wraków i odbudował przczółki i filary. Rok 1949 to prace przy montażu przęseł - Stanisław Morski (kierownik montażu) ustawił na barkach rusztowanie, w trakcie montażu przewożone spod przęsła pod przęsło. Na terenie zalewowym wzdłuż mostu ułożony został tor, po którym zmontowane już przęsła przewożono a następnie przesuwano na podpory. Gotowy już most oddano do użytku 26 sierpnia 1951 roku - uroczystego otwarcia dokonał wicepremier Hilary Chełchowski.

27 września 1981 na tym moście w wypadku drogowym zginął wybitny lekkoatleta biegacz Bronisław Malinowski (złoty medalista IO, ME i MŚ) i po tym wydarzeniu, dla upamiętnienia sportowca, mostu nadano Jego imię.



Jerzy Frmański na podstawie:

1. "Mosty na Wiśle i ich budowniczowie" - Bolesław Chwaściński, 1997

2. "Bilder aus Westpreußen" - Heinz Csallner, 2002

3. "Grudziądz i okolice na starej karcie pocztowej" Tom I i III.

Dodał: Danuta B., 2024-11-24 15:37:18

więcej

Wieża Klimek - stołp na Górze Zamkowej, najstarszy zachowany element zamku krzyżackiego. Jak pisze I. Żniński: "W roku 1299 zabrali się Krzyżacy do zupełnego przebudowywania miasta. W tymże czasie pobudowali zamek, osadziwszy uprzednio w Grudziądzu komtura, który przewodził konwentowi, składającemu się z 12 rycerzy.(...) Krzyżacka warownia na planie nieregularnego czworoboku swym wyglądem przypominała zamek w Gniewie z tą różnicą, że pomiędzy skrzydłami północnym i zachodnim istniała tu 30-metrowej wysokości wieża, zwana Klimkiem. Zamek wielokrotnie niszczony, głównie w okresie wojen szwedzkich. W 1801 r., na rozkaz Fryderyka Wilhelma III, zamek rozebrano, a cegły z rozbiórki posłużyły do budowy murów więzienia (klasztoru reformatów) oraz Cytadeli. Po zamku został tylko Klimek oraz studnia". 

Z materiałów pochodzących sprzed II wojny wynika, że jeden z dawniejszych władców zamku miał się nazywać Klimek. Współcześni historycy uważają natomiast, że nazwa Klimek powstała od słowa klinik albo klinek (tak nazwano wieżę w opisie lustracyjnym z roku 1739). Z klinka zapewne zrobił się „Klimek”. Obiekt mógł być zbudowany w czasach działalności biskupa Chrystiana, czyli w pierwszych 25 latach XIII w. Był wieżą ostatniej szansy (stołp), a w czasie pokoju służył również za więzienie.

Jej wysokość wynosiła 30 m, a średnica 8,9 m. Wejście umieszczono 14 m nad poziomem dziedzińca. Na ścianach zewnętrznych miała dekorację z glazurowanych cegieł, w formie naprzemiennie pasów z cegieł naturalnych i szkliwionych na zielono. Była to wyjątkowa forma zdobienia na terenie państwa krzyżackiego.

Wieża jako jedyna przetrwała rozbiórkę zamku, którą rozpoczęto w 1801, na rozkaz króla pruskiego Fryderyka Wilhelma III, po to, aby pozyskać cegły do budowy m.in. do budowy więzienia i cytadeli. Legenda głosi, że wieża ocalała, bo takie było życzenie zauroczonej Klimkiem królowej pruskiej Luizy. Historycy twierdzą jednak, że prawdziwą przyczyną odstąpienia od rozbiórki wieży była jej solidna konstrukcja, która sprawiała, że demontaż cegieł był po prostu nieopłacalny.

W 1807  została uszkodzona, prawdopodobnie przez wojska francuskie. Wtedy to rozebrano jej górną część, od tej pory miała ok. 20.  

5 marca 1945, dzień przed wkroczeniem wojsk radzieckich, Klimka wysadzili w powietrze wycofujący się hitlerowcy.

W 1956 r. nad ruinami wieży usypano kopiec, a na jego szczycie ustawiono posąg Światowida. Kopiec rozkopano wiosną 2006, aby przygotować teren do prac archeologicznych. W latach 2013-2014 relikty zamku krzyżackiego poddano rewitalizacji. W efekcie wyeksponowano mury zamku oraz studnię .

W 2014 zbudowano nową wieżę widokową o wysokości 23,5 m, której charakterystycznym elementem zdobniczym są ( jak było na starej wieży), pasy glazurowanej ciemnozielonej cegły. Na taras wiedzie blisko 200 schodów.

Dodał: 4elza, 2024-11-24 07:02:24

więcej

Wieża po XIII-wiecznym zamku krzyżackim dziś jest atrakcyjnym punktem widokowym, z którego można podziwiać panoramę Grudziądza. Na taras widokowy ulokowany na wysokości 23 m prowadzą kręte schody wewnątrz budowli. Klimek nie jest oryginalną konstrukcją z czasów krzyżackich, ale został odbudowany w 2006 roku z inicjatywy lokalnego komitetu społecznego. Wcześniej, od wysadzenia w powietrze przez Niemców pod koniec II wojny światowej, pozostałości budowli pozostawały zasypane kopcem ziemi, czekając na ich odkrycie. Wieża Klimek w XIII wieku była najwyższym, 30-metrowym elementem zamku warownego, zbudowanego przez Krzyżaków na grudziądzkim wzgórzu. Górując nad okolicą zapewniała doskonały punkt obserwacyjny o charakterze obronnym. Pomimo rozebrania zamku z rozkazu Fryderyka Wilhelma II na przełomie XVIII i XIX wieku Klimek przetrwał aż do końca wojny. Wycofujący się Niemcy wysadzili budowlę, gdyż można z niej było obserwować ruchy wojsk. W sąsiedztwie wieży znajdują się też pozostałości dawnego zamku krzyżackiego.

Źródło: 

Dodał: Bogdan JS, 2024-11-24 07:01:03

więcej

Zamek krzyżacki w Grudziądzu – założony w XIII w., od 1466 r. siedziba starostów królewskich, niezachowany.



Po bitwie grunwaldzkiej w 1410 r. zamek był przejściowo zajmowany przez wojska polskie. W 1454 r. został szybko zdobyty przez siły Związku Pruskiego. Po inkorporacji Prus Królewskich do Polski został siedzibą starostów grudziądzkich, jednak mimo to dość często wymagał remontów. Kilkakrotnie gościli tu królowie polscy (Kazimierz Jagiellończyk, Zygmunt August, Stefan Batory, Zygmunt III Waza, Władysław IV, Jan III Sobieski). Przebywał tu również król szwedzki Karol X Gustaw i car Piotr Wielki. Był pustoszony w 1659 r. podczas potopu szwedzkiego i podczas kolejnych wojen w XVIII w. Został prawie doszczętnie rozebrany z polecenia króla pruskiego Fryderyka Wilhelma II w latach 1796-1804, a uzyskane w ten sposób cegły posłużyły budowie cytadeli i więzienia. Podobny los spotkał zamek krzyżacki w Rogóźnie. Z potężnej warowni pozostał zaledwie fragment muru parteru skrzydła południowego, piwnice (obecnie zasypane), filar mostu gotyckiego (obecnie zasypany, odnaleziony przez H. Jacobiego w 1942 podczas prac archeologicznych) i mury kurtynowe od strony ul. Zamkowej i Tkackiej.



Wygląd zamku znany jest z przekazów ikonograficznych i z opisów lustracyjnych. Pozostał też Klimek, ocalony na osobiste życzenie królowej pruskiej Luizy podczas pobytu w Grudziądzu w ucieczce przed Napoleonem w 1806 r. Już w roku następnym górna część wieży uległa zniszczeniu podczas francuskiego oblężenia twierdzy. W 1839 r. Górę Zamkową wydzierżawiło miasto, teren uporządkowano i założono park, natomiast wieża stała się atrakcyjnym punktem widokowym i symbolem miasta.



W 1942 roku, w czasie okupacji hitlerowskiej badania archeologiczne na terenie zamku prowadził miejski radca budowlany Hans Jacobi. Materiał zgromadzony w trakcie prac archeologicznych posłużył mu do napisania pracy dyplomowej. Dzisiaj jego praca nadal jest skarbnicą wiedzy, jednak powoli zostanie ona zdezaktualizowana. Wiele jego założeń opartych jest na domysłach i spekulacjach, przez co niedokładnie określił położenie murów zamku głównego.



5 marca 1945 r. Klimek został wysadzony w powietrze przez żołnierzy hitlerowskich, a teren uległ dewastacji. W 1956 r. na gruzach został usypany kopiec widokowy, na którym w 1965 r. ustawiono obelisk w formie Światowida z datami z 900-letniej historii Grudziądza, autorstwa Ferdynanda Kubicy (obecnie w parku miejskim). Jeszcze w latach 70. XX w. w ramach przygotowywania koncepcji rewaloryzacji Starego Miasta rozważano kwestię rekonstrukcji wieży zamkowej. W latach 2006/2007 z inicjatywy społecznego komitetu usunięto z ruin osuwające się zwały ziemi, odsłaniając podstawę wieży. Planowane jest zabezpieczenie odsłoniętych reliktów w formie trwałej ruiny. Góra Zamkowa przyciąga nie tylko rozległym widokiem i historią, ale też starą roślinnością.

______________________________________________________________________________________________________

Dodał: 4elza, 2024-11-24 06:33:35

więcej

"W 1906 r. miasto Grudziądz liczyło już ~35 000

mieszkańców i nastąpił szybki rozrost przemysłu i handlu, itd. Wtedy to Rada

7

Miejska uchwaliła ustawę o budowie pływającego kąpieliska na Wiśle. Nośność drewnianej konstrukcji spoczywała głównie na dwóch pontonach

o długości 37 m i szerokości 4 m, które zostały wykonane w Stoczni Gdańskiej.

W czterech narożach zbudowano 4 wieżyczki o 8 m wysokości. Każda z nich

była zakończona czterema spadzistymi daszkami i spiczastym zakończeniem.

W jednej z nich urządzono mieszkanie dla dozorcy. Odkryte baseny kąpielowe;dla kobiet o wym. 10 x 8,5 m i mężczyzn 17 x 8,5 zajmowały przestrzeń między

pontonami. Poziom wody wynosił od 0,5 – 1,5 m. Wzdłuż zewnętrznych boków

pontonu zbudowano kryte kabiny kąpielowe. Z jednej strony urządzono 11 kabin dla kobiet i 8 kabin dla mężczyzn. Dna i boki w basenach kąpielowych wyłożono deskami, zachowując szczeliny dla przepływu wody. Kryty taras nad

pontonami, przedzielony wzdłuż ścianą umożliwiał oddzielne dojście do basenów i kabin kąpielowych i szatni. Szatnie urządzono w osobnych kabinach

między wieżyczkami, tak z przodu jak i z tyłu kąpieliska. Otwarcia kąpieliska

dokonano dnia 1 VI 1908 r. i przetrwało do 1939 r. W okresie zimowym po demontażu krótszych segmentów między pontonami – kąpielisko spławiano do

basenu portowego, tj., obecnej przystani Klubu Wioślarskiego Wisła. Prace budowlane wykonywali miejscowi rzemieślnicy. Początkowy koszt wynosił 31

000 marek.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                    "Informacja z Biuletynu - KOŁA MIŁOŚNIKÓW DZIEJÓW GRUDZIĄDZA

KLUB „CENTRUM” SPÓŁDZIELNI MIESZKANIOWEJ W GRUDZIĄDZU. Data wydania: 29.10.2014 r.

Dodał: CoolMiko, 2024-11-20 11:09:19

więcej

Wielki Kuntersztyn (Gross Kunterstein) – dzielnica Grudziądza położona na północny wschód od Centrum.

Dawniej wieś, początkowo razem z Małym Kuntersztynem tworzyła miejscowość Kuntersztyn (według zapisów archiwalnych z 

Dawna karczma z pocz. XX w.

Dodał: hrabia magister, 2024-11-11 11:11:06

Krzyż choleryczny, tzw. karawaka, ustawiona prawdopodobnie ok. 1831 r.

Informacja o wpisaniu do rejestru zabytków: 

Projekt pomnika wykonał prof.